Όλοι περνάμε άσχημες περιόδους κατά καιρούς όμως για κάποιους αυτές είναι είτε πιο δύσκολες είτε πιο επίμονες ή πολύ απλά είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Σε αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για κατάθλιψη. Όμως τι ακριβώς εννοούμε με αυτό;
Τι είναι
Η κλινική κατάθλιψη είναι μια διαταραχή της διάθεσης, κατά την οποία το άτομο βιώνει συναισθήματα έντονης λύπης, ματαίωσης και ευερεθιστότητας για μεγάλο χρονικό διάστημα με αποτέλεσμα να μην είναι και λειτουργικό στην καθημερινότητά του. Το καταθλιπτικό άτομο αδυνατεί να βρει ενδιαφέρον και ευχαρίστηση σε πρόσωπα και πράγματα που υπό κανονικές συνθήκες θα το ικανοποιούσαν και νιώθει πώς τίποτα δεν έχει νόημα. Υπάρχουν φυσικά διάφορες μορφές και εντάσεις κατάθλιψης και ευτυχώς τρόποι να την προλάβουμε ή να την αντιμετωπίσουμε.
Πώς θα την καταλάβουμε
Τα συνήθη συμπτώματα της καταθλιπτικής διαταραχής είναι τα εξής:
καταθλιπτική διάθεση
Απαισιοδοξία
Απώλεια ευχαρίστησης ακόμα και σε δραστηριότητες που ικανοποιούσαν το άτομο στο παρελθόν
Προβλήματα στον ύπνο (αϋπνία ή/και υπερυπνία)
Πεσμένη σεξουαλική διάθεση
Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες (συνήθως ανορεξία ή αντίθετα ιδιαίτερα αυξημένη όρεξη που οδηγεί όμως το άτομο σε μεγάλες ατασθαλίες)
Συνεχής κόπωση και έλλειψη ενέργειας
Απώλεια συγκέντρωσης
Χαμηλή αυτοεκτίμηση
Σωματικά συμπτώματα (επιβράδυνση στην κίνηση και στην ομιλία, πόνος στο στομάχι ή άλλοι πόνοι που δεν αποδίδονται σε κάποια πάθηση κ.ά.)
Σκέψεις θανάτου (είτε χωρίς πρόθεση του ατόμου να πεθάνει είτε με πρόθεση σε σοβαρότερες περιπτώσεις)
Ευερεθιστότητα και υπερβολική ευσυγκινησία
Αίσθημα απόρριψης
Απομάκρυνση από ανθρώπους και δραστηριότητες, απομόνωση
Ξεκινάμε να μιλάμε για κατάθλιψη όταν κάποιος εμφανίζει τουλάχιστον 5 από τα παραπάνω συμπτώματα χωρίς προφανή λόγο (π.χ. κατάχρηση ουσιών, ασθένεια, πρόσφατο πένθος) για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και μειώνεται η λειτουργικότητά του.
Οι κύριοι τύποι της
Δυσθυμία. Πρόκειται για μια γενικά ήπια μορφή κατάθλιψης που όμως μπορεί να διαρκέσει ακόμα και για χρόνια αν δεν αντιμετωπιστεί. Το άτομο έχει αισθήματα ματαίωσης, απογοήτευσης, απώλεια ενδιαφέροντος κ.λπ. Ωστόσο αυτά είναι ενταγμένα στην καθημερινότητά του με έναν τρόπο που δεν την υπονομεύει απολύτως αλλά ούτε και τον βοηθάει να αντλεί ευχαρίστηση από αυτήν.
Ελάσσων κατάθλιψη. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία έως πέντε από τα παραπάνω συμπτώματα για τουλάχιστον 2 εβδομάδες.
Μείζων κατάθλιψη. Για να διαγνωστεί θα πρέπει να συνυπάρχουν τουλάχιστον πέντε από τα συμπτώματα που αναφέραμε παραπάνω για τουλάχιστον 2 εβδομάδες και τουλάχιστον ένα από αυτά να είναι είτε η καταθλιπτική διάθεση είτε η απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης. Επίσης, στη μείζονα κατάθλιψη η διάθεση του ατόμου είναι χειρότερη το πρωί, το άτομο ξυπνάει νωρίτερα από το κανονικό ενώ βιώνει και υπερβολικό αίσθημα ενοχής.
Άτυπη κατάθλιψη. Αυτή η μορφή εκφράζεται με καταθλιπτικά συμπτώματα ωστόσο είναι τροποντινά «μεταμφιεσμένη» καθώς τα συμπτώματα σε αυτή την περίπτωση δεν γίνονται φανερά σε μεγάλο βαθμό ούτε φαινομενικά εμποδίζουν την καθημερινότητα του ατόμου. Για παράδειγμα το άτομο μπορεί να έχει γενικά κακή διάθεση ωστόσο αυτή βελτιώνεται όταν συμβεί κάτι ευχάριστο. Επιπλέον η άτυπη κατάθλιψη χαρακτηρίζεται και από αυξημένη όρεξη (και επακόλουθη αύξηση βάρους), υπερβολικό ύπνο και σχεδόν μόνιμο αίσθημα κόπωσης χωρίς προφανή λόγο αλλά και υπερβολική ευαισθησία στην κριτική ή την απόρριψη.
Εποχική συναισθηματική διαταραχή. Έτσι ονομάζονται τα καταθλιπτικά συμπτώματα που είναι πιθανό να εμφανίζονται στη διάρκεια ειδικά του φθινοπώρου και του χειμώνα και να υποχωρούν με τον ερχομό της άνοιξης και του καλοκαιριού καθώς φαίνεται ότι αυτό το φαινόμενο σχετίζεται με την έλλειψη του ηλιακού φωτός. Απαντάται συνήθως σε γυναίκες σε χώρες χωρίς ιδιαίτερη ηλιοφάνεια (βόρειες).
Επιλόχεια κατάθλιψη. Εμφανίζεται σε γυναίκες που έχουν γεννήσει πρόσφατα και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή καθώς μπορεί να εξελιχθεί σε πολύ σοβαρή μείζονα κατάθλιψη και να συνοδεύεται ακόμα και από αυτοκτονικές τάσεις. Το καταθλιπτικό επεισόδιο εμφανίζεται συνήθως μέσα στον πρώτο μήνα μετά τον τοκετό και τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ψυχαναγκασμούς ως προς το βρέφος (π.χ. η μητέρα κάνει βίαιες σκέψεις εναντίον του) κλάμα χωρίς λόγο και με διάρκεια και αδιαφορία προς το νεογέννητο και τις ανάγκες του.
Προεµµηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή. ‘Ετσι ονομάζονται τα συμπτώματα κατάθλιψης που εμφανίζονται σε αρκετές γυναίκες περίπου μία εβδομάδα πριν την περίοδό τους ενώ φεύγουν μετά από αυτήν.
Διπολική διαταραχή Ι και ΙΙ . Πρόκειται για μία διαταραχή που χαρακτηρίζεται από εναλλασσόμενες περιόδους έντονης κατάθλιψης και περιόδους κατά τις οποίες το άτομο αισθάνεται παντοδύναμο και με όρεξη να κάνει πολλά πράγματα.
Πού οφείλεται;
Για την εμφάνιση της κατάθλιψης ευθύνονται τόσο γενετικοί παράγοντες (κληρονομικότητα) όσο και εξωτερικοί (π.χ. κάποιο ιδιαίτερα στρεσογόνο γεγονός).
Γενικά, στην πυροδότησή της μπορεί να παίζουν ρόλο:
– Στρεσογόνα γεγονότα (θάνατος, χωρισμός, απόλυση, διαζύγιο, σοβαρή ασθένεια του ίδιου ή αγαπημένων του προσώπων κ.λπ.)
– Κατάχρηση αλκοόλ/ουσιών
– Περιστατικό κακοποίησης ή παραμέλησης στο παρελθόν ή στο παρόν
– Μοναξιά
– Σωματικές παθήσεις (θυρεοειδής, χρόνια νοσήματα κ.ά.)
– Λήψη φαρμάκων που μπορεί να έχουν επίπτωση στη διάθεση
– Χαμηλή αυτοεκτίμηση που συχνά υπάρχει από την παιδική ηλικία
Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι τα παιδιά καταθλιπτικών γονιών έχουν διπλάσιες ή και τριπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν και τα ίδια κατάθλιψη και μάλιστα σε μικρότερη ηλικία. Δεν έχουν ωστόσο απομονωθεί κάποια γονίδια που να σχετίζονται με τη νόσο. Είναι δηλαδή πιθανό τα παιδιά αυτά να εμφανίζουν επίσης κατάθλιψη εξαιτίας (και) του περιβάλλοντός τους.
Πιο ευάλωτες οι γυναίκες
Τα κορίτσια 12-16 ετών φαίνεται πώς έχουν δύο φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν κατάθλιψη από τα συνομήλικά τους αγόρια. Οι λόγοι για τους οποίους μπορεί να συμβαίνει αυτό είναι ότι τα κορίτσια συνήθως βάζουν το συναίσθημά τους στο επίκεντρο ενώ και οι απαιτήσεις από το περιβάλλον τους είναι συνήθως πιο αυστηρές απ’ ό,τι στα αγόρια (τα κορίτσια πρέπει να είναι πιο «ηθικά», «φρόνιμα» κ.λπ.) ενώ και οι αλλαγές στο σώμα τους και η επικράτηση των ορμονών μπορεί να τα κάνει πιο ευάλωτα.
Και στην ενήλικη ζωή τους όμως οι γυναίκες εξακολουθούν να κρατούν τα σκήπτρα της κατάθλιψης. Αυτό ωστόσο δε σημαίνει ότι η νόσος δεν αφορά και στους άντρες, ειδικά τους μεσήλικες καθώς φαίνεται πώς η κατάθλιψη χτυπάει το «ισχυρό» φύλο στην ηλικία περίπου 40 – 60 ετών τις γυναίκες συνήθως στην εφηβεία ή μεταξύ 20 και 30. Όμως στην περίπτωσή των αντρών η διάγνωσή της γίνεται πιο δύσκολη καθώς είτε δεν αναζητάνε τη βοήθεια ειδικού είτε τα συμπτώματα δεν εξωτερικεύονται με την ίδια ένταση όπως στις γυναίκες λόγω κοινωνικών στερεοτύπων («οι άντρες δεν κλαίνε») κ.λπ.
Τι μπορείτε να κάνετε
Μόνοι σας…
Εάν έχετε καταθλιπτικά συμπτώματα για διάστημα 2 εβδομάδων και πάνω, καλό είναι να απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο καθώς είναι οι πλέον κατάλληλοι για να σας βοηθήσουν ουσιαστικά.
Ωστόσο υπάρχουν και κάποια πράγματα που μπορείτε να κάνετε και μόνοι σας για να κρατήσετε όσο γίνεται τον έλεγχο στην καθημερινότητά σας.
-Προσπαθήστε να κοιμάστε φυσιολογικές ώρες
– Υιοθετήστε όσο γίνεται πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες
-Βάλτε οπωσδήποτε την κίνηση στη ζωή σας. Περπατήστε, διαλέξτε ένα άθλημα που σας αρέσει και γενικά ασκηθείτε. Οι ενδορφίνες που παράγονται κατά την άσκηση δρουν ευεργετικά στη διάθεσή σας.
-Αποφύγετε τη χρήση αλκοόλ και ουσιών.
-Μην απομονώνεστε. Βρεθείτε με φίλους και συγγενείς και επιδοθείτε σε δραστηριότητες που θα σας βοηθάνε να ξεχνιέστε όσο δύσκολο και αν σας φαίνεται.
-Προσπαθήστε να βρείτε μια δραστηριότητα που να σας χαλαρώνει. Τέχνη, διαλογισμός κ.λπ. μπορούν να βοηθήσουν πολύ.
-Βγείτε στο φως. Ο ήλιος βοηθάει στην αύξηση των επιπέδων της σεροτονίνης, του νευροδιαβιβαστή που είναι άμεσα συνδεδεμένος με τη διάθεσή μας.
Με τη βοήθεια ειδικού
Επικοινωνήστε αμέσως με ειδικό (ψυχίατρο η ψυχολόγο, κάποια εξειδικευμένη γραμμή βοήθειας ή με το 166) αν
– έχετε αυτοκτονικές τάσεις
– ακούτε φωνές.
– κλαίτε χωρίς αφορμή
– έχετε τρία ή περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα για πάνω από δύο εβδομάδες
– παρατηρείτε ότι δεν είστε πια αρκετά λειτουργικοί στην καθημερινότητά σας.
Πιθανές λύσεις
Ο ειδικός που θα σας εξετάσει θα κρατήσει ένα λεπτομερές ιστορικό σας και θα αξιολογήσει την κατάστασή σας βάσει αυτού καθώς και της κλινικής εξέτασης που θα πραγματοποιήσει. Αναλόγως της βαρύτητας και του είδους της κατάθλιψης, η θεραπευτική προσέγγιση μπορεί να περιλαμβάνει συμβουλευτική υποστήριξη και ψυχοθεραπεία καθώς και χορήγηση φαρμάκων ή/και νοσηλεία (εφόσον κριθεί ότι ο ασθενής μπορεί να προσπαθήσει να κάνει κακό στον εαυτό του).
Σε περιπτώσεις ήπιας κατάθλιψης είναι πιθανό να αρκούν η συμβουλευτική και κάποιες απλές πρακτικές αντιμετώπισης. Ωστόσο σε πιο σοβαρές περιπτώσεις η χρήση φαρμάκων-πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες του ψυχιάτρου και σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία που γίνεται από ψυχολόγο ή ψυχίατρο – επιβάλλεται.
Η χρήση φαρμάκων βοηθάει το άτομο να ανακτήσει τη λειτουργικότητά του σε πιο σύντομο διάστημα καθιστώντας το έτσι πιο δεκτικό στη θεραπεία.
Σε κάθε περίπτωση η κατάθλιψη πρέπει πάντα να αντιμετωπίζεται έγκαιρα και ολοκληρωμένα καθώς συχνά μπορεί να επανεμφανιστεί.
Κάποιες από τις προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπισή της είναι οι εξής:
Γνωσιακή θεραπεία: Στοχεύει στο να βοηθήσει το άτομο να αλλάξει τρόπο σκέψης και συμπεριφορές που το αιχμαλωτίζουν σε καταθλιπτικά μοτίβα. Το άτομο ενθαρρύνεται να εντοπίσει τα σφάλματα της σκέψης του, τις υπερβολές και τις παγίδες στις μπορεί να πέφτει εξαιτίας της κατάθλιψης και να ξεκινήσει να σκέφτεται και πάλι με λογικό και αντικειμενικό τρόπο και να θέτει ρεαλιστικούς στόχους. Σε αυτού του τύπου τη θεραπεία προτείνονται στο άτομο διάφορες τεχνικές που θα μπορούσε να χρησιμοποιεί για να λύνει τα προβλήματά του, μέθοδοι εκμάθησης κοινωνικών δεξιοτήτων κ.λπ. Η συγκεκριμένη θεραπεία έχει αποδειχτεί αποτελεσματική και στη μείζονα κατάθλιψη.
Συμπεριφορική θεραπεία: Το άτομο εκπαιδεύεται ώστε να αποκτήσει καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες, να συμμετέχει σε δραστηριότητες που θα το βοηθήσουν να ξεφύγει από την πραγματικότητα της κατάθλιψης και γενικά ενθαρρύνεται προς θετικές κατευθύνσεις. Η απλή συμπεριφορική θεραπεία χρησιμοποιείται συνήθως σε λιγότερο σοβαρές μορφές κατάθλιψης.
Οικογενειακή θεραπεία: Είναι η μέθοδος που ενδείκνυται κυρίως για εφήβους που πάσχουν από κατάθλιψη καθώς το οικογενειακό περιβάλλον σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο τόσο στην εμφάνιση όσο και στην αντιμετώπιση της νόσου. Οι συνεδρίες μπορεί να είναι είτε ατομικές είτε με τη συμμετοχή των γονιών και στόχος είναι ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεων και της δυναμικής της οικογένειας ώστε π.χ. να μην υπάρχουν υπέρμετρες προσδοκίες και από τις δύο πλευρές και γενικά να αμβλύνονται οι όποιες αιχμές μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Ψυχοδυναμική θεραπεία: Στοχεύει στην ενίσχυση της εικόνας που έχει το άτομο για τον εαυτό του βοηθώντας το να είναι λιγότερο αυστηρό με τις επιλογές, τα λάθη του κ.λπ. και να αναπτύσσει ισχυρότερους μηχανισμούς άμυνας απέναντι στη χαμηλή του αυτοεκτίμηση.
Εκτός από τα παραπάνω συχνά χρησιμοποιούνται και εναλλακτικές μέθοδοι προσέγγισης όπως η δραματοθεραπεία, η χοροθεραπεία, η μουσικοθεραπεία κ.λπ. που επιστρατεύουν διάφορες μορφές τέχνης για να βοηθήσουν το άτομο να αποφορτιστεί και να επανέλθει. Αυτές οι μέθοδοι χρησιμοποιούνται σχεδόν πάντα συμπληρωματικά μίας από τις παραπάνω μεθόδων ή/και σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή.
akappatou.gr