momyz. gr

Απρίλιος 2011

Από την Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο

Οι καταστροφές, όπως πλημμύρες, σεισμοί, ατυχήματα κ.α. είναι μια πραγματικότητα που δε συμβαίνει μόνο στους άλλους.

Μπορεί να συμβεί και σε μας, και το χειρότερο, ίσως μάρτυρες να είναι και τα παιδιά μας. Σας θυμίζω τις πλημμύρες που ήταν  πολύ συχνές τους τελευταίους μήνες ή τους σεισμούς του 1999. Όλες αυτές οι καταστροφές έχουν σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις σε όλους μας, κυρίως όμως στα παιδιά, από τα πολύ μικρά μέχρι και τους εφήβους. Οι επιπτώσεις  μπορεί να παρουσιαστούν άμεσα στο παιδί ή και ύστερα από μήνες. Όσο πιο έντονη είναι η τραυματική εμπειρία  που έχει βιώσει ένα παιδί τόσο πιο δυνατά είναι αυτά  τα ψυχολογικά συμπτώματα. Οι γονείς πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν έγκαιρα τα σημάδια, ώστε να βοηθήσουν το παιδί.

Πόσο όμως επηρεάζεται το παιδί;

-Αυτό εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους, όπως το χαρακτήρα του παιδιού, την ηλικία του, την ένταση του γεγονότος-ήταν το ίδιο θύμα ή έχασε κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο ή ήταν μάρτυρας κ.λπ. ?τη στήριξη που του παρέχει η οικογένεια και το ευρύτερο  περιβάλλον, καθώς και το αν  αντιμετώπιζε από πριν κάποια ψυχική διαταραχή.

-Η νοητική του ανάπτυξη θα επηρεαστεί επίσης ανάλογα με το πώς θα ερμηνεύσει το γεγονός αλλά και θα εκφράσει αυτά που νιώθει.

-Ο τρόπος  αντίδρασης εξαρτάται, επίσης, από το φύλο. Τα κορίτσια παρουσιάζουν πιο σοβαρές καταστάσεις μετατραυματικού στρες και πιο μεγάλης διάρκειας απ? ότι τα αγόρια. Αντίθετα, τα αγόρια γίνονται πιο ευαίσθητα και ίσως αναπτύξουν διαταραχές στη συμπεριφορά τους.

-Δεν είναι, ωστόσο, απαραίτητο ότι θα αναπτύξουν μια ψυχική διαταραχή όλα τα παιδιά που  βίωσαν μια καταστροφή.

Το παιδί μπορεί να παρουσιάσει κάποια  από τα εξής συμπτώματα :

-Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας συνήθως παρουσιάζουν έντονο φόβο αποχωρισμού από τους γονείς, αρνούνται να απομακρυνθούν έστω και για λίγο από κοντά τους, ακόμη κι αν τους το ζητούν, ξεσπούν εύκολα σε κλάματα, έχουν ανησυχία, αυξημένη κινητικότητα ή αντίθετα παθητικότητα και η έκφραση στο πρόσωπό τους είναι φοβισμένη. Επίσης, παρουσιάζουν πιθανή παλινδρόμηση  σε συμπεριφορές μικρότερης ηλικίας τις οποίες είχαν ξεπεράσει, όπως  π.χ. ενούρηση, επιθυμία να κοιμούνται με τους γονείς κ.λπ.

-Τα παιδιά από 6 μέχρι 12 χρόνων ίσως παρουσιάσουν κάποια από τα εξής συμπτώματα : τάσεις απομόνωσης, ξεσπάσματα θυμού, επιθετικότητα, αρνητισμό, πολλούς φόβους, κλάματα, δυσκολία στη συγκέντρωση και την προσοχή, πτώση της σχολικής απόδοσης.  Το παιδί δείχνεις συχνά λυπημένο, έχει συναισθήματα ενοχής, φαίνεται εξαντλημένο, μιλά απαισιόδοξα.  Και σε  αυτές τις ηλικίες ίσως υπάρξει παλινδρόμηση   σε συμπεριφορές προηγούμενων σταδίων, όπως διαταραχές στον ύπνο, που μπορεί να επέλθουν από τις πρώτες μέρες μετά το γεγονός, εφιάλτες και ανησυχία. Μπορεί να παρουσιάσουν πόνους στο κεφάλι ή σε άλλα σημεία του σώματος, δερματικές διαταραχές καθώς και διαταραχές στο πεπτικό σύστημα.

-Οι έφηβοι ηλικίας 12-18 ετών παρουσιάζουν αντιδράσεις που μοιάζουν με αυτές των ενηλίκων όπως απόσυρση, απομόνωση, αρνητικές σκέψεις, αποφυγή του σχολείου, εφιάλτες. Θυμούνται  έντονα το περιστατικό που βίωσαν, νιώθουν κατάθλιψη, έχουν δυσκολία στις σχέσεις και παρουσιάζουν αντικοινωνική συμπεριφορά.

Τι θα πρέπει να κάνετε:

-Η βοήθεια του περιβάλλοντος είναι   σημαντική.

-Να το καθησυχάζετε, εξηγώντας του ότι είναι φυσιολογικό να νιώθει φόβο ή και στενοχώρια.

-Να είστε δίπλα του, διαθέσιμοι άμεσα, ώστε να μπορεί να επικοινωνήσει μαζί σας, χωρίς να το πιέζετε.

-Βοηθήστε το παιδί να εκφράσει αυτά που αισθάνεται, ακόμη και μέσα από το σχέδιο ή το παιχνίδι. Έχει φανεί ότι η ενεργητική αντιμετώπιση των τραυματικών γεγονότων είναι ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεράσει το παιδί το μετατραυματικό στρες.

-Ακόμη κι αν το παιδί – θύμα δε μιλά παρά σπάνια για το συναίσθημα της ενοχής που νιώθει, είναι σημαντικό να γνωρίζει ότι το κατανοείτε υπενθυμίζοντας του ότι δεν είναι υπεύθυνο για αυτό που έγινε.

-Προσπαθήστε να επανέλθει η ζωή σας  στους κανονικούς ρυθμούς.

-Η συνεργασία με το δάσκαλο θα βοηθήσει σημαντικά. Με τη συζήτηση αλλά και την επανάληψη της εμπειρίας αυτής μέσα από το παιχνίδι, το παιδί θα βοηθηθεί να αποφορτιστεί.

-Μην το υπερπροστατεύετε.

-Τέλος, μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά σας -κυρίως προσχολικής ηλικίας- επηρεάζονται πολύ από τις δικές σας αντιδράσεις.

-Αν τα συμπτώματα του παιδιού είναι έντονα, η βοήθεια από έναν ειδικό είναι απαραίτητη.