Όσα είπε η ψυχολόγος στη Γεωργία Χάρδα και το star.gr για το νέο τη βιβλίο
Επιμέλεια Γεωργία Χάρδα STAR.GR
«Το πιο ουσιαστικό είναι το ζευγάρι να έχει καταλήξει αν και πόσο είναι έτοιμο να φέρει στο κόσμο μια νέα ζωή και πόσο είναι διατεθειμένος καθένας να συμμετέχει και με ποιον τρόπο στην ανατροφή του παιδιού. Το μεγάλωμα του παιδιού είναι υπόθεση και των δυο γονιών πλέον και όχι μόνο γυναικεία ευθύνη. Ο ρόλος και των δύο είναι εξίσου σημαντικός και αναγκαίος για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού».
Η καταξιωμένη Ψυχολόγος και Παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου μιλάει στο star.gr και τη Γεωργία Χάρδα για το βιβλίο της «Οι γονείς κάνουν τη διαφορά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας. Πρόκειται για ένα σημαντικό εγχειρίδιο που στηρίζεται στις γνώσεις της, την εμπειρία και την αγάπη της για τους ανθρώπους γι’ αυτό θεωρείτε κορυφαία στον τομέα της.
«Το πιο ουσιαστικό είναι το ζευγάρι να έχει καταλήξει αν και πόσο είναι έτοιμο να φέρει στο κόσμο μια νέα ζωή και πόσο είναι διατεθειμένος καθένας να συμμετέχει και με ποιον τρόπο στην ανατροφή του παιδιού. Το μεγάλωμα του παιδιού είναι υπόθεση και των δυο γονιών πλέον και όχι μόνο γυναικεία ευθύνη. Ο ρόλος και των δύο είναι εξίσου σημαντικός και αναγκαίος για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού».
-Αγαπητή κυρία Καππάτου μιλήστε μας για το βιβλίο σας «Οι γονείς κάνουν τη διαφορά». Είναι ένας πλήρης, πολύτιμος οδηγός που εξηγεί βήμα βήμα όλα τα στάδια της ζωής ενός γονέα με το παιδί του. Στηρίζεται στην εμπειρία και τις γνώσεις σας. Υπάρχει μαγική συνταγή να είσαι καλός γονιός;
Αρχικά σας ευχαριστώ πολύ για την ευκαιρία που μου δίνετε να συζητήσουμε για το βιβλίο μου που κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες από τις εκδόσεις Μίνωας. Στις 488 σελίδες του προσπαθώ να δώσω απαντήσεις στα ερωτήματα των γονιών , από τη γέννηση του παιδιού ως τα 12 του χρόνια. Επιθυμώ να τους προσφέρω έγκυρη ενημέρωση μέσα από παραδείγματα και προτάσεις που θα τους δώσουν αφορμή για σκέψη αλλά και διεξόδους στο συναρπαστικό αλλά και απαιτητικό ταξίδι της γονεϊκότητας.
Στο βασικό σας ερώτημα τώρα … Οι περισσότεροι γονείς εκτός από την αγάπη χρησιμοποιούν το ένστικτό τους αλλά και τα βιώματά τους. Αρκετοί καταφεύγουν πλέον σε βιβλία ψυχολογίας για γονείς ή ιστοσελίδες για θέματα διαπαιδαγώγησης του παιδιού τους.
Δυστυχώς όμως δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές.
Όλοι ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις απαιτήσεις και την πολυπλοκότητα του γονεϊκού ρόλου όταν αποκτάμε παιδί. Όσο και να είμαστε προετοιμασμένοι, διαπιστώνουμε ότι χρειάζεται χρόνος και τρόπος ώστε να καταλάβουμε τις ανάγκες των παιδιών μας ξεκινώντας από τη στιγμή της γέννησης . Κάθε ηλικία έχει διαφορετικές ανάγκες. Τα βρέφη για παράδειγμα χρειάζεται να αναπτύξουν έναν ασφαλή δεσμό μαζί μας. Αυτό θα συμβεί όταν ανταποκρινόμαστε πρόθυμα στις ανάγκες τους για τροφή, στοργή και ηρεμία με αγάπη και υπομονή. Στη πορεία της ανάπτυξής του το παιδί έχει άλλες ανάγκες πχ. για αυτονόμηση , αποδοχή ,πρωτοβουλίες κλπ . Αν είμαστε κοντά του, αποκωδικοποιούμε τη συμπεριφορά του ανά στάδιο ανάπτυξης, είμαστε σταθεροί, του δείχνουμε την αγάπη μας, του δίνουμε την δυνατότητα να αυτενεργεί , το μαθαίνουμε να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και να τα εκφράζει , του δείχνουμε σεβασμό και ασχολούμαστε μαζί του τότε μπορούμε να πούμε ότι είμαστε σε καλό δρόμο.
Κι ίσως τελικά η «συνταγή» να είναι αυτή.
Στο ταξίδι της γονεϊκότητας όμως συνοδοιπόροι μας συχνά είναι το άγχος, οι ενοχές για όσα δεν κάνουμε όπως χρειάζεται, συχνά η κούραση αλλά και η απέραντη αγάπη και αφοσίωση.
Θα μου επιτρέψετε να επισημάνω δυο στοιχεία που θεωρώ σημαντικά» . Το πρώτο είναι η από κοινού θέσπιση ορίων, τα οποία είναι απαραίτητα στα παιδιά αφενός για τη σωματική τους ασφάλεια αφετέρου για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη. Κι αυτό γιατί τα όρια τα βοηθάνε να καταλάβουν ότι ο γονιός ενδιαφέρεται όντως για αυτά, αλλά και να μάθουν να λειτουργούν ως μέλη μιας συλλογικότητας.
Το άλλο «συστατικό» είναι οι γονείς να μάθουν να ζητάνε βοήθεια. Βλέπω πολύ συχνά γονείς να «πνίγονται» και να μην απλώνουν το χέρι για βοήθεια σε συντρόφους, φίλους, συγγενείς, ειδικούς. Τα παιδιά διαισθάνονται την απελπισία του γονιού και αυτό κάνει τελικά και τα ίδια δυστυχισμένα. Οπότε ας προσπαθήσουμε να δώσουμε στα παιδιά μας γονείς υγιείς, γιατί αυτοί είναι που όντως θα κάνουν τη διαφορά!
-Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γονείς στη σύγχρονη εποχή;
Σήμερα οι προκλήσεις βρίσκονται γύρω μας και είναι πολλές. Προκαλούν αγωνία και ανασφάλεια στους γονείς. Κάθε μέρα έρχονται στη δημοσιότητα περιστατικά που τους προβληματίζουν: σχολικός εκφοβισμός, συμμορίες εφήβων, ενδοοικογενειακή βία, έλλειψη σεβασμού προς τη διαφορετικότητα, αμφιλεγόμενα μηνύματα και πρότυπα, διάτρητο αξιακό σύστημα, ουσίες και αλκοόλ, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.α . Επίσης μεγάλα κοινωνικά προβλήματα αφήνουν το αποτύπωμά τους στα παιδιά (γυναικοκτονίες, προσφυγικό, πόλεμοι, φυσικές καταστροφές, περιστατικά ατιμωρησίας κ.λπ.).Όλα αυτά απασχολούν τους περισσότερους γονείς που συχνά νιώθουν αβοήθητοι, με αποτέλεσμα να καταβάλλονται από την πίεση και το άγχος.
Όμως δεν είναι ανίσχυροι σε αυτά που συμβαίνουν. Έχουν μια μοναδική δύναμη που είναι η σχέση και η επικοινωνία με το παιδί τους. Η διαπαιδαγώγηση που επικεντρώνεται πλέον στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης, της ψυχικής ανθεκτικότητας, της συναισθηματικής νοημοσύνης, του σεβασμού προς τους γύρω και της ανάπτυξης ενός ισχυρού αξιακού συστήματος αποτελεί πρόκληση και ανάχωμα σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Χρειάζεται συστηματική προσπάθεια από πολύ νωρίς μέχρι και την εφηβεία. Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η σταθερότητα, η οριοθετηση, η ενθάρρυνση, η ουσιαστική ενασχόληση με τα παιδιά και φυσικά το προσωπικό μας παράδειγμα.
Καταλαβαίνω πόσο δύσκολο είναι, όμως παροτρύνω τους γονείς παρά τα όσα αρνητικά συμβαίνουν και την απογοήτευση ή το θυμό που τους προκαλούν να παίρνουν όσο γίνεται απόσταση από αυτά και να προσπαθούν με ψυχραιμία να διαχειριστούν τα παιδιά τους και να απαντούν στα ερωτήματά τους πάντα στα πλαίσια της ηλικίας τους. Η επικοινωνία με τα παιδιά τους αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Αν ρίξουν μια ματιά γύρω τους, θα καταλάβουν ότι σίγουρα δεν είναι οι μόνοι που έχουν τις ίδιες ανησυχίες. Αν όμως παρατηρούν ότι το παιδί τους παρουσιάζει κάποιες συμπεριφορές που τους προβληματίζουν οι οποίες επιμένουν, είναι σημαντικό άμεσα να απευθύνονται σε ειδικό ψυχικής υγείας.
-Πώς μπορούν οι γονείς να προετοιμαστούν καλύτερα για τον γονεϊκό ρόλο πριν τη γέννηση του παιδιού;
Παρότι κανείς ποτέ δεν είναι αρκετά προετοιμασμένος, υπάρχουν κάποια βήματα που ίσως βοηθήσουν ώστε να αναλάβουμε αυτόν τον μοναδικό ρόλο με όλες τις χαρές και τις ευθύνες που του αναλογούν. Ο ερχομός ενός παιδιού στη ζωή ενός ζευγαριού είναι βέβαιο ότι επιφέρει αλλαγές και πρέπει να προέρχεται από επιθυμία και διάθεση να αφήσουμε το εγώ και να πάμε στο εμείς. Ας αναλογιστούμε πόσο έτοιμοι είμαστε γι’ αυτό!
Η ειλικρινής συζήτηση μεταξύ των δύο συντρόφων θα βοηθήσει πολύ. Χρειάζεται να αξιολογήσουν τους λόγους για τους οποίους επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί. Είναι επειδή πιέζουν οι γονείς; Η κοινωνία; Η ηλικία της τεκνοποίησης προχωρά ; Ή επειδή διαθέτουν απόθεμα αγάπης να προσφέρουν, τους ολοκληρώνει ως άτομα και επισφραγίζει την σχέση τους , κυρίως αν έχουν τον κατάλληλο συνοδοιπόρο ώστε να μοιραστούν το συναρπαστικό ταξίδι της γονεϊκότητας;
Είναι χρήσιμο να εξετάσουν κάποιες πρακτικές παραμέτρους. Είναι προετοιμασμένοι να στερηθούν την αυτοδιάθεσή τους , ταξίδια, εξόδους, ακόμη και τον ύπνο τους κ.λπ.; Είναι πιθανό να χρειαστούν βοήθεια, όπως κάποιο άτομο εμπιστοσύνης που θα προσέχει το παιδί όσο απουσιάζουν στην εργασία τους . Μπορεί να βοηθήσει κάποιος συγγενής ή θα χρειαστεί να αναζητήσουν κάποια βρεφοκόμο; Καλό είναι να έχουν ένα πλάνο το οποίο φυσικά θα αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες.
Το πιο ουσιαστικό είναι το ζευγάρι να έχει καταλήξει αν και πόσο είναι έτοιμο να φέρει στο κόσμο μια νέα ζωή και πόσο είναι διατεθειμένος καθένας να συμμετέχει και με ποιον τρόπο στην ανατροφή του παιδιού. Το μεγάλωμα του παιδιού είναι υπόθεση και των δυο γονιών πλέον και όχι μόνο γυναικεία ευθύνη. Ο ρόλος και των δύο είναι εξίσου σημαντικός και αναγκαίος για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
-Ποια είναι τα βήματα που μπορούν να ακολουθήσουν οι γονείς για να ενισχύσουν τη συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού τους;
Ας δούμε πρώτα τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη που τόσο συχνά την ακούμε στις μέρες μας. Είναι η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε, να κατανοούμε τα συναισθήματά μας και να τα εκφράζουμε με έναν υγιή τρόπο, δηλ. να αναγνωρίζουμε αν είμαστε χαρούμενοι, στενοχωρημένοι, θυμωμένοι, για ποιους λόγους και να τα διαχειριζόμαστε κατάλληλα. Η ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη βοηθάει τα παιδιά να αναπτύσσουν ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς ,να διαχειρίζονται καλύτερα τις πιθανές συγκρούσεις, να είναι ανθεκτικά στις διάφορες δυσκολίες, να ελέγχουν καλύτερα τις παρορμήσεις αλλά και το άγχος τους και γενικά να επιτυγχάνουν μία ψυχοσυναισθηματική ισορροπία. Ο γονείς φυσικά παίζουν κρίσιμο ρόλο σε αυτό
. Μερικά από τα βήματα που μπορούν να ακολουθήσουν είναι:
- Να προσφέρουν στα παιδιά συναισθηματική ασφάλεια.
- Να τα μάθουν να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους ώστε να μάθουν να τα διαχειρίζονται,
- Να ακούν το παιδί όποτε θέλει να τους μιλήσει, να προσέχουν τι τους λέει και να δείχνουνε ότι είναι εκεί.
- Να του περάσουν το μήνυμα ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί αλλά ίσοι. Και να δείχνουν φυσικά και οι ίδιοι αποδοχή και σεβασμό στην διαφορετικότητα.
- Να τα παροτρύνουν να αναλαμβάνουν μικρές ευθύνες ανάλογα με την ηλικία τους από το να τους ς βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού, στη φροντίδα του σκύλου μέχρι να συμμετέχουν εθελοντικά σε μία ομάδα πχ. για το περιβάλλον κ.λπ.
-Ποια είναι τα σημάδια που δείχνουν ότι ένα παιδί είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού;
Ο σχολικός εκφοβισμός απασχολεί όλους τους γονείς μάλιστα αποτελεί συχνά ακραίο φόβο. Ανησυχούν γιατί συνήθως το παιδί που είναι θύμα εκφοβισμού σπάνια θα μιλήσει και θα αποκαλύψει το μαρτύριο που βιώνει. Αισθάνονται λοιπόν αβέβαιοι και ανήσυχοι κυρίως αν παρατηρούν κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού τους που ωστόσο δεν μπορούν να αξιολογήσουν.
Κάποιες ενδείξεις που ίσως υποκρύπτουν εκφοβισμό είναι:
- Η ξαφνική και ανεξήγητη αλλαγή στη συμπεριφορά του (π.χ. γίνεται επιθετικό ενώ δεν ήταν) χωρίς να έχει συμβεί κάτι στο περιβάλλον του
- Η παλινδρόμηση σε παλιότερα αναπτυξιακά στάδια (π.χ. βρέχει το κρεβάτι του)
- Πιθανά προβλήματα με τον ύπνο και το φαγητό
- Ξαφνική απόσυρση του από δραστηριότητες που έως πρόσφατα το ευχαριστούσαν.
- Ανεξήγητα ξεσπάσματα με κλάμα, φωνές κ.λπ.
- Παράπονα για πόνους χωρίς εμφανή αιτία (πονοκέφαλος, στομαχόπονος κ.λπ.)
- Πτώση της σχολικής του επίδοσης
- Μελανιές ή άλλοι τραυματισμοί
- Άρνηση να πάει σχολείο
- Αποφεύγει τη συναναστροφή με άλλα παιδιά στο σχολείο
- Αποφεύγει να σας μιλάει
- Είναι συνεχώς με το κινητό και ίσως δείχνει ανήσυχο όποτε αυτό χτυπάει ή παίρνει κάποιο μήνυμα (διαδικτυακός εκφοβισμός)
- Επιστρέφει με σπασμένα προσωπικά αντικείμενα ή σκισμένα ρούχα κλπ.
-Πώς μπορούν οι γονείς να υποστηρίξουν το παιδί τους σε περίπτωση που πέσει θύμα εκφοβισμού;
Το πιο βασικό είναι να μην του ασκούν κριτική. . Να πλησιάσουν το παιδί και να το ρωτήσουν το αν το απασχολεί κάτι. Να του πουν ότι ακόμα και αν δεν θέλει να μιλήσει εκείνη τη στιγμή μπορεί να το κάνει όποτε αποφασίσει . Αλλά να του επισημάνουν ότι όσο νωρίτερα τους εμπιστευτεί τόσο νωρίτερα θα μπορέσουν να το βοηθήσουν.
Αν τελικά μιλήσει, μην υποτιμήσουν αυτά που αισθάνεται . Ας το ακούνε χωρίς να το διακόψουν.
Να μην του κάνουν σχόλια πχ. ότι το προκαλεί ή ότι είναι φοβιτσιάρης κ.λπ. Να δείξουν δηλαδή ότι το καταλαβαίνουν και ότι συμμερίζονται πόσο άδικο είναι αυτό που του συμβαίνει.
Να το διαβεβαιώσουν ότι δεν ευθύνεται εκείνο για την κακή συμπεριφορά κάποιων παιδιών . Να υποσχεθούν ότι θα κάνουν τα πάντα να νιώσει ασφαλές. Άμεσα να μιλήσουν με το σχολείο , να ρωτήσουν πως θα το διαχειριστούν και να ζητήσουν να σταματήσει ο εκφοβισμός του παιδιού .
Αν χρειαστεί, να απευθυνθούν στις αρχές.
Είναι σημαντικό να καταλάβουν οι γονείς γιατί το παιδί έπεσε θύμα εκφοβισμού. Μήπως δεν έχει αρκετούς φίλους; Ας αναλογιστούν αν του δίνουν πρωτοβουλίες; Μπορεί να διαχειριστεί τους συμμαθητές που ίσως τον ενοχλήσουν;
Αν έχουν προβληματισμούς, καλύτερα να απευθυνθούν σε ειδικό ψυχικής υγείας για να τους βοηθήσει .
Η Αλεξάνδρα A. Καππάτου σπούδασε Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Αμιένης στη Γαλλία. Από το 1986 δραστηριοποιείται επαγγελματικά στην Αθήνα ως ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος στον ιδιωτικό τομέα. Το 1987 ίδρυσε το Ψυχοδιαγνωστικό και Συμβουλευτικό Κέντρο με σκοπό την ανάδειξη, πρόληψη και αντιμετώπιση προβλημάτων ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων.
Έχει συνεργαστεί με δεκάδες σχολεία όλων των βαθμίδων σε όλη τη χώρα στον τομέα της πρόληψης τυχόν ψυχολογικών προβλημάτων και αξιολόγησης των μαθητών, καθώς και ως εισηγήτρια σεμιναρίων για γονείς σε θέματα της ειδικότητάς της. Έχει δώσει περίπου 400 διαλέξεις σε επιστημονικούς συλλόγους, φιλανθρωπικά σωματεία και οργανισμούς σε όλη την Ελλάδα. Έχει, επίσης, συμμετάσχει ως εισηγήτρια σε τουλάχιστον 100 επιστημονικές ημερίδες.
Περίπου 2.500 άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτες εφημερίδες, περιοδικά και ιστότοπους. Από το 1989 έχει δυναμική παρουσία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μέσα από πλούσια αρθρογραφία αλλά και πολυάριθμες τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές παρεμβάσεις, αναδεικνύοντας θέματα ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων και τις σχέσεις γονιών-παιδιών.
Είναι συγγραφέας των βιβλίων: Οι γονείς κάνουν τη διαφορά! (εκδ. Μίνωας 2013), Οι γονείς χωρίζουν (εκδ. Μίνωας 2013), Παίρνω ΔΙΑΖΥΓΙΟ – Τι θα πω στο παιδί μου; (εκδ. Μοντέρνοι καιροί, 2011), Παιδιά στην εφηβεία, γονείς σε κρίση (εκδ. Μίνωας, 2014), Εμπστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή! (εκδ. Μίνωας, 2019), Εφηβεία (εκδ. Μοντέρνοι καιροί, 2007), Γνωρίστε το παιδί σας (εκδ. Μοντέρνοι καιροί, 1999). Επίσης, έχει επιμεληθεί το βιβλίο της Ένωσης Κλινικής Σεξολογίας της Ισπανίας Το πρώτο μου βιβλίο για το σεξ (εκδ. Μίνωας, 2013) και το βιβλίο της Joanna Cole Μεγαλώνω και ρωτώ για το σεξ (εκδ. Μοντέρνοι καιροί, 1998).
Έχει δημιουργήσει έναν δυναμικό ιστότοπο, όπου οι γονείς μπορούν να βρουν πληροφορίες, έρευνες και θέματα επικαιρότητας που αφορούν παιδιά, εφήβους καθώς και ενήλικες. Η διεύθυνση είναι www.akappatou.gr.
https://www.star.gr/lifestyle/exodos/663211/synenteyxh-ths-alexandra-kappatoy-sto-stargr