Ένα άρθρο της ψυχολόγου-παιδοψυχολόγου Αλεξάνδρας Καππάτου,
με αφορμή την ταινία ΤΑ ΜΥΑΛΑ ΜΟΥ ΚΟΥΒΑΛΑΣ 2
Χαρά, λύπη, θυμός, απογοήτευση, ενθουσιασμός, ντροπή, ανησυχία και πολλά άλλα! Τα συναισθήματά μας μπορούν να είναι αμέτρητα, κάποιες φορές ξεκάθαρα, κάποιες μπερδεμένα. Κι αν είναι δύσκολο για εμάς τους μεγάλους να τα ξεχωρίσουμε και να τα διαχειριστούμε, σκεφτείτε τα παιδιά…
Σύμφωνα με έρευνες, οι άνθρωποι που είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους και να τα διαχειριστούν κατάλληλα δημιουργούν πιο υγιείς σχέσεις και ανταποκρίνονται καλύτερα στις αντιξοότητες της ζωής. Παράλληλα λαμβάνουν σωστότερες αποφάσεις ενώ είναι πιο εύκολο να κατανοήσουν τι επιπτώσεις μπορεί να έχει κάθε συναίσθημα στη ζωή τους αλλά και πως θα το διαχειριστούν π.χ. αν το παιδί αναγνωρίσει ότι δεν νιώθει καλά με τον φίλο του εξαιτίας της συμπεριφοράς του, είναι πιο εύκολο να το συζητήσει μαζί του, να του βάλει όρια ή και να αναζητήσει μία άλλη υγιή σχέση που το κάνει να αισθάνεται όμορφα.
Τα συναισθήματά μας επηρεάζουν τη διάθεση, τη συμπεριφορά και συχνά τις πράξεις μας. Η αναγνώριση και η ρύθμισή τους απαιτεί πολλές δεξιότητες, συμπεριλαμβανομένης της προσοχής, του προγραμματισμού, της γνωστικής ανάπτυξης και της γλωσσικής ανάπτυξης.
Ωστόσο η συναισθηματική μάθηση δεν γίνεται αυτόματα. Χρειάζεται να δουλέψουμε από την παιδική ηλικία και ο ρόλος των γονιών είναι σημαντικός. Τα παιδιά αναπτύσσουν αυτές τις δεξιότητες σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Η ικανότητά τους να διαχειρίζονται αρνητικά συναισθήματα εξαρτάται από τη ιδιοσυγκρασία τους, το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν και εξωτερικούς παράγοντες όπως το πόσο κουρασμένοι ή πεινασμένοι είναι.
Αν τα παιδιά δεν μάθουν να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν με υγιή τρόπο τα συναισθήματά τους, μπορεί να οδηγηθούν σε προβλήματα συμπεριφοράς, χρόνιο στρες και άγχος, ψυχοσωματικά συμπτώματα κλπ.
Πώς θα βοηθήσετε τα παιδιά
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι:
• Βοηθήστε τα να νιώσουν ασφάλεια.
Έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που έχουν αναπτύξει ασφαλή δεσμό με τους γονείς τους ως βρέφη, μπορούν να ρυθμίσουν πιο αποτελεσματικά τον συναισθηματικό τους κόσμο αργότερα.
• Η αναγνώριση των συναισθημάτων ξεκινά με την ονομασία τους.
Μάθετε τα ονομάζοντας και εσείς τα δικά σας συναισθήματά κατά τη διάρκεια που είστε μαζί τους και καθοδηγείστε τα να κάνουν το ίδιο. Χρησιμοποιήστε απλές λέξεις.
• Διαβάζετέ τους βιβλία από νωρίς.
Τα βιβλία με εικόνες ή οι ιστορίες με τους διάφορους ήρωες ακόμη και οι ταινίες ή σειρές βοηθούν πολύ. Κατά την ανάγνωση ή την παρακολούθηση κάνετε τους απλές ερωτήσεις συμβατές με την ωριμότητά τους όπως «Πώς πιστεύεις ότι αισθάνεται αυτός ο ήρωας τώρα;», «Γιατί πιστεύεις ότι νιώθει έτσι;», «Πώς θα μπορούσε να αντιδράσει;» κλπ.
• Το παιχνίδι ρόλων είναι επίσης μια εξαιρετική ευκαιρία (από τα 2-3 χρόνια) να μιλήσετε για τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις.
• Δώστε το καλό παράδειγμα.
Τα παιδιά μαθαίνουν μιμούμενα αυτό που κάνουν οι γονείς τους, όχι με τα λόγια.
• Διατηρείτε την ψυχραιμία σας.
Είναι σημαντικό να σας βλέπουν να συμπεριφέρεστε καλά ειδικά όταν το παιδί προσχολικής ηλικίας αντιδρά με έντονες εκρήξεις θυμού, πείσμα ή επιμονή. Εάν πρόκειται να χάσετε την ψυχραιμία σας, αφιερώστε ένα λεπτό για να αναπνεύσετε και να ηρεμήσετε πριν αντιμετωπίσετε την κατάσταση. Να έχετε υπόψη σας ότι δεν αποφεύγετε την κατάσταση, αλλά μπορείτε να αποφύγετε να αντιδράσετε παρορμητικά.
• Αφήστε το να σας δει να χαμογελάτε ή και να τραγουδάτε όταν είστε χαρούμενοι ή πως ελέγχετε τις αντιδράσεις σας όταν είστε θυμωμένοι ή απογοητευμένοι πχ. με το ίδιο ή το σύντροφό σας. Αυτό είναι ένα από τα καλύτερα μαθήματα που μπορείτε να του δώσετε.
• Φτιάξτε ένα πλάνο δράσης. Σε μια ήρεμη στιγμή, μιλήστε μαζί του για το πώς θα μπορούσε να χειριστεί μία δύσκολη κατάσταση. Πχ. αν τσακώθηκε στην παιδική χαρά και χτύπησε ένα παιδάκι επειδή του πήρε τη σειρά στην τσουλήθρα, πείτε του γιατί αυτό δεν είναι αποδεκτό και τι θα μπορούσε να κάνει την επόμενη φορά. Τα παιχνίδια ρόλων θα βοηθήσουν. Με την εξάσκηση, τα παιδιά θα αρχίσουν να εφαρμόζουν αυτές τις νέες δεξιότητες στον πραγματικό κόσμο.
• Όσο και να είναι δελεαστικό να βάζετε συνέπειες για την κακή του συμπεριφορά να θυμάστε ότι η αυστηρή συνέπεια κάνει τη συμπεριφορά χειρότερη, όχι καλύτερη. Η έρευνα δείχνει ότι θα πρέπει να έχετε τέσσερις ή πέντε θετικές αλληλεπιδράσεις για κάθε αρνητική επίπληξη. Με άλλα λόγια, πρέπει να αφιερώνετε χρόνο εστιάζοντας στη θετική προσοχή, τον έπαινο και τις ανταμοιβές για την καλή συμπεριφορά.
• Συνεργαστείτε με το σύντροφό σας και όσους ασχολούνται συχνά με το παιδί και σχεδιάστε μια συντονισμένη προσέγγιση για το χειρισμό των συμπεριφορών του.
• Ελέγξτε τις προσδοκίες σας: Μην περιμένετε από το παιδί σας να συμπεριφέρεται τέλεια, ειδικά αν είναι πραγματικά φοβισμένο ή αγχωμένο.
• Τα περισσότερα παιδιά μαθαίνουν να διαχειρίζονται αρνητικά συναισθήματα από τη στιγμή που πηγαίνουν στο δημοτικό σχολείο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η συναισθηματική τους ανάπτυξη έχει τελειώσει. Οι εκτελεστικές λειτουργίες-δεξιότητες όπως ο προγραμματισμός, η οργάνωση, η επίλυση προβλημάτων και ο έλεγχος των παρορμήσεων- συνεχίζουν να αναπτύσσονται μέχρι την ενηλικίωση και ίσως παραπάνω.
• Δώστε χρόνο. Τα παιδιά δε θα είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται όσα νιώθουν από τη μία μέρα στην άλλη. Είναι λοιπόν αναγκαία η καθημερινή ενασχόληση μαζί τους.
Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος
www.akappatou.gr
www.kappatou-psychologos.gr
https://minoas.gr/giati-einai-toso-simantiko-na-katalavainoyme-ti-niothoyme/
Βιβλιογραφία: https://minoas.gr/syggrafeas/kappatoy-alexandra/
Βρείτε εδώ την ιστορία της ταινίας και το βιβλίο δραστηριοτήτων που
κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μίνωας.