Ενώ το πρόσκαιρο, ελεγχόμενο άγχος μπορεί να είναι αυτό που λέμε «δημιουργικό» και να βοηθάει τα παιδιά να προσπαθούν περισσότερο, το υπερβολικό άγχος ειδικά όταν επιμένει και γίνεται χρόνιο, μπορεί να έχει ολέθρια αποτελέσματα σε ένα παιδί. Κι αυτό γιατί υπονομεύει την υγεία του σωματική και ψυχική φέρνοντάς το αντιμέτωπο με προβλήματα όπως αδύναμο ανοσοποιητικό και υψηλή πίεση αλλά και κατάθλιψη, επίμονες φοβίες κ.ά. Επίσης, μια ζωή με άγχος επιφυλάσσει στο παιδί δυσάρεστες εκπλήξεις και στους υπόλοιπους τομείς της ζωής του όπως στο σχολείο όπου μπορεί να μην είναι σε θέση να αποδόσει όπως θα απέδιδε αν δεν είχε άγχος αλλά και στις σχέσεις του με τον περίγυρό του (φίλοι, συμμαθητές, εκπαιδευτικοί) καθώς το άγχος μπορεί να βάζει ανάμεσά τους έναν παραμορφωτικό φακό. Έτσι το παιδί μπορεί π.χ. να μένει εκτός συντροφιών επειδή ντρέπεται υπερβολικά ή επειδή φοβάται μήπως πει κάτι και το κοροϊδέψουν τα άλλα παιδιά καθώς δεν έχει τα όπλα για να επεξεργαστεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο εποικοδομητικά κ.ο.κ.
Για όλ’ αυτά λοιπόν, είναι σημαντικό να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας ώστε τα παιδιά μας να μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος τους χωρίς αυτό να τους στήνει συνεχώς παγίδες. Μερικά πράγματα που μπορούμε να δοκιμάσουμε, είναι:
#Αρκετός ελεύθερος χρόνος.
Δε γεμίζουμε το πρόγραμμα των παιδιών με αλλεπάλληλες δραστηριότητες. Προβλέπουμε πάντα χρόνο για να κάνουν τα πράγματα που αγαπάνε και για να ξεκουράζονται ώστε να είμαστε βέβαιοι ότι έχουν την ευκαιρία να αποφορτίζονται.
#Ελέγξτε τον χρόνο που περνάνε στην οθόνη.
Όσο περισσότερο χρόνο περνάνε τα παιδιά μπροστά από κινητά, τάμπλετ, υπολογιστές και τηλεοράσεις, τόσο περισσότερο άγχος είναι πιθανό να έχουν. Φροντίζουμε λοιπόν από νωρίς, να αποκτήσουν μία υγιή σχέση με την τεχνολογία βάζοντας όρια στη χρήση της και αντιπροτείνοντας στα παιδιά ευχάριστους και δημιουργικούς τρόπους να περνάνε την ώρα τους π.χ. τα γράφουμε σε ένα σπορ, σε μαθήματα ζωγραφικής κ.λπ.
#Μην τους μεταφέρετε το άγχος σας.
Ειδικά μπροστά στα παιδιά μας, αποφεύγουμε να κάνουμε τα πάντα βιαστικά και με στρες ή, αν το κάνουμε, προσπαθούμε να το συνοδεύσουμε με χαμόγελο, δε χρησιμοποιούμε εκφράσεις που προδίδουν τον εκνευρισμό μας,. Ίσως θεωρούμε ότι είναι δύσκολο να το καταφέρουμε, αλλά αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε. Θα ωφεληθούμε κι εμείς.
#Μην έχετε υπερβολικές προσδοκίες.
Μην πιέζετε τα παιδιά να φέρουν άριστα σε όλα τα μαθήματα, να βγουν πρώτα στον στίβο, να είναι τα καλύτερα στη χορωδία. Επιτρέψτε τους να ασχοληθούν με τα πράγματα που αγαπάνε και να αναπτύξουν τα ταλέντα τους αφήνοντάς τους χώρο για να το απολαύσουν κιόλας και όχι να τους γίνει «βραχνάς».
#Ελάτε πιο κοντά στη φύση.
Πολλές έρευνες δείχνουν ότι όσο πιο κοντά ζούμε στη φύση τόσο χαλαρότερα αισθανόμαστε. Κι επειδή σίγουρα δεν είναι δυνατό όλοι να ζούμε στην εξοχή, καλό είναι να αναζητάμε τρόπους να μένουμε σε επαφή με τη φύση ακόμα και μέσα στην πόλη. Μια βόλτα στη θάλασσα, μία επίσκεψη σε ένα πάρκο είναι κάτι που πρέπει να χωρέσουμε στο πρόγραμμά μας. Η φύση έχει έναν μαγικό τρόπο να μας ηρεμεί .
#Περισσότερη κίνηση.
Η άσκηση είναι γνωστό ότι μειώνει τα επίπεδα των ορμονών του άγχους. Γι’ αυτό προτρέψτε τα παιδιά να ασχοληθούν με κάποιο σπορ ή απλά να παίζουν με τα παιδιά της γειτονιάς. Αν μάλιστα αθλούνται και κοντά στη φύση (π.χ. βόλτα με τα ποδήλατα στη θάλασσα) ακόμα καλύτερα!
Βοηθήστε τα να βλέπουν τη θετική πλευρά. Μάθετε στα παιδιά να βλέπουν το καλό ακόμα και στα στραβά της ζωής, να σκέφτονται ότι όλα ξεπερνιούνται και δώστε τους την ευκαιρία να γελάνε όσο πιο συχνά και αυθόρμητα γίνεται. Βγάλτε δικά σας αστεία, ρωτήστε τα τι έμαθαν από κάτι που δεν πήγε όσο καλά θα ήθελαν μέσα στη μέρα, πείτε τους ότι την επόμενη φορά ή τη μεθεπόμενη, θα τα πάνε καλύτερα και δείξτε τους πώς να βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο.
Όλα αυτά βέβαια τα παιδιά πρέπει να τα βλέπουν και σ’ εσάς. Δηλαδή κι εσείς να αθλείστε κι εσείς να γελάτε κι εσείς να βλέπετε τα πράγματα θετικά και όχι να είσαστε «δάσκαλε που δίδασκες…»
#Δείξτε τους ότι είστε πάντα εκεί.
Τα παιδιά που ξέρουν ότι μπορούν να στηρίζονται στους γονείς τους χωρίς αυτοί να τα κρίνουν, να τα κοροϊδέψουν ή να τα τιμωρήσουν αυστηρά, έχουν λιγότερους φόβους και άγχη αφού αισθάνονται πιο ασφαλή. Επίσης αισθάνονονται ότι οι γονείς τους τούς επιτρέπουν να εκφράζουν όλα τους τα συναισθήματα χωρίς να τα καταπιέζουν κι αυτό είναι απολύτως σημαντικό να γίνεται. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να έχετε εδραιώσει μία πολύ καλή σύνδεση με τα παιδιά σας από νωρίς ή να προσπαθήσετε έστω και αργότερα.
#Μην προσπαθείτε να εξαλείψετε το άγχος, αλλά να το ελέγξετε.
Δεν είναι δυνατόν ούτε είναι και χρήσιμο να εξαφανίσετε το άγχος από τη ζωή των παιδιών σας καθώς όπως είδαμε, σε μικρές δόσεις, μπορεί να τα βοηθήσει. Αυτό που έχει σημασία είναι να τα βοηθήσετε να μάθουν να το διαχειρίζονται σωστά. Δεν έχει λοιπόν καμία χρησιμότητα να αποφεύγετε τα πράγματα που τα αγχώνουν. Γιατί έτσι θα καταλήξουν να αποφεύγουν σχεδόν τα πάντα χρησιμοποιώντας το άγχος ως δικαιολογία συν του ότι θα στερηθούν εμπειρίες. Αντίθετα, πρέπει να τους δείξετε τι μπορούν να κάνουν για να αγχώνονται λιγότερο. Π.χ. να σκέφτονται ότι ακόμα κι αν όλα πάνε στραβά, δεν ήρθε το τέλος του κόσμου. Ή μάθετέ τους να αντικαθιστούν τις αρνητικές σκέψεις με θετικές, ή -όταν αγχώνονται- να «ξορκίζουν» το άγχος τους λέγοντας το αγαπημένο τους τραγούδι. Μπορείτε επίσης να του ζητάτε να σας ζωγραφίσει ό,τι το ανησυχεί και μετά να συζητάτε τη ζωγραφιά ή να ρίχνει τα άγχη του σε ένα κουτί κ.ο.κ.
#Μην υποτιμάτε τα συναισθήματά τους.
Μην τους λέτε «έλα βρε, αυτό δεν είναι τίποτα», «σιγά το πράγμα» κ.λπ. Δείξτε τους ότι κατανοείτε το άγχος τους όμως εξηγήστε τους για ποιο λόγο δε χρειάζεται να ανησυχούν τόσο και διαβεβαιώστε τα ότι δε θα επιτρέψετε να τους συμβεί τίποτα κακό. Ακόμα κι αν έχουν λόγο για να αγχώνονται ή να φοβούνται για κάτι, π.χ. δε θέλουν να ξανακάνουν ποδήλατο επειδή έπεσαν μία φορά εξηγήστε τους πώς αυτό δε σημαίνει ότι θα ξανασυμβεί κι ότι ακόμα και αν συμβεί, δεν πρέπει να εγκαταλείπουν την προσπάθεια γιατί η ανταμοιβή τους (π.χ. οι βόλτες με το ποδήλατο) έχει περισσότερα να τους προσφέρει. Όλα αυτά βέβαια πρέπει να γίνονται με τρόπο που δεν πιέζει τα παιδιά.
#Μην επαναφέρετε την πηγή του άγχους.
Αν ξέρετε ότι το παιδί αγχώνεται με συγκεκριμένα πράγματα, π.χ. με τις σχολικές εξετάσεις, δεν είναι ανάγκη να του μιλάτε γι’ αυτές πριν την ώρα τους γιατί έτσι παρατείνετε την αγωνία του. Σαφώς και θα θίξετε το θέμα της προετοιμασίας χωρίς όμως να μιλάτε γι’ αυτό το θέμα στο παιδί μήνες πριν και μάλιστα με «προειδοποιητικό» τρόπο (μην του λέτε π.χ. «να δω τι θα κάνεις σε μερικούς μήνες που ξεκινάνε οι εξετάσεις») ή φέρνοντας πάντα τη συζήτηση εκεί.
#Διώξτε την ένταση από το σπίτι.
Φωνές, θυμός, βία, θόρυβοι… Ένα περιβάλλον όπου το παιδί δεν μπορεί να βρει ησυχία με κανέναν τρόπο, σίγουρα δεν βοηθάει. Αντίθετα, η ζωή χωρίς άγχος ξεκινάει σε ένα περιβάλλον όπου όλα συζητιούνται με ψυχραιμία και σε χαμηλούς τόνους, όπου υπάρχουν υγιείς ρουτίνες ύπνου και φαγητού, ισορροπημένες σχέσεις και ένας χώρος όπου το παιδί θα μπορεί να ηρεμεί και να εκφράζεται.
Αν το παιδί πρόκειται να βιώσει μία σημαντική αλλαγή στον τρόπο ζωής του (νέο αδερφάκι, αλλαγή σχολείου, μετακόμιση κ.λπ.), προσπαθήστε να το προετοιμάσετε έγκαιρα για να μειώσετε την πιθανότητα να αγχωθεί υπερβολικά. Εξηγήστε του τι να περιμένει, πείτε του ότι είστε εκεί για ό,τι χρειαστεί, εμπλέξτε το στις πιθανές προετοιμασίες για να μη νιώθει παραμελημένο αλλά και για να απομυθοποιήσει την πηγή του άγχους.
Ζητήστε βοήθεια από ειδικό αν βλέπετε ότι παρόλες τις προσπάθειές σας, το άγχος του παιδιού επιμένει και το κάνει δυσλειτουργικό στο σπίτι, στο σχολείο και στην κοινωνική του ζωή, ειδικά αν η κατάσταση διαρκεί για τουλάχιστον 6 μήνες. Ο ειδικός μπορεί να φανεί χρήσιμος και αν το άγχος του παιδιού οφείλεται σε ένα ιδιαίτερο και επιδραστικό γεγονός όπως διαζύγιο ή απώλεια στην οικογένεια. Επίσης, είναι χρήσιμο να αναζητήσετε τη συνδρομή ειδικού αν βλέπετε ότι το παιδί σας αντιδρά αρκετά διαφορετικά από άλλα παιδιά της ηλικίας του σε αντίστοιχα ερεθίσματα. Αν π.χ. είναι πια στην Τρίτη δημοτικού όμως ακόμα έχει άγχος αποχωρισμού.