Από την Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο – Συγγραφέα

Πολλοί έφηβοι που δυσκολεύονται στα μαθήματα δίνουν την εντύπωση ότι τεμπελιάζουν ή ότι έχουν χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, χωρίς όμως να ισχύει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ίσως παρουσιάζουν κάποια ειδική μαθησιακή διαταραχή που ως τώρα είχε περάσει απαρατήρητη ή είχε υποτιμηθεί.

Στην εφηβεία όμως οι απαιτήσεις των μαθημάτων γίνονται μεγαλύτερες, οπότε το ήπιο πρόβλημα του δημοτικού αναδεικνύεται. Tο παιδί που προσπαθούσε τόσο καιρό αβοήθητο με το αδιάγνωστο πρόβλημά του έχει στο μεταξύ καταπονηθεί ψυχικά. Tώρα πια γίνεται φανερό ότι «δεν τα βγάζει πέρα». Έχει μείνει αβοήθητο και φτάνει στην εφηβεία, μια ηλικία που είναι από μόνη της πολύ δύσκολη, φέροντας επιπλέον το «στίγμα» του τεμπέλη ή του παιδιού που «γενικά υστερεί».

Είναι σημαντικό ότι αρκετά παιδιά πλέον με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες διαγιγνώσκονται στο δημοτικό και με την κατάλληλη βοήθεια ειδικού, δασκάλων και γονιών μπορούν να προχωρήσουν στο γυμνάσιο, το λύκειο αλλά και αργότερα στο πανεπιστήμιο.

Συμπτώματα

Τα κριτήρια για τη διάγνωση της ειδικής μαθησιακής δια€ταραχής (specific learning disorder), σύμφωνα με το «διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο για τις ψυχικές διαταραχές» της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM 5):   α. Περιλαμβάνουν τις δυσκολίες στη μάθηση και στη χρήση των ακαδημαϊκών ικανοτήτων που παρουσιάζει ένα παιδί όπως φαίνονται από την παρουσία τουλάχιστον ενός από τα παρακάτω συμπτώματα, τα οποία επιμένουν τουλάχιστον για διάστημα 6 μηνών, παρά τις παρεχόμενες παρεμβάσεις που στοχεύουν σε αυτές:

• ανάγνωση με λάθη ή αργή ή με συλλαβισμό  

• δυσκολία στην κατανόηση αυτού που διαβάζει, π.χ. μπορεί να το διαβάζει καλά αλλά δεν μπορεί να καταλάβει τις σχέσεις, τις αναφορές ή τις βαθύτερες έννοιες αυτού που διαβάζει

• δυσκολίες στην ορθογραφία, π.χ. μπορεί να προσθέτει, να παραλείπει ή να αντικαθιστά φωνήεντα ή σύμφωνα ή να κάνει πολλά ορθογραφικά λάθη

• δυσκολίες στη γραπτή έκφραση, π.χ. κάνει πολλά γραμματικά λάθη ή παραλείπει σημεία στίξης στις προτάσεις, χρησιμοποιεί φτωχή οργάνωση παραγράφων, δεν εκφράζει γραπτά τις σκέψεις του με σαφήνεια 

• δυσκολίες στους μαθηματικούς συλλογισμούς, π.χ. έχει σοβαρή δυσκολία να εφαρμόσει μαθηματικές έννοιες, δεδομένα ή τις διαδικασίες επίλυσης ποσοτικών προβλημάτων.

β. Αυτές οι ακαδημαϊκές ικανότητες είναι σημαντικά και ποσοτικά κάτω από αυτά που προσδοκούμε από το παιδί σύμφωνα με τη χρονολογική του ηλικία και προκαλούν αξιοσημείωτη διαφορά στην ακαδημαϊκή του επίδοση.

γ. Οι μαθησιακές δυσκολίες ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια των σχολικών χρόνων αλλά δεν έγιναν πλήρως αντιληπτές και δεν έχουν σχέση με τις νοητικές ικανότητες του ατόμου ή με άλλες ακουστικές ή οπτικές αδυναμίες, ή με νευρολογικές διαταραχές ή ψυχοκοινωνικές αντιξοότητες.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ICD-10-6) οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι:  

• Ειδική διαταραχή της ανάγνωσης  

• Ειδική διαταραχή της ορθογραφίας

• Ειδική διαταραχή στις μαθηματικές ικανότητες

• Μεικτή διαταραχή σχολικών ικανοτήτων.

Tι να κάνετε

• Aπευθυνθείτε στα ΚΕΔΔΥ του Υπουργείου Παιδείας  ή σε ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο ιδιωτικά ώστε να υπάρξει διερεύνηση του προβλήματος.  

• Aν διαπιστωθεί κάποια ειδική μαθησιακή δυσκολία που επηρεάζει την εκπαίδευση και ενδεχομένως τη συμπεριφορά του εφήβου, ενημερωθείτε αναλυτικά και υποστηρίξτε το παιδί σας.  

• Mην αισθάνεστε ενοχές για το πρόβλημα που παρουσιάζει ο έφηβός σας.  

• Διασφαλίστε όσο μπορείτε τη συνεργασία των καθηγητών του σχολείου και του φροντιστηρίου του παιδιού σας, όχι για να του «χαρίζονται», αλλά για να είναι ενήμεροι ότι πρόκειται για περίπτωση μαθησιακής δυσκολίας, ώστε να μην απορρίπτουν τον έφηβο ως «κακό και τεμπέλη» μαθητή. Επίσης για να επαινούν τις καλές επιδόσεις που μπορεί να έχει σε κάποια μαθήματα, ώστε να ενισχύεται η αυτοπεποίθησή του. Οι καθηγητές επηρεάζουν με το κύρος τους έμμεσα όλη την τάξη προς μια κατεύθυνση θετική και ανεκτική.

• Στα πρωτεύοντα μαθήματα, ζητήστε τη βοήθεια καθηγητών με ειδικές γνώσεις. Σε αυτά δεν χρειάζεται απομνημόνευση, αλλά ειδικός τρόπος διδασκαλίας. O ειδικός μπορεί να χρησιμοποιήσει τεχνάσματα και ειδικά σύμβολα, μεθόδους, προγράμματα υπολογιστή.

• Στα δευτερεύοντα μαθήματα, μπορείτε κι εσείς να στηρίξετε το παιδί σας, κυρίως στις πρώτες τάξεις του γυμνασίου, αρκεί να έχετε υπομονή. Aυτά τα μαθήματα απαιτούν συνήθως απομνημόνευση και τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες δεν τα θυμούνται εύκολα απέξω.

• Συχνά ο έφηβος μαθαίνει πιο εύκολα το μάθημά του αν «το διαβάζει δυνατά», γιατί έτσι ακούει αυτό που διαβάζει και το απομνημονεύει καλύτερα.  

• Βοηθήστε τον να καταλάβει σε ποιους τομείς τα καταφέρνει καλύτερα. Έτσι θα μάθει να παρακάμπτει το ότι δεν τα καταφέρνει λ.χ. στη γλώσσα, γιατί θα ξέρει ότι είναι καλός σε κάτι άλλο – στη ζωγραφική ή στον αθλητισμό ή σε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα βλέπετε ότι τα πηγαίνει καλύτερα. Έχει σημασία να βρει το παιδί κάποιον τομέα στον οποίο να αισθάνεται ότι αποδίδει καλά.

• Tα αθλήματα (κολύμπι, στίβος κ.λπ.) βοηθούν πολύ στην εκτόνωση των εφήβων.

• Eνημερωθείτε για τις ευνοϊκές διατάξεις που υπάρχουν για τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες – λ.χ. το Υπουργείο Παιδείας τους παρέχει τη δυνατότητα να δίνουν προφορικές και όχι γραπτές εξετάσεις. Για να ευνοηθεί το παιδί σας, όμως, θα πρέπει να έχετε κάποια διάγνωση από τα αρμόδια ΚΕΔΔΥ.