Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Αντιμετώπισης Ψυχικών Τραυμάτων στο Γκλάντμπαχ εξηγεί πώς η φτώχεια αυξάνει τις αυτοκτονίες και τις συλλογικές παθήσεις

Η φτώχια αρρωσταίνει, η αρρώστια φτωχαίνει. Ο φαύλος αυτός κύκλος δεν βρίσκει πουθενά αλλού στην Ευρώπη τόσο πλήρη εφαρμογή όσο στην Ελλάδα της κρίσης. Αυτό πιστοποιείται από όλες τις στατιστικές που συσχετίζουν τις ψυχικές ασθένειες με την απότομη πτώση του βιοτικού επιπέδου και την ηθική ταπείνωση του μεγαλύτερου μέρους του ελληνικού πληθυσμού. Ο Γκέοργκ Πίπερ (Georg Pieper), διευθυντής του Ινστιτούτου Αντιμετώπισης Ψυχικών Τραυμάτων στο Γκλάντμπαχ, μιλώντας στο «Βήμα» επιχειρεί μια διάγνωση των αιτιών της ιστορικά πρωτοφανούς αυτής ψυχικής μιζέριας και προτείνει τρόπους για την υπέρβασή της, χωρίς αυταπάτες για τις δυσκολίες του εγχειρήματος, που θα απαιτήσει σίγουρα πολύ περισσότερο χρόνο για την ολοκλήρωσή του από ό,τι το ξεπέρασμα της καθαυτής οικονομικής κρίσης.

Η φτώχεια, ως γνωστόν, αρρωσταίνει. Μπορεί τέτοια αρρώστια να προκαλέσει και τον θάνατο, ψυχικό ή άλλου είδους;
«Σίγουρο είναι ότι ανατρέπει την ψυχική ισορροπία, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονία. Τότε είναι όντως θανατηφόρα. Ξέρουμε ότι τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των αυτοκτονιών στην Ελλάδα έχει υπερδιπλασιαστεί. Αλλά δεν θέλω να αναφερθώ εδώ πολύ στις αυτοκτονίες όσο στα ατομικά και συλλογικά τραύματα που προκαλεί η φτώχεια στη χώρα».

Από πού αντλείτε τις πληροφορίες σας για την Ελλάδα;
«Πρώτον, από τη γενικότερη ενασχόλησή μου με τη χώρα και, δεύτερον, από τους πολλούς έλληνες συναδέλφους τους οποίους εκπαιδεύω στον τομέα της θεραπείας ψυχικών τραυμάτων. Η εικόνα που μου μεταδίδουν είναι ότι ο πολύς κόσμος ζει σήμερα στο όριο της φτώχειας ή και κάτω από αυτό. Αυτό, σε συνδυασμό με την έλλειψη ελπίδας και προοπτικής, έχει ως συνέπεια την αύξηση των ψυχικών ασθενειών. Και αυτές κακοφορμίζουν εύκολα επειδή οι ασθενείς δεν βρίσκουν χρήματα για την κατάλληλη θεραπεία».

Εχετε διαγνώσει ότι η κρίση έχει χτυπήσει ψυχικά περισσότερο τους άντρες από τις γυναίκες. Από πού προκύπτει αυτό;
«Οι άντρες, οι παραδοσιακά σκεπτόμενοι τουλάχιστον, καθορίζουν τον ρόλο τους κυρίως από την εργασία τους. Ετσι και τη χάσουν αισθάνονται και οι ίδιοι χαμένοι, απαξιωμένοι. Αυτό προκαλεί σε πολλούς κατάθλιψη. Μόνο που δεν βγάζουν προς τα έξω τον φόβο τους για τις οικογένειές τους, δεν συζητούν ανοιχτά γι’ αυτό, αλλά τον αφήνουν μέσα τους να τους τρώει. Ενα αντιστάθμισμα σε αυτό βρίσκουν στο αλκοόλ ή στην επιθετικότητα. Οι έλληνες συνάδελφοι μου διηγούνται ότι η βία στις οικογένειες έχει ανεβεί τελευταία κατακόρυφα: οι άντρες δέρνουν τις γυναίκες και τα παιδιά τους ή ουρλιάζουν αντί να τους μιλάνε. Ανάλογη συμπεριφορά δείχνουν και στον δρόμο. Ο προσανατολισμός πολλών από αυτούς προς τη Χρυσή Αυγή απορρέει και από τέτοια ψυχικά προβλήματα. Οι γυναίκες, αντίθετα, είναι πιο εξωστρεφείς, μιλάνε ανοιχτά για τα προβλήματά τους και γι’ αυτό μπορούν να εκτονώνονται με πιο ήπιο τρόπο».

Παίζει έναν ρόλο το συναίσθημα της αυξανόμενης αδικίας στην κατανομή του πλούτου σε αυτή την εξαγρίωση;
«Σίγουρα. Μια γνωστή μου μού είπε τις προάλλες ότι στην Κηφισιά τα καταστήματα πολυτελείας συνεχίζουν να είναι καθημερινά γεμάτα με πελάτες. Σε άλλα προάστια, αντίθετα, πολύς κόσμος δεν έχει σχεδόν να φάει. Και αυτό προκαλεί φυσικά την μήνιν των νηστικών».

Είναι σωστό να μιλάει κανείς εν όψει της μαζικής διάδοσης των ψυχικών νόσων για μια άρρωστη κοινωνία;
«Αυτή είναι βαριά λέξη, αλλά όταν βλέπω ότι ακόμη και ψυχικά ισχυροί άνθρωποι παραλύουν υπό την επήρεια του γενικότερου νοσηρού κλίματος θα έλεγα “ναι”. Πολλοί Ελληνες αισθάνονται προδομένοι από την κυβέρνησή τους και από την Ευρώπη όταν βλέπουν ότι τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ των πακέτων σωτηρίας σώζουν σχεδόν αποκλειστικά τις τράπεζες και όχι τους ίδιους. Αυτό τραυματίζει ολόκληρη την κοινωνία. Τα μέλη της νιώθουν να απειλούνται υπαρξιακά, όχι όμως να υποστηρίζονται από τους συμπατριώτες τους ή τους άλλους Ευρωπαίους».

Εχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με μια νέα πολιτική οικονομία παραγωγής ασθενειών;
«Ασφαλώς, επειδή η μονόπλευρη υποστήριξη των τραπεζών κάνει τους ανθρώπους να χάνουν κάθε εμπιστοσύνη στο μέλλον και στους πολιτικούς. Οι φόβοι και οι ασθένειες που τους συνοδεύουν αναπαράγονται έτσι συνεχώς».

Οι ψυχικές νόσοι θα πρέπει επομένως να καταπολεμηθούν σε πρώτο πλάνο με οικονομικά και πολιτικά μέσα;
«Το βασικό θα ήταν φυσικά να λυθεί η οικονομική κρίση στο σύνολό της. Ως τότε όμως μπορούν να γίνουν πολλά σημαντικά ενδιάμεσα βήματα. Νομίζω, για παράδειγμα, ότι αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προχωρούσαν στην κατάσχεση των περιουσιών των πλούσιων Ελλήνων που έχουν βγάλει παράνομα τα χρήματά τους στο Βερολίνο ή στο Λονδίνο και τα παρέδιδαν στις ελληνικές αρχές, οι έλληνες φορολογούμενοι θα το εκλάμβαναν ως χειρονομία ύψιστης αλληλεγγύης. Και αυτό θα τους ανέβαζε πολύ ψυχολογικά».

Η πολιτική της τρόικας απειλεί την Ελλάδα με οικονομική και κοινωνική ερημοποίηση. Δεν κινδυνεύει από μια τέτοια εξέλιξη και η υπόλοιπη Ευρώπη;
«Οι πολιτικοί και οι πολίτες της Κεντρικής Ευρώπης αυταπατώνται αν νομίζουν ότι τελικά δεν θα θιγούν από μια τέτοια καταστροφή. Πάντως, παρά την όποια κριτική που ασκώ στους γερμανούς πολιτικούς, πρέπει να πω ότι αυτοί δεν αφήνουν τους πολίτες στην τύχη τους, όπως αυτό συμβαίνει συνήθως στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκουν τα σωστά λόγια και τις σωστές μεθόδους για να λύσουν τα προβλήματα».

Δεν ισχύει για σας η «αρχή της ελπίδας» για την Ελλάδα; Τα βλέπετε όλα μαύρα; Ή όντως κάποιες ομάδες αντιστέκονται στην κατάρρευση;
«Τέτοιες ομάδες, όπως εκείνες για την παροχή τροφίμων και φαρμάκων στους φτωχούς, υπάρχουν σίγουρα, αλλά χρειάζονται απαραιτήτως έναν καταλύτη που θα πολλαπλασιάσει την απόδοσή τους – ήτοι, την αλληλεγγύη των Ευρωπαίων. Μόνο με αυτήν θα ανακτήσει ο κόσμος την ελπίδα και θα σταματήσει στους δρόμους το όργιο βίας κατά των ξένων».

Χρυσή Αυγή

Είναι ασθένεια;

Μπορεί να συγκρίνει κανείς την κατάσταση στην Ελλάδα με εκείνη στις χώρες του Τρίτου Κόσμου;
«Αυτή είναι βέβαια φρικτή σύγκριση αλλά όχι αθέμιτη. Πρόσφατα, για παράδειγμα, άκουσα για την ύπαρξη πολλών παιδιών στην Ελλάδα που δεν είναι καταγραμμένα επειδή οι μητέρες τους, κυρίως μετανάστριες, δεν μπόρεσαν να τα γεννήσουν σε κλινικές λόγω έλλειψης χρημάτων. Αυτά τα παιδιά κινδυνεύουν πολύ να πέσουν στα χέρια λαθρεμπόρων, ακριβώς όπως και στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Αλλά και εκείνος που περπατά στους δρόμους της Αθήνας και βλέπει τους ανθρώπους να ψάχνουν για τρόφιμα στους κάδους απορριμμάτων ή να αρπάζουν τις τσάντες των συμπολιτών τους σκέφτεται αμέσως τον Τρίτο Κόσμο. Γι’ αυτό και γελούσα τις προάλλες όταν διάβασα τη δήλωση του έλληνα κεντρικού τραπεζίτη ότι η Ελλάδα έχει ήδη τα “χειρότερα” πίσω της, μόνο και μόνο επειδή βελτιώθηκαν κάποιες δευτερεύουσες οικονομικές παράμετροι. Τέτοια βελτίωση δεν έχει τον παραμικρό θετικό αντίκτυπο στη ζωή των πολλών ανθρώπων».

Είναι η βία της Χρυσής Αυγής έκφραση μιας συλλογικής ψυχικής ασθένειας; 
«Φυσικά, μιας άκρως επιθετικής. Η ύπαρξή της κάνει όμως γενικότερο κακό επειδή δυσφημεί τη χώρα και μειώνει έτσι την όρεξη πολλών Ευρωπαίων να δώσουν βοήθεια και στους άλλους κατοίκους της».

Αν υποθέσουμε ότι θα υπήρχαν τα μέσα και το προσωπικό, θα μπορούσαν να θεραπευτούν τα αμέτρητα ιδιωτικά τραύματα που έχουν συσσωρευθεί τα τελευταία χρόνια;
«Οχι. Οι ιδιωτικές θεραπείες δεν έχουν προς το παρόν νόημα επειδή τα τραύματα παραμένουν ανοιχτά. Η θεραπεία τους μπορεί να αρχίσει μόνο όταν θα πάψουν να αναπαράγονται. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι προς το παρόν δυνατό».

Θα χρειαστεί λοιπόν μακρόχρονη διαδικασία…
«Μιλάμε για πολλά, πολλά χρόνια. Υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι οι άνθρωποι θα ξαναβρούν την ελπίδα τους για το μέλλον και ότι τα τραύματα δεν θα κακοφορμίζουν συνεχώς».

Χειλάς Νίκος

To Bήμα