10 Φεβρουαρίου 2013
Να πέφτει η αυλαία σε παιδικές παραστάσεις που αναπαράγουν τη βία

Της Φωτεινής Παπαδάκη

«Το παιδί είναι ένα τριαντάφυλλο με κλεισμένα ακόμα τα πέταλα». Ο στοχασμός αυτός του Κικέρωνα δείχνει να είναι ο πλέον κατάλληλος για να περιγράψει κανείς ένα παιδί. Κάπως έτσι, λοιπόν, θα λέγαμε ότι η παιδική ψυχή είναι ένα λουλούδι που δεν έχει ανθίσει, αλλά βρίσκεται στην ανάπτυξη. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο θα πρέπει τα ερεθίσματα που θα πάρει και τα βιώματα που θα έχει ένα παιδί να μην «τραυματίσουν» την αθώα ψυχή του.

Δυστυχώς, ο κόσμος μας δεν είναι αγγελικά πλασμένος και αυτό γιατί πολλοί καλοθελητές φροντίζουν στον βωμό του χρήματος να θυσιάζουν αθώες ψυχές. Η βία είναι παντού διάχυτη γύρω μας. Από την τηλεόραση, τις ταινίες, τα παιχνίδια μέχρι και το παιδικό θέατρο.
Οι παιδικές παραστάσεις μπορεί να είναι «ένας μόνο από τους πολλούς παράγοντες που θα επηρεάσει το παιδί και θα το οδηγήσει στη βία» όπως μας είπε ο δικηγόρος-εγκληματολόγος Παναγιώτης Παπαιωάννου. «Δεν παύουν, όμως, να εισχωρούν υποσυνείδητα στην ψυχή του παιδιού και να το επηρεάζουν, κάτι στο οποίο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση» μας τόνισαν η ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος – συγγραφέας Αλεξάνδρα Καππάτου και η συγγραφέας παιδικών βιβλίων και γνώστρια της ψυχολογίας Μάρα Χωματίδη.
Το ρεπορτάζ αυτό γίνεται με αφορμή την παράσταση «Το παιδί και το κουδουνάκι», την οποία παρακολουθήσαμε μένοντας άναυδοι με το μήνυμα που , ηθελημένα ή άθελά της, περνάει υποσυνείδητα – και αυτή είναι η πιο ύπουλη μορφή βίας- στο παιδί. Στην υπόθεση του έργου, το δέντρο επιλέγει να κρατήσει του κουδουνάκι του παιδιού παρά την προσπάθεια του μικρού να το μεταπείσει.
Το τρομερό σε αυτό το παραμύθι, όμως, το οποίο προς έκπληξή μας μάθαμε ότι είναι παραδοσιακό, είναι πως το παιδί χρησιμοποιεί το στοιχείο του φόβου προκειμένου να πάρει πίσω αυτό που του ανήκει. Δηλαδή, όταν βλέπει πως το δέντρο δεν καταλαβαίνει με το καλό χρησιμοποιεί την απειλή, λέγοντας στο δέντρο πως, αφού δεν του το δίνει, θα πάει στο τσεκούρι για να το κάνει κομμάτια.
Κάπως έτσι κυλάει και η υπόλοιπη υπόθεση, η οποία στηρίζεται στον εκφοβισμό! Εντέλει, το παιδάκι καταφέρνει να πάρει πίσω το κουδουνάκι του με την απειλή, καθώς το τσεκούρι πηγαίνει στο δέντρο και το δέντρο φοβάται και καταλαβαίνει το λάθος του.

Καλύπτουν το μήνυμα

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, γιατί είναι πολύ εύκολο αυτό το βίαιο μήνυμα να περάσει απαλά και χωρίς να το συνειδητοποιήσουν ούτε τα ίδια τα παιδιά, αλλά ούτε και τα παιδιά, αφού η παράσταση πλημμυρίζεται με τραγουδάκια, μουσικά όργανα και πολλά…γελάκια, που όμως προσπαθούν να καλύψουν αυτό ακριβώς το μήνυμα! Σημειωτέον, πρόκειται για παράσταση που απευθύνεται σε παιδιά 3-8 ετών, που όπως μας είπε η Κα Καππάτου «δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν και να διαχειριστούν αυτό που βλέπουν ή βιώνουν».
Η ίδια εξηγεί ποια είναι τα κακώς κείμενα σε μια παιδική παράσταση: «Τα κακώς κείμενα είναι όταν προσπαθείς να διαφθείρεις μια αθώα ψυχή, περνώντας της ανήθικα μηνύματα που δεν έχουν ίχνος σεβασμού απέναντι στην ίδια τη ζωή. Μηνύματα που δεν εξυμνούν αξίες όπως η φιλία, η αγάπη, η ανιδιοτέλεια, ο σεβασμός, η εμπιστοσύνη, η μοναδικότητα του καθενός , η συλλογικότητα, η υπευθυνότητα και η γνώση, αυτή η απέραντη δύναμη της γνώσης για το καθετί γύρω μας».
« Μια παιδική παράσταση, όπως και το παραμύθι , φέρνει αντιμέτωπο το παιδί με τους φόβους της εγκατάλειψης από τους γονείς, τις ανασφάλειές του και τους προβληματισμούς του.
Το παιδί γνωρίζει τη ζήλια, την επιθετικότητα και βέβαια εκτός από τη διασκέδαση και την ψυχαγωγία που του προσφέρει, το βοηθάει να αναπτύξει τη φαντασία. Το παιδί δέχεται πολύ σημαντικά μηνύματα» λέει η Αλεξάνδρα Καππάτου, ερωτηθείσα για το αν μια παιδική παράσταση μπορεί πράγματι να επηρεάσει τον ψυχισμό ενός παιδιού.

«Μέσα τους η βία»

«Είναι ένα φαινόμενο που παρατηρούμε σε πολλές παραστάσεις . Στα μικρά παιδιά η βία και η επιθετικότητα είναι στοιχεία που υπάρχουν μέσα τους. Τα παιδιά βρίσκουν πολλούς τρόπους να την εκφορτίσουν. Αλλά μέσα από τη φαντασία τους (κυρίως τα μικρά παιδιά ) και άλλα μέσα από τις σχέσεις που αναπτύσσουν με τους συνομηλίκους τους ή τα διάφορα πείσματα στους γονείς τους» αναφέρει η κα Καππάτου. Παράλληλα, προσθέτει πως «όταν ένα παιδί είναι εκτεθειμένο σε βίαιες καταστάσεις κυρίως μέσα στο σπίτι του, είναι πολύ φυσικό από αυτά που βλέπει ενδεχομένως να επηρεαστεί και αυξηθεί ο τρόπος διαχείρισης της βίας». Η Μάρα Χωματίδη δείχνει ιδιαίτερα ευαίσθητη απέναντι στο ζήτημα «παιδιά», μια και πολύ συχνά έρχεται σε επαφή με αυτά. Η ίδια είναι κατηγορηματική: « Μια παράσταση που περιέχει το στοιχείο της βίας και υποκινεί τα παιδιά να πιστέψουν πως με τη βία όλα λύνονται και πως η βία είναι θεμιτή, περνάει στα παιδιά το μήνυμα της τρομοκρατίας και του εκφοβισμού. Απορρίπτεται άμεσα η έννοια της δημοκρατίας και του σεβασμού, η δύναμη του λόγου και η αξία της ζωής.
Αν υπάρχουν φαινόμενα βίας σε μια παιδική παράσταση , το θεωρώ έγκλημα και θεωρώ συνεργούς όλους όσοι συμμετέχουν στην προβολή των παραστάσεων. Σε τέτοιες παραστάσεις ένα πρέπει να γίνεται : Να πέφτει η αυλαία . Τελεία και παύλα» δηλώνει η συγγραφέας και μέλος της Ένωσης συγγραφέων και Λογοτεχνών Ευρώπης.
Γιατί το κράτος επιτρέπει να λειτουργούν ή ακόμα χειρότερα χρηματοδοτεί παραστάσεις, που παράγουν ακατάλληλα μηνύματα για τα παιδιά; «Το θέμα της κρατικής χρηματοδότησης σε παιδικές παραστάσεις με ανεπίτρεπτα μηνύματα για τα παιδιά ενίοτε έχει να κάνει με θέματα δημοσίων σχέσεων, ίσως και με το ποιος είναι πιο εμπορικός και ίσως ακόμη και με ανθρώπους που δεν έχουν γνώσεις και όλα καταλήγουν στον κοινό παρανομαστή, στις δημόσιες σχέσεις και στα κοινά συμφέροντα». Παράλληλα, συγγραφέας επισημαίνει ότι ένα παιδί δεν παρακολουθεί απλά μια παράσταση, αλλά συμμετέχει ουσιαστικά με το μυαλό, τη σκέψη, τη φαντασία του. «Το παιδί ταξιδεύει μέσα από αυτό που βλέπει και σημασία έχει μέσα από αυτό το ταξίδι να μπορέσεις να του προσφέρεις σωστά μηνύματα . Δεν μπορεί να μην σκεφτείς αν με αυτό που θα παρουσιάσεις σε ένα παιδί μπορεί να το τραυματίσεις ψυχολογικά, να το φοβίσεις ή να το μειώσεις» λέει.
Πολλά παιδιά παρουσιάζουν φόβο και ανασφάλεια στον βραδινό ύπνο. Δηλαδή, θέλουν να κοιμηθούν με τους γονείς τους ή παρουσιάζουν άγχος κατά τον αποχωρισμό των γονιών τους την ώρα του βραδινού ύπνου και δυσκολεύονται εξαιρετικά να κοιμηθούν. Ο γονιός δεν καταλαβαίνει που οφείλεται αυτό, αλλά είναι πολύ πιθανόν αυτό να αποδοθεί σε κάτι που έχει αναστατώσει το παιδί. «Ένα ισχυρό μήνυμα που έχει δεχτεί το παιδί εκείνη την ημέρα μπορεί να είναι αυτό που του έχει κινητοποιήσει αυτόν τον φόβο» υπογραμμίζει η ειδήμων .
Η ψυχολόγος- παιδοψυχολόγος-συγγραφέας Αλεξάνδρα Καππάτου καλεί τους γονείς «όταν βλέπουν κατά τη διάρκεια της παράστασης ότι κάτι τρομάζει το παιδί, αν εκείνο τους ζητήσει να βγει έξω, να μην το πιέσουν να παραμείνει. Να σέβονται αυτό που αισθάνεται το παιδί και ας το βγάλουν για λίγο έξω , αν δεν μπορούν να το μεταπείσουν εκείνη τη στιγμή , εξηγώντας του αυτό που γίνεται».

Εφημερίδα Το  Παρασκήνιο