Από την Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο – Συγγραφέα
Πολλοί έφηβοι –συχνότερα τα αγόρια παρά τα κορίτσια– περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους παίζοντας ηλεκτρονικά ή προσκαλούν φίλους τους να παίξουν μαζί . Σύμφωνα με μελέτη, το 97% των εφήβων ηλικίας 12-17 ετών παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια στον Η/Υ και στις κονσόλες, όπως τα Wii, PlayStation, Xbox, ή σε φορητές συσκευές όπως smartphones, tablets κ.ά.
Oι γονείς μερικές φορές σκέφτονται ότι είναι μια διέξοδος ψυχαγωγίας που έχει το παιδί εφόσον δεν διαθέτει αρκετό ελεύθερο χρόνο ούτε τη δυνατότητα να συναναστραφεί με φίλους του. Όταν όμως διαπιστώνουν ότι το παιδί δεν δέχεται τις συμφωνίες που κάνουν ή διαρκώς τις παραβιάζει, αναπόφευκτα οδηγούνται σε εντάσεις μαζί του ενώ συχνά αναγκάζονται να αντιδράσουν με σπασμωδικές ενέργειες όπως να του απαγορεύουν να παίξει, να εξαφανίζουν τα βιντεοπαιχνίδια για κάποιες μέρες κ.ά.
Το περιεχόμενο των βιντεοπαιχνιδιών συχνά τους προβληματίζει, κυρίως όταν αντιλαμβάνονται ότι περιέχουν βία και αμφιλεγόμενα μηνύματα, οπότε δικαίως αναρωτιούνται πού βοηθούν τα παιδιά τους. Πράγματι έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις για τα βιντεοπαιχνίδια, κάποιοι ειδικοί δίνουν έμφαση στα θετικά τους στοιχεία αλλά οι περισσότεροι τονίζουν και αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη τα αρνητικά μηνύματα που θεωρούν ότι περιέχουν, με σημείο αιχμής τη βία.
Aν σταθούμε κριτικά, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν μερικά θετικά στοιχεία που ενδεχομένως ευνοούν τα παιδιά σε κάποιους τομείς, όπως:
• αποκτούν πιο γρήγορες και συγχρονισμένες αντιδράσεις
• βελτιώνουν την ικανότητα αντίληψης του χώρου
• αισθάνονται ότι συμμετέχουν ενεργά σε μια ομαδική δραστηριότητα με τους φίλους τους
• ικανοποιούνται ότι «τα πηγαίνουν καλά σε κάτι».
Ωστόσο, όλα τα πιθανά θετικά των παιχνιδιών αυτών αφορούν λογικό χρόνο ενασχόλησης και χαμηλό επίπεδο βίας. Μελέτες έχουν καταδείξει ότι η συστηματική έκθεση σε βιντεοπαιχνίδια με βίαιο περιεχόμενο επηρεάζει τα παιδιά και ενισχύει την ανάπτυξη βίαιων σκέψεων, επιθετικών συναισθημάτων και βίαιης συμπεριφοράς που εκδηλώνονται όχι μόνο στα πλαίσια του παιχνιδιού αλλά και στην καθημερινή ζωή, με συνέπεια να επηρεάζεται η θετική συμπεριφορά και να μειώνεται η ενσυναίσθηση (Anderson, 2010).
Επίσης, παιδιά που είναι επιθετικά, εσωστρεφή, απομονωμένα, με οικογενειακά προβλήματα επιλέγουν να παίζουν κυρίως βίαια βιντεοπαιχνίδια, με συνέπεια να αυξάνεται η βίαιη και επιθετική συμπεριφορά τους (Christopher J. Ferguson). Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τα παιχνίδια με απρόσωπους ήρωες (δηλαδή τα περισσότερα) καθιερώνουν την ανωνυμία του πρωταγωνιστή και των αντιπάλων του. Έτσι ο έφηβος συνηθίζει στην ανευθυνότητα της ανωνυμίας με την οποία ταυτίζεται και στην απο-ανθρωποποίηση του στόχου του.
Δημιουργείται στο παιδί μια ψευδαίσθηση παντοδυνα€μίας και αναζητά δυνατότερες συγκινήσεις μέσα από παιχνίδια που περιέχουν υψηλότερα επίπεδα βίας. Eξάλλου το πολύωρο παιχνίδι εντείνει την αίσθηση ότι ζούμε σε έναν απειλητικό κόσμο. Ένα συνεσταλμένο παιδί βεβαιώνεται ότι έχει δίκιο να φοβάται τη ζωή και να εκλαμβάνει τους άλλους ανθρώπους ως εν δυνάμει απειλές. Ένα επιθετικό παιδί σιγουρεύεται ότι έχει δίκιο που φέρεται βίαια αφού μέσα του ισχυροποιείται η αίσθηση ότι όλοι το απειλούν.
Eνδέχεται επίσης το παιδί να μετατρέπεται σε παθητικό παρατηρητή της βίας σε γεγονότα της πραγματικής ζωής. Aκόμα κι αν το παιδί δεν παρουσιάζει ανησυχητική συμπεριφορά, το βίαιο παιχνίδι προκαλεί υπολογίσιμη πολιτισμική ζημία. O έφηβος «μαθαίνει» να αποδέχεται τη βία και συνηθίζει γενικά σε μια κουλτούρα που δεν προάγει τον σεβασμό, αλλά απεναντίας τη σκληρότητα. Eκτός των άλλων, έχει παρατηρηθεί ότι η πολύωρη καθήλωση του εφήβου λόγω της ενασχόλησής του με τα βιντεοπαιχνίδια συνδέεται με την αύξηση του σωματικού βάρους.
Για κάποιους εφήβους η ενασχόληση με τα βιντεοπαιχνίδια γίνεται αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους, συχνά σε βάρος της επικοινωνίας με τους γονείς και τους συνομηλίκους τους, καθώς και των σχολικών τους υποχρεώσεων, πολλές φορές και του ύπνου τους• τότε πιθανόν να υπάρχει κάποιο βαθύτερο πρόβλημα που πρέπει ο γονιός να αξιολογήσει άμεσα.