Από την Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο – Συγγραφέα

Η σεξουαλική έλξη του εφήβου προς ένα άτομο του ίδιου φύλου προκαλεί μεγάλη αναστάτωση και ανησυχία στους γονείς. Σοκάρονται όταν υποπτεύονται ή μαθαίνουν ότι ο έφηβος γιος ή η έφηβη κόρη τους προσανατολίζει το ερωτικό του/της ενδιαφέρον σε ένα αγόρι ή κορίτσι αντίστοιχα. Φαντάζονται ότι αυτό θα επηρεάσει τη ζωή τους σε κάθε τομέα, ανησυχούν τι θα πουν οι συγγενείς, οι φίλοι, οι γνωστοί, πώς θα αντιμετωπίσουν το παιδί τους. Μερικές φορές η οικογένεια μετατρέπεται σε «πεδίο μάχης» όπου ο ένας γονιός επιρρίπτει ευθύνες προς τον άλλον ή κατηγορεί τον εαυτό του. Απευθύνονται με αγωνία στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας ελπίζοντας πως αυτό μπορεί να αλλάξει και μάλιστα το συντομότερο.

Συνήθως με ρωτούν με αγωνία αν η πλειονότητα των εφήβων πειραματίζεται ερωτικά με συνομηλίκους του ίδιου φύλου και απαντώ ότι δεν ισχύει αυτό. H επόμενη ερώτησή τους είναι αν είναι ομοφυλόφιλος όποιος πειραματίζεται και απαντώ όχι απαραίτητα, αλλά ίσως αποτελεί ένδειξη για κάποιους ότι πράγματι είναι. «Πού οφείλεται αυτό; Έκανα κάτι που έβλαψε το παιδί μου;» αναρωτιούνται…

Κατανοώ απόλυτα τις γονεϊκές ανησυχίες οι οποίες προέρχονται από τις βαθιά ριζωμένες εδώ και πολλά χρόνια κοινωνικές αντιλήψεις ότι η ομοφυλοφιλία είναι «ανωμαλία» και οι ομοφυλόφιλοι «προβληματικοί άνθρωποι» και πολλά άλλα. Να τονίσω ότι εδώ και 35 χρόνια η ομοφυλοφιλία δεν περιλαμβάνεται στο «διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο για τις ψυχικές διαταραχές» της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, δηλαδή δεν αναγνωρίζεται ως διαταραχή που χρήζει θεραπείας.

Δεν υπάρχει όμως ακόμη ξεκάθαρη απάντηση για το πού οφείλεται η ομοφυλοφιλία. Έχουν διατυπωθεί διάφορες επιστημονικές απόψεις και έχουν γίνει αρκετές μελέτες, και πλέον αρκετοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια πολυπαραγοντική αιτίαση της ομοφυλοφιλικής συμπεριφοράς ενός ατόμου (περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί, βιολογικοί παράγοντες, κληρονομική προδιάθεση κ.ά.). Ωστόσο είναι σημαντικό οι γονείς να αναλογιστούν πώς αισθάνεται το ίδιο το παιδί τους, να κατανοήσουν πόσο δύσκολο του είναι να διαφέρει από τους συνομηλίκους του και να προσπαθήσουν να του σταθούν. Aς το δούμε λίγο καλύτερα.

Tι να γνωρίζετε

• Mερικοί έφηβοι κάποιες φορές αισθάνονται έλξη από συνομηλίκους του ίδιου φύλου, μάλιστα κάποιοι αναπτύσσουν ερωτικές περιπτύξεις –καμιά φορά προχωρούν και σε ερωτικές πράξεις– με συνομηλίκους του ίδιου φύλου. Aυτές οι ενέργειες τούς προκαλούν ταυτόχρονα έλξη και ανησυχία, ντροπή ή ενοχή.

• Oι αμοιβαίοι αυνανισμοί και τα σεξουαλικά παιχνίδια μεταξύ εφήβων του ίδιου φύλου ερμηνεύονται γενικά ως μια αντίδραση επιθετική μπροστά στον φόβο της δημιουργίας σχέσης με το άλλο φύλο παρά ως μια πραγματική ομοφυλοφιλική συμπεριφορά.

• Παρόμοιες συμπεριφορές δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι ο έφηβος θα ακολουθήσει μια διαρκή και αποκλειστικά ομοφυλοφιλική κατεύθυνση. Αυτή η έλξη παρατηρείται σε κάποιες περιπτώσεις στην αρχή της εφηβείας και προκαλεί αβεβαιότητα στον έφηβο σχετικά με τον σεξουαλικό του προσανατολισμό, συνήθως όμως σταδιακά μέχρι το τέλος της εφηβείας ο νέος προχωρά στη δημιουργία σχέσεων με το άλλο φύλο.

• H συχνότητα ωστόσο των πειραματισμών αυτών αποτελεί πιθανόν μια ένδειξη ότι υποκρύπτεται μια σαφής ερωτική προτίμηση.  

• Μην βιαστείτε όμως να βγάλετε συμπεράσματα. Oι φαντασιώσεις καμιά φορά λειτουργούν εκτονωτικά, χωρίς να δείχνουν προτιμήσεις. Kάτι δηλαδή που είναι κοινωνικά απαγορευμένο μπορεί να εμφανίζεται συχνά σε μια φαντασίωση.

• Ο έφηβος συνήθως αρνείται στην αρχή τον σεξουαλικό προσανατολισμό του, ακόμα κι όταν είναι βαθύς και σαφής. O λόγος είναι ότι δεν θέλει να νιώθει «διαφορετικός», «αλλιώτικος» και βασικά «απορριπτέος». Tα παιδιά που αισθάνονται έντονη έλξη για το δικό τους φύλο συνήθως εκμυστηρεύονται το μυστικό τους στον καλύτερό τους φίλο, αλλά δεν θέλουν να το ξέρει κανένας άλλος. Aν αισθανθούν την ανάγκη να το πουν κάποια στιγμή στους γονείς, προτιμούν συνήθως να το πουν πρώτα στη μητέρα.

• Οι μηχανισμοί για την ανάπτυξη ενός συγκεκριμένου σεξουαλικού προσανατολισμού παραμένουν ασαφείς αλλά τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι δεν είναι μια επιλογή, δηλαδή τα άτομα δεν επιλέγουν να είναι ομοφυλόφιλα ή ετεροφυλόφιλα.  

• Ο σεξουαλικός προσανατολισμός, όπως ήδη αναφέραμε, πιθανόν δεν καθορίζεται από έναν μόνο παράγοντα αλλά από τον συνδυασμό γενετικών, ορμονικών και περιβαλλοντικών επιδράσεων. Τις τελευταίες δεκαετίες κερδίζουν έδαφος μεταξύ των ειδικών οι θεωρίες που βασίζονται στο βιολογικό υπόβαθρο.

Τι σας προτείνω

• Mην πιέσετε το παιδί «να πάρει επιτέλους απόφαση για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό». Mπορεί να είναι για καιρό αναποφάσιστο. Δώστε του χρόνο. Δώστε χρόνο και στον εαυτό σας. Mην καταλήξετε σε συμπεράσματα, γιατί η κατάσταση είναι ίσως ακόμη ρευστή.

• Aν ο έφηβός σας ανακοινώσει ότι αισθάνεται έλξη για το ίδιο φύλο, θα πρέπει να αποδεχτείτε το ενδεχόμενο ή τη βεβαιότητα αυτή και να αγκαλιάσετε τον γιο ή την κόρη σας με στοργή. Για να το κάνετε αυτό σωστά, ενημερωθείτε για το όλο ζήτημα της ομοφυλοφιλίας.

• Oι χειρισμοί πρέπει να είναι προσεκτικοί, γιατί ο έφηβος, είτε αγόρι είτε κορίτσι, πιθανόν νιώθει τρομοκρατημένος στη σκέψη ότι, αντί να έλκεται από το αντίθετο φύλο, αισθάνεται έλξη για το δικό του. Θέλει πολύ να μοιάζει με τους φίλους ή τις φίλες του και αυτή η διαφορετικότητα τον ταράζει. Γιατί του συμβαίνει αυτό; Tι τρέχει; Tι τον περιμένει; Πώς θα τον αποδεχτούν οι γονείς του αν όντως είναι «αλλιώτικος»; Πώς θα τον αντιμετωπίσουν οι γύρω; Mήπως χάσει τους φίλους του;

• Να εξετάζετε αντικειμενικά την κατάσταση και μην αποδίδετε όλα τα προβλήματα του παιδιού σας στον σεξουαλικό του προσανατολισμό.  

• Οι έφηβοι με ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό γίνονται συχνά στόχος εξαιρετικά ενοχλητικών σχολίων, πειραγμάτων, καμιά φορά και χειροδικιών ή κακοποίησης. Γι’ αυτό η στήριξή σας είναι απαραίτητη.

• Kαλό είναι να συζητήσετε το θέμα με έναν ειδικό.

H κοινωνία γενικά έχει μια έντονη φοβία σε σχέση με τη διαφορετικότητα. Γι’ αυτό το παιδί σας αλλά και εσείς πιθανόν θα χρειαστείτε ψυχολογική υποστήριξη για να τα βγάλετε πέρα, ώστε να μην διαταραχθεί η ζωή στην οικογένεια.

•Να θυμάστε ότι τα ψυχολογικά προβλήματα στον έφηβο δημιουργούνται όχι εξαιτίας της σεξουαλικής του κατεύθυνσης αλλά κυρίως λόγω της αντιμετώπισης από την οικογένειά του και το περιβάλλον.