Πολύ συχνά οι γονείς ζητούν βοήθεια για θέματα που σχετίζονται με κάποιες δυσκολίες, τις οποίες αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους κατά τη σχολική φοίτηση.
Eίναι ευνόητο ότι κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό και τις δικές του επιδόσεις. Mερικά παιδιά, όμως, ενώ διαθέτουν φυσιολογική νοητική ικανότητα και δεν αντιμετωπίζουν κάποιο οργανικό πρόβλημα, παρουσιάζουν μια ανεξήγητη κατά τους γονείς τους δυσκολία σε επιμέρους τομείς της σχολικής τους φοίτησης, για παράδειγμα, στην ευχέρεια της ανάγνωσης, την ορθογραφία, τη γραπτή έκφραση, στις μαθηματικές πράξεις.
Αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες. Είναι ένας γενικευμένος όρος που περιγράφει μια ομάδα δυσκολιών, που μειώνουν την ικανότητα ενός παιδιού να μάθει. Οι ορισμοί που έχουν κατά καιρούς δοθεί είναι διαφορετικοί μεταξύ τους.
Ποιες είναι οι μαθησιακές δυσκολίες
1. Σύμφωνα με το DSM-V (εγχειρίδιο διαγνωστικών κριτηρίων της Αμερικανικής Ψυχιατρι-κής Εταιρείας) είναι οι εξής:
• Διαταραχή ανάγνωσης (δυσλεξία)
• Διαταραχή στη γραπτή έκφραση
• Διαταραχή στα μαθηματικά
• Μαθησιακή διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς
2. Σύμφωνα με το ICD-10 6 (εγχειρίδιο διαγνωστικών κριτηρίων του Παγκόσμιου Οργανι-σμού Υγείας):
• Ειδική διαταραχή της ανάγνωσης (δυσλεξία)
• Ειδική διαταραχή της ορθογραφίας
• Ειδική διαταραχή στις μαθηματικές ικανότητες
• Μεικτή διαταραχή σχολικών ικανοτήτων
Στατιστικά, ήπιες έως και σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζει περίπου το ένα στα δέκα παιδιά, ενώ συναντώνται συχνότερα στα αγόρια από τα κορίτσια σε αναλογία 4 προς 1.
Η πιο γνωστή μαθησιακή δυσκολία είναι η δυσλεξία που εκδηλώνεται με δυσκολία στην εκμάθηση της ανάγνωσης, την ορθογραφία και χαρακτηρίζεται από έλλειψη άνεσης στο γραπτό λόγο.
Χαρακτηριστικά των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες
• Aνώριμη συμπεριφορά.
• Eίναι παρορμητικά και υπερκινητικά.
• Έχουν περιορισμένη συγκέντρωση και προσοχή, με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνουν το μάθημα που διαβάζουν ή να το ξεχνούν εύκολα.
• Παρανοούν προφορικές οδηγίες.
• Έχουν δυσκολία στην οργάνωση.
• Δυσκολεύονται να αρχίσουν και να ολοκληρώσουν μια εργασία.
• Διστάζουν όταν μιλούν και έχουν αδυναμία στην προφορική έκφραση.
• Παρουσιάζουν κακό συντονισμό κινήσεων, ενώ ο ρυθμός εκτέλεσης μιας εργασίας είναι αργός.
• H διάθεσή τους παρουσιάζει απότομες εναλλαγές, θυμώνουν, απογοητεύονται και παραι-τούνται εύκολα, ενώ δεν είναι σπάνιες οι εκρήξεις θυμού.
• Στην ανάγνωση μπερδεύουν, παραλείπουν, αντικαθιστούν, προσθέτουν ή αντιστρέφουν γράμματα ή συλλαβές, διαβάζουν αργά ή συλλαβιστά, χωρίς ροή και δεν καταλαβαίνουν επαρκώς το κείμενο. Η διαταραχή στην ανάγνωση είναι και η πιο συνηθισμένη δυσκολία και συναντάται στο 70-80% των παιδιών με διαταραχές στη μάθηση.
• Στο γραπτό λόγο τα παιδιά αντιστρέφουν ή παραλείπουν γράμματα ή ολόκληρη λέξη, χρησιμοποιούν κάποια γράμματα με λανθασμένη σειρά, έχουν δυσκολία στη διατύπωση των σκέψεών τους γραπτά, κάνουν συχνές επαναλήψεις λέξεων, αντικαταστάσεις ή αντιμεταθέσεις ή προσθήκες φθόγγων ή συλλαβών. Δείχνουν ότι αγνοούν βασικούς κανόνες γραμματικής, δυσκολεύονται να αντιγράψουν κυρίως από τον πίνακα, κολλάνε τα γράμματα, ξεκινούν την πρόταση με μικρά γράμματα ή ανακατεύουν μικρά και κεφαλαία κ.ά.
• Στα μαθηματικά δυσκολεύονται στην αντίληψη βασικών κανόνων, αλλά και στο συνδυα-σμό αριθμού με σύμβολο –π.χ., πρόσθεση, αφαίρεση–, στην ποσότητα, στις έννοιες χρόνου, στην οργάνωση των αριθμών. Αυτή η δυσκολία αφορά το 1% έως 6% των μαθητών.
Tα αίτια των μαθησιακών δυσκολιών
Tα αίτια των μαθησιακών δυσκολιών δεν είναι επακριβώς γνωστά. Ενοχοποιούνται πολλοί παράγοντες όπως γενετικοί, νευροβιολογικοί, γνωσιακοί κ.ά. Tελευταία κερδίζουν έδαφος οι απόψεις που θεωρούν βασική αιτία τις αλληλεπιδράσεις ψυχικών και σωματικών χαρακτηρι-στικών του ατόμου και διάφορων παραγόντων του περιβάλλοντος.
Yπάρχουν ομάδες παιδιών που θεωρείται ότι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για την εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών, όπως:
• Τα παιδιά με οικογενειακό ιστορικό, δηλαδή συγγενείς ή γονείς που είχαν οι ίδιοι μαθη-σιακές δυσκολίες.
• Tα λιποβαρή βρέφη, κυρίως τα πρόωρα με ενδοκοιλιακή αιμορραγία.
• Παιδιά με προβλήματα όπως ενδομήτρια λοίμωξη της μητέρας στη διάρκεια της κύησης, τοξοπλάσμωση ή ερυθρά, τραυματισμός κατά τη διάρκεια του τοκετού κ.ά.
• Παιδιά που η μητέρα έκανε χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ κατά την κύηση.
• Παιδιά που νοσηλεύτηκαν σε θερμοκοιτίδα.
• Παιδιά που παρουσίασαν περιγενετική ασφυξία, είτε είναι τελειόμηνα είτε πρόωρα κ.ά.
Oι μαθησιακές δυσκολίες συνήθως γίνονται αντιληπτές κατά τη διάρκεια των πρώτων σχολικών χρόνων. Mερικές φορές, όμως, περνούν απαρατήρητες και καταδικάζουμε το παιδί αποκαλώντας το «κακό μαθητή». Xρειάζεται να επισημάνουμε ότι ο εντοπισμός τους απαιτεί προσεκτική παρατήρηση και υπευθυνότητα από τους γονείς και τους δασκάλους. Mπορούν να αντιμετωπιστούν, εφόσον υπάρξει έγκαιρη διάγνωση και συστηματική, εξατομικευμένη βοήθεια από ειδικό, ώστε η φοίτηση των παιδιών να γίνει αποδοτική.
Oι γονείς, μόλις αντιλαμβάνονται αυτά τα προβλήματα, πρέπει άμεσα να ζητούν βοήθεια από ειδικούς. Bασική μέριμνα για τα παιδιά που παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες είναι να αποφευχθούν ενδεχόμενα ψυχολογικά προβλήματα, που συνήθως αποτελούν επακόλουθο της αποτυχίας τους.