Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο-Παιδοψυχολόγο
Μάσκες, αποστάσεις , αντισηπτικά και lockdown, είναι μερικές μόνο από τις συνθήκες στις οποίες καλούνται να προσαρμοστούν μικροί και μεγάλοι από την περασμένη άνοιξη. Κι όσο ο καιρός περνάει και η πανδημία δε φαίνεται να υποχωρεί, τόσο αυξάνονται και οι επιπτώσεις της στις αντοχές μας αλλά και στο ψυχισμό μας. Αυτό φυσικά ισχύει δυστυχώς και για τα παιδιά και είναι λογικό κάθε γονιός να ανησυχεί και να αναρωτιέται τι μπορεί να κάνει για να τα υποστηρίξει.
Η ζωή των παιδιών στην εποχή του κορωνοϊού έχει αλλάξει δραστικά με πάμπολλους τρόπους. Ακόμα και πολύ μικρά παιδιά είναι υποχρεωμένα να φοράνε μάσκα αρκετές ώρες μέσα στην ημέρα στο σχολείο τους (όταν δεν υπάρχει lockdown) ,με αποτέλεσμα κάποιες φορές να κουράζονται , δεν τους επιτρέπεται να βλέπουν τις γιαγιάδες τους αλλά και να συναντούν τους φίλους τους όπως πριν, δε βγαίνουν πια όπως προ πανδημίας, ειδικά τα μεγαλύτερα παιδιά περνάνε πολύ περισσότερο χρόνο online απ’ όσο συνήθιζαν με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη. Τώρα διανύουμε το δεύτερο lockdown και ακόμη δεν ξέρουμε τι θα γίνει ..
Στις γραμμές που ακολουθούν, θα βρείτε μερικές πρακτικές συμβουλές για να μπορέσετε να βοηθήσετε ουσιαστικά τα παιδιά σας .
Παιδιά προσχολικής ηλικίας
Πως βιώνουν τη πανδημία …έχουν συνέπειες
Μη σας φαίνεται παράξενο αυτό που θα διαβάσετε …Κι όμως, ακόμα και ένα βρέφος μπορεί να επηρεαστεί από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα ακόμη και αν δεν αντιλαμβάνεται ακριβώς τι συμβαίνει . Στην προκειμένη δεν γνωρίζει τις επιπτώσεις του κορονοιού ή την καραντίνα όμως πιθανότατα οι γονείς του ή κυρία που το φροντίζει ή η γιαγιά του φορούν μάσκα και ίσως είναι στρεσαρισμένοι, συνθήκες όμως επιβαρυντικές για το ίδιο. Αφενός το να βλέπει τους οικείους του με μάσκες, του στερεί τη δυνατότητα να αντιληφθεί πλήρως τις εκφράσεις τους . Αφετέρου, το άγχος των οικείων του είναι πιθανό να το εισπράξει ακόμα και αν δεν είναι σε θέση να το επεξεργαστεί συνειδητά. Τα βρέφη αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα των ατόμων που τα φροντίζουν και με άξονα αυτά ξεκινούν να «χτίζουν» την αυτοεκτίμηση τους. Ας μην ξεχνάμε ότι ένας γονιός που είναι διαρκώς αγχωμένος , δεν μπορεί να ανταποκριθεί απρόσκοπτα στις ανάγκες του βρέφους με την ηρεμία και αμεσότητα που έχει ανάγκη , με ενδεχόμενο να μεταφράσει το ίδιο αυτή τη στάση των φροντιστών του ως απόρριψη. Επιπλέον, αυτές οι νέες συνθήκες μπορούν να παρεμποδίσουν την ανάπτυξη του πρωταρχικού δεσμού, του δεσίματος δηλαδή που δημιουργείται ανάμεσα στο βρέφος και τους γονείς του καθώς τόσο η αδυναμία να βλέπει πλήρως τις εκφράσεις τους και να αισθάνεται ασφαλές γύρω τους, δρουν ανασταλτικά.
Ας δούμε τώρα πως αισθάνονται τα παιδιά της νηπιακής ηλικίας .
Τα περισσότερα παιδιά νηπιακής ηλικίας είναι ιδιαίτερα δραστήρια και αεικίνητα. Η ανάγκη τους να εξερευνούν τα πάντα και να μη στέκονται σχεδόν ποτέ σε ένα μέρος είναι πολύ μεγάλη. Σκεφτείτε λοιπόν πώς θα αισθάνονται τώρα που δεν μπορούν να είναι τόσο συχνά έξω για να μπορούν να την διοχετεύουν.. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των παιδιών είναι αναγκαία και άκρως σημαντική για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη.
Συχνά λοιπόν εκφράζουν αυτή τη «ζωηράδα» τους και μέσα στο σπίτι –και τώρα αναγκαστικά πολύ περισσότερο- πολλοί γονείς προσπαθούν να τα κρατήσουν ήσυχα βάζοντάς τα να βλέπουν παιδικά και γενικά να περνάνε ώρες μπροστά σε μία οθόνη με όλες τις γνωστές συνέπειες . Η πολύωρη χρήση μάσκας από ανθρώπους του περιγύρου τους μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται και αναπαράγουν τις ανθρώπινες εκφράσεις. Επίσης, το άγχος των γονιών τα επηρεάζει και αυτά με πολλαπλούς τρόπους.
Βέβαια, πια είναι υποχρεωτικό να φοράνε και αυτά τη μάσκα τους στο σχολείο και να κρατάνε αποστάσεις μεταξύ τους, κάτι που σίγουρα δεν τους είναι ούτε ευχάριστο ούτε πάντα εφικτό. Και φυσικά μπορεί να οδηγήσει κάποια παιδιά σε εκνευρισμό και «δύσκολα» συναισθήματα (θυμό, απογοήτευση κ.λπ.) για το σχολείο αλλά και τον εκπαιδευτικό που πιθανόν προσπαθεί να τα κάνει να συμμορφωθούν.
Τι μπορείτε να κάνετε
-Για να είστε σε θέση να φροντίσετε τα παιδιά σας, πρέπει πρώτα να φροντίσετε τον εαυτό σας. Αναζητήστε λοιπόν τρόπους να αποφορτιστείτε και να χαλαρώσετε για να του δώσετε την προσοχή που έχει ανάγκη. Προσπαθήστε να τρώτε υγιεινά, να γυμνάζεστε, να έχετε ένα ήρεμο κλίμα μέσα στο σπίτι. Η ψυχική σας ισορροπία είναι πολύτιμη για όλη την οικογένεια.
-Να μεριμνήσετε ώστε το βρέφος να περιτριγυρίζεται από άτομα που δεν ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. περιορίστε δραστικά την επαφή του με τους παππούδες) έτσι ώστε να μη χρειάζεται να φοράνε μάσκες όσο είναι μαζί του. Εννοείται φυσικά ότι αν δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, η χρήση της μάσκας θα πρέπει να συνεχιστεί κανονικά, όμως είναι σημαντικό να μεριμνήσετε το παιδί να έχει τις ελάχιστες δυνατές επαφές για το καλό όλων.
– Για τα παιδιά νηπιακής ηλικίας σίγουρα δεν είναι εύκολο αλλά είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσετε να βρείτε τρόπους για να τα βοηθάτε να εκτονώνουν την περιέργεια και την ενεργητικότητά τους. Συμβουλευτείτε εκπαιδευτικούς, παιδαγωγούς ή το διαδίκτυο για να βρείτε δημιουργικές ασχολίες που θα γεμίσουν τον χρόνο που θα περνάνε στο σπίτι χωρίς να καταφεύγετε συνεχώς στον υπολογιστή, το κινητό και το τάμπλετ.
-Αν το παιδί πρέπει να φοράει μάσκα (όταν πηγαίνει σχολείο), θα πρέπει να του εξηγείτε απλά και χωρίς στενάχωρο ύφος τους λόγους για τους οποίους πρέπει να τη φορά, κάντε τη χρήση της να φαίνεται ως μέρος ενός παιχνιδιού, διαλέξτε μάσκες με ελκυστικά σχέδια και χρώματα και φυσικά φορέστε κι εσείς μαζί του για να μη νιώθει μόνο του σε αυτό . Εξηγήστε του επίσης για ποιον λόγο δεν μπορεί ακόμα να αγκαλιάζει τους φίλους του και να είναι κοντά τους όπως πριν. Πείτε του ότι είναι για το καλό όλων, τα πράγματα που μπορεί να κερδίσουμε όλοι αν ακολουθούμε τις οδηγίες των ειδικών και ότι σύντομα τα πράγματα θα αλλάξουν. Είναι αυτονόητο ότι το παράδειγμα το δίνετε πρώτοι εσείς φορώντας τις δικές σας μάσκες όπως και όποτε πρέπει και κρατώντας αποστάσεις όποτε είναι απαραίτητο.
-Στο μεταξύ, για όσο καιρό παραμείνει στο σπίτι, προσπαθήστε να διατηρήσετε μία ρουτίνα. Τακτικά ωράρια ύπνου και φαγητού, δραστηριότητες που θα το βοηθήσουν να γεμίσει
δημιουργικά τον χρόνο του και να επανέλθει στο σχολείο όταν έρθει η ώρα, ελεύθερο παιχνίδι και όσο γίνεται και περιορισμένη χρήση της οθόνης… Η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς για να σας καθοδηγήσουν σχετικά, μπορεί να αποδειχτεί πολύτιμη.
Μετά το δεύτερο lockdown ,αν το σχολείο του παιδιού κλείσει επειδή έχει εντοπιστεί κάποιο κρούσμα, πρώτο σας μέλημα πρέπει να είναι να το βοηθήσετε να αντιμετωπίσει το πιθανό στρες που θα του προκαλέσει κάτι τέτοιο. Μιλήστε του ψύχραιμα, όσο αναστατωμένοι και αν αισθάνεστε ίσως και οι ίδιοι, και καθησυχάστε το. Πείτε του ότι το σχολείο έκλεισε για να απολυμανθεί και πολύ σύντομα θα είναι ασφαλές να γυρίσει και πάλι και να δει τους φίλους του. Στο μεταξύ μπορείτε να κανονίζετε να μιλάνε με τη βοήθεια σας στο τηλέφωνο ή στο skype αν το ζητάνε.
Αν έχετε στενούς φίλους ή συγγενείς με παιδιά στην ίδια ηλικία και έχετε εμπιστοσύνη για το τρόπο που αντιμετωπίζουν την απειλή αυτή , μπορείτε –όταν βγούμε και από αυτό το lockdown- να κανονίζετε κάποια συνάντηση καλύτερα σε ανοιχτό χώρο υπό την επίβλεψη είτε τη δική σας είτε των άλλων γονιών εναλλάξ, ώστε και τα παιδιά να βρίσκονται και εσείς να έχετε λίγο ελεύθερο χρόνο για να αποφορτίζεστε.
Παιδιά σχολικής ηλικίας
Η τηλεκπαίδευση που φαίνεται μονόδρομος κατά την περίοδο του lockdown και όχι μόνο, μπορεί να τα κουράσει ή να μην την πάρουν το ίδιο σοβαρά με τη φυσική τους παρουσία εκεί.
Η ρουτίνα κατά την περίοδο του δεύτερου lockdown είναι αναγκαία. Εκτός από τη παρακολούθηση των μαθημάτων του σχολείου μέσω διαδικτύου που γίνεται το μεσημέρι μπορούν το πρωί να παρακολουθήσουν εκπαιδευτική τηλεόραση . Ξεσπάσματα, θυμός, απογοήτευση εξαιτίας των μέτρων που πρέπει να τηρούν, ίσως εμφανιστούν στα παιδιά κάποιες λίγες φορές.
Η χρήση μάσκας και η τήρηση αποστάσεων στο σχολείο δυσκολεύουν την καθημερινότητα των παιδιών και τα κάνουν να δυσανασχετούν. Όπως και η πιθανότητα το σχολείο τους να κλείσει εξαιτίας περιστατικού, μπορεί να τα αγχώσει.
Τουλάχιστον όμως μπορούν ακόμα να βλέπουν τους συμμαθητές τους (όταν το σχολείο είναι ανοικτό) κάτι που είναι απαραίτητο για να αναπτύξουν την ικανότητά τους για αλληλεπίδραση. Βέβαια, δεν ισχύει το ίδιο για τις εξωσχολικές δραστηριότητες, την ενασχόληση με τα σπορ αλλά και για το παιχνίδι έξω, καθώς αυτή την περίοδο έχουν περιοριστεί εξαιτίας του δεύτερου κύματος του ιού.
Τι μπορείτε να κάνετε
Το παιδί σας αυτή την περίοδο, σας έχει ακόμα περισσότερη ανάγκη και ας μην το δείχνει. Κρατήστε τους διαύλους επικοινωνίας σας ανοιχτούς. Δείξτε του ότι είστε εκεί ανά πάσα στιγμή κρατώντας όμως μια όσο γίνεται διακριτική στάση. Πείτε του ότι αν χρειαστεί οτιδήποτε μπορεί να απευθυνθεί σ’ εσάς όμως μην το ρωτάτε συνεχώς αν χρειάζεται κάτι ή αν είναι καλά.
Εννοείται ότι πρέπει να είστε διπλά προσεκτικοί με τη δραστηριότητά του στο διαδίκτυο. Ενημερώστε κυρίως τα παιδιά της προεφηβείας και αρχές εφηβείας που είναι πιο δεκτικά και για τους βασικούς κανόνες που πρέπει να τηρούν για την ασφάλειά τους εξηγώντας τους λόγους. Επίσης, ρωτήστε το διακριτικά σχετικά με το με ποιους μιλάει και τι σελίδες παρακολουθεί καθώς και τι σελίδες μοιράζεται.
Όσο για τα μαθήματα που θα πρέπει να κάνει εξ αποστάσεως, ενθαρρύνετέ το δείχνοντας και οι ίδιοι ενδιαφέρον γι’ αυτή τη νέα πραγματικότητα. Ενισχύστε τη συγκέντρωση και το ενδιαφέρον τους για την τηλεκπαίδευση, ρωτώντας τα τι έκαναν σήμερα και εκφράζοντας την περιέργεια αλλά και τον ενθουσιασμό σας για τον τρόπο που γίνεται το μάθημα. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να τα «ζορίσει» επίσης, καθώς ίσως τους φαίνεται πιο μονότονη και ανούσια.
Εκτός από τα παραπάνω, οι πολλές ώρες που μπορεί να περνάνε στο ίντερνετ εξαιτίας της καραντίνας, ελλοχεύουν επιπλέον κινδύνους όπως αυτόν του διαδικτυακού εκφοβισμού. Ας μην ξεχνάμε ότι σε αυτές τις ηλικίες τα παιδιά ανακαλύπτουν συνήθως τα social media των οποίων η χρήση μπορεί να αποδειχτεί ρίσκο αν δε γίνεται με βασικούς κανόνες ασφαλείας.
Περάστε επίσης, όσο περισσότερο χρόνο μπορείτε με τα παιδιά όταν είναι στο σπίτι, φροντίζοντας στη διάρκειά του να ασχολείστε με ευχάριστες δραστηριότητες, να λύνετε τυχόν απορίες τους για την πανδημία καθησυχάζοντάς τα κ.λπ. Γενικά, είναι σημαντικό να νιώθουν ότι είστε διαθέσιμοι.
Πείτε τους ότι είναι φυσιολογικό να ανησυχούν, όπως όλοι μας, αλλά ότι οι επιστήμονες πολύ σύντομα –όπως όλα δείχνουν- θα ετοιμάσουν το πολυπόθητο εμβόλιο και ίσως κάποια θεραπεία.
Αν το σχολείο τους κλείσει,( όπως την περίοδο που διανύουμε) ενθαρρύνετέ τα να μιλάνε με τους φίλους τους είτε τηλεφωνικά είτε online (πάντα με την διακριτική σας επίβλεψη )καθώς σε αυτή τη φάση της ανάπτυξής τους, είναι παραπάνω από σημαντικό να επικοινωνούν μεταξύ τους.
Τέλος, αν κάποιος συμμαθητής τους νοσήσει, ( για την περίοδο μετά το δεύτερο lockdown που θα ανοίξουν τα σχολεία )βεβαιώστε τα ότι θα γίνει καλά και ότι δεν έχουν να φοβούνται τίποτα. Και φυσικά πείτε τους ότι σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να στιγματίσουν, να κατηγορήσουν ή να απομονώσουν το παιδί όταν επιστρέψει στο σχολείο.
Αναπληρώστε όσο γίνεται τις δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους, πηγαίνοντας π.χ. για περπάτημα όσο επιτρέπεται για να «ξεσκάτε» κι εσείς μαζί με το παιδί
Η Φωτογραφία είναι από το διαδίκτυο.