Συμπτώματα άγχους μπορούν να εμφανιστούν πολύ νωρίς ακόμα και από τους πρώτους μήνες της ζωής του παιδιού, κυρίως όταν δεν ικανοποιούνται βασικές ανάγκες του, όπως στοργή, φαγητό, ηρεμία, ασφάλεια. Το βρέφος παρουσιάζει άγχος σε οποιαδήποτε αλλαγή.
Βιώνει τη συναισθηματική φόρτιση ή το άγχος των γονιών του, από τον τρόπο που το αγγίζουν ή το φροντίζουν, ακόμα και από τους κτύπους της καρδιάς της μητέρας του. Εκτιμάται ότι το 15% των βρεφών γεννιούνται με μια πιο ανήσυχη ιδιοσυγκρασία.
Όσο μεγαλώνει το παιδί, το άγχος πηγάζει από τις ευρύτερες σχέσεις που διαμορφώνει με το κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και από τις πιέσεις που υφίσταται.
Εξαιτίας εσφαλμένων τρόπων διαπαιδαγώγησης από τους γονείς του, όπως έλλειψη σταθερότητας, ασαφή όρια, της υπερπροστασίας ή, αντίθετα, από τον αυταρχισμό ή την τελειοθηρία, προκειμένου το παιδί να αποκτήσει νέες δεξιότητες και κοινωνική συμπεριφορά σύμφωνα με τις αντιλήψεις των γονιών. Άλλες πηγές άγχους μπορεί να είναι ο ερχομός νέου μωρού στην οικογένεια, οι εντάσεις ή οι διαφωνίες μεταξύ των γονιών, το διαζύγιο ή η απομάκρυνση του ενός γονιού, κάποια σοβαρή ασθένεια ή ο θάνατος κάποιου από τους γονείς, γενικά η ατμόσφαιρα ανησυχίας, ενοχών, η έντονη οικονομική ανασφάλεια, η ανεργία των γονιών κ.ά.
Tο άγχος του παιδιού, όπως έχουμε αναφέρει, εκδηλώνεται μέσα από μεταμφιεσμένες συμπεριφορές που πολλές φορές δεν γνωρίζουμε τι σημαίνουν ή τις αγνοούμε και δεν κατορθώνουμε να τις αντιμετωπίσουμε σωστά. Aυτό συμβαίνει επειδή το παιδί, κυρίως εκείνο που έχει μικρή ηλικία, αδυνατεί να εκφράσει ή να περιγράψει με λόγια τα συναισθήματά του.
Συμπτώματα άγχους
Το παιδί μπορεί να παρουσιάζει κάποια από τα παρακάτω:
– αναίτια ξεσπάσματα κλάματος
– διαταραχές στον ύπνο, όπως άρνηση να πάει για ύπνο, αϋπνία ή υπερυπνία,
εφιάλτες, υπνοβασία, τρίξιμο δοντιών
– νυχτερινή ενούρηση, μετά τα 5 χρόνια, ή συχνουρία
– προβλήματα στη διατροφή, όπως άρνηση να φάει ή βουλιμία
– καπρίτσια και απαιτήσεις
– ονυχοφαγία (τρώει τα νύχια του)
– δακτυλολειχία (πιπιλάει το δάχτυλό του)
– τραυλισμό
– υπερβολική προσκόλληση στη μητέρα του και άρνηση να απομακρυνθεί έστω για
λίγο από κοντά της
– αναστάτωση με το παραμικρό
– είναι μελαγχολικό
– αρνείται να μοιραστεί τα παιχνίδια του ή δυσανασχετεί που τα αγγίζει
κάποιος άλλος
– απομονώνεται
– λέει ψέματα (μετά τα 6-7 χρόνια)
– κλέβει μικροαντικείμενα (από τα 6-7 χρόνια)
– αντιδρά επιθετικά με την παραμικρή ματαίωση
– δείχνει υπερβολική ανησυχία για το σχολείο ή για καθετί που κάνει.
Tι θα πρέπει να κάνετε για το άγχος
– Οι γονείς καλό είναι να μετριάσετε το δικό σας άγχος, αφού αποτελείτε πρότυπο για το παιδί.
– Nα το ενθαρρύνετε να εκφράζει ελεύθερα τα συναισθήματά του και να μην το αποπαίρνετε για κάτι με το οποίο διαφωνείτε. Γενικά, να μην κρατάτε κριτική στάση.
– Να μιλάτε και οι ίδιοι συχνά για τα συναισθήματά σας, ώστε να του διδάξετε από νωρίς την «τέχνη» τού να μιλά και να αναγνωρίζει όσα αισθάνεται.
– Αν το παιδί σας παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από τα προαναφερόμενα συμπτώματα, είναι σκόπιμο να αναζητήσετε τα αίτια για τα οποία αυτό δεν νιώθει ασφαλές μέσα στην οικογένεια.
– Να σκεφτείτε πόσο καιρό τώρα το παιδί αντιδρά με το συγκεκριμένο τρόπο. Μήπως μπορείτε να τοποθετήσετε χρονικά στην ίδια εποχή κάτι που να μπορεί να το αναστάτωσε;
– Αν τροποποιήσετε τη δική σας στάση είναι πιθανόν να υπάρξει βελτίωση και στη συμπεριφορά του παιδιού.
– Nα του αφήνετε πρωτοβουλίες.
– Nα ασχολείστε ποιοτικά μαζί του.
– Nα ενισχύετε την αυτοεκτίμησή του.
– Nα το παροτρύνετε να επιδίδεται σε κινητικές δραστηριότητες (σπορ, γυμναστική), καλλιτεχνικές (ζωγραφική, χειροτεχνία) και παιχνίδια που το βοηθούν να ελέγξει ή και να αποβάλει το άγχος.
– Να του μάθετε από μικρό να βάζει τα πράγματα σε μια σειρά για να μην πελαγώνει.
– Να βάζει σαφή όρια στους άλλους και, όταν με κάτι διαφωνεί, να το εκφράζει.
– Να ενισχύετε την κοινωνικοποίησή του.
– Να του δείχνετε ότι ακόμα και τα πιο δύσκολα καθήκοντα, τελικά διεκπεραιώνονται. Αν δεν καταφέρνει κάτι μόνο του, ίσως το βοηθήσει η δασκάλα, η μαμά, ο μπαμπάς, ο αδελφός ή κάποιος φίλος του. Η συνεργασία παίρνει από πάνω του μεγάλο μέρος του άγχους.
– Όταν τα συμπτώματα επιμένουν για διάστημα μεγαλύτερο των δύο εβδομάδων, απευθυνθείτε σε ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο.
– Σε σοβαρές περιπτώσεις άγχους ενδείκνυται η ψυχοθεραπεία του παιδιού και όλης της οικογένειας.
– Η χορήγηση αγχολυτικών ή άλλων φαρμάκων στο παιδί χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.