Χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη παρενόχληση κάποιου παιδιού, το οποίο δυσκολεύεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του .
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι σύνθετο και πολύπλοκο. Υπεισέρχονται ατομικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως τα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών, καθώς και του οικογενειακού περιβάλλοντος –γονείς αυταρχικοί, επιθετικοί οι ίδιοι, αδιάφοροι ή αντίθετα υπερπροστατευτικοί, παθητικοί, απορριπτικοί, οικογένειες με εντάσεις, διαξιφισμούς–, το κλίμα που διαμορφώνεται στο σχολείο, καθώς και η στάση των εκπαιδευτικών προς τη βία, η επαφή του παιδιού από μικρή ηλικία με τη βία μέσα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καθώς και από τα διάφορα ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.ά.
Αν το παιδί σωπαίνει…
Πολλά παιδιά φοβούνται τόσο πολύ τους «νταήδες» που δεν εξομολογούνται ούτε στους γονείς τους τις αγωνίες τους, πιστεύοντας ότι κανείς δεν μπορεί να τα βοηθήσει. Άλλες φορές πάλι φοβούνται ότι, αν μιλήσουν, οι επιθετικοί συμμαθητές τους θα τα κατηγορήσουν επιπλέον για «κάρφωμα», οπότε η θέση τους θα γίνει ακόμα πιο δύσκολη. Επίσης μερικές φορές φοβούνται ότι οι γονείς θα τα μαλώσουν λέγοντας: «Πώς το επέτρεψες αυτό;» ή «Καλά σου κάνουν τέτοιος δειλός που είσαι…».
Χαρακτηριστικά του παιδιού που εκφοβίζει
• Διαθέτουν φυσική δύναμη, είναι ενεργητικά και συχνά καταφέρνουν να γίνουν δημοφιλή και λειτουργούν ναρκισσιστικά και αλαζονικά.
• Συνήθως παρουσιάζουν συναισθηματική ανωριμότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανταγωνισμό και ζήλια για το συγκεκριμένο συμμαθητή τους• το θύμα. Εκφοβίζοντάς τον, λοιπόν, νιώθουν ισχυροί, σημαντικοί και αποδεκτοί.
• Ερμηνεύουν τη συμπεριφορά των άλλων ως επιθετική ή απορριπτική, νομίζοντας έτσι ότι «απαντούν» με βία, ευρισκόμενοι σε άμυνα, αφού θεωρούν ότι οι άλλοι τους αδίκησαν πρώτοι.
• Δείχνουν έλλειψη συναισθηματικής κατανόησης για το πώς αισθάνονται τα θύματά τους.
• Είναι επιρρεπή σε αντικοινωνική συμπεριφορά.
• Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι οι επιθετικοί μαθητές συχνά πάσχουν από κατάθλιψη ή από κάποια άλλη διαταραχή που παραμένει αδιάγνωστη.
• Σε κάποιες περιπτώσεις και οι ίδιοι είχαν γίνει αποδέκτες βίαιης και επιθετικής συμπεριφοράς.
• Συχνά προέρχονται από αυταρχικές οικογένειες ή έχουν προβλήματα στη σχέση με τους γονείς τους.
Χαρακτηριστικά των παιδιών που πέφτουν θύματα εκφοβισμού
• Φαίνονται ανασφαλή και πιο αγχώδη.
• Είναι εσωστρεφή, ήσυχα, ευαίσθητα.
• Είναι μοναχικά.
• Συχνά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Δεν μπορούν να αντιδράσουν στη βία.
• Μερικές φορές είναι εκείνοι που έρχονται στην τάξη στα μισά της χρονιάς• οι καινούριοι.
• Άλλοτε ανήκουν σε μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα – μετανάστες, ή παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, ή με κάποια διαφορετικότητα.
Ο ρόλος του σχολείου και των εκπαιδευτικών
Είναι καθοριστικής σημασίας η στάση των εκπαιδευτικών και η άμεση αντίδρασή τους στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Η πρόληψη στο χώρο του σχολείου θα βοηθήσει πολύ. Γι’ αυτό από την αρχή κάθε σχολικής χρονιάς οι εκπαιδευτικοί κάθε σχολείου οφείλουν να ασχολούνται με το φαινόμενο του εκφοβισμού.
• Να έχουν αποφασίσει τον τρόπο αντίδρασής τους σε περιπτώσεις επιθετικής συμπεριφοράς παιδιών, στοχοποίησης ή αποκλεισμού κάποιων.
• Να δημιουργούν ένα θετικό κλίμα συνεργασίας με τους μαθητές τους.
• Να καθιστούν με σαφήνεια στους μαθητές τους κανόνες συμπεριφοράς και να τους ενημερώνουν πώς θα αντιμετωπίζουν τη βίαιη συμπεριφορά.
• Να ενισχύουν τα μοντέλα συνεργασίας των μαθητών και να προωθούν τρόπους ειρηνικής επίλυσης των διαφορών που προκύπτουν στις σχέσεις τους.
• Να επιδιώκουν να εντάσσονται σε ομάδες παιδιά εσωστρεφή, μοναχικά, ή αλλοδαπά, ή με κάποιες ιδιαιτερότητες.
• Να βοηθήσουν τους μαθητές τους να δείχνουν σεβασμό προς τους άλλους και να αποδέχονται τη διαφορετικότητα.
• Το παράδειγμά τους βοηθά τα παιδιά.
• Να υπάρχει προσεκτική επίβλεψη από τους εφημερεύοντες εκπαιδευτικούς κατά τη διάρκεια του διαλείμματος.
• Να έχουν ανοικτό δίαυλο επικοινωνίας με τους γονείς των μαθητών τους.
Η ευθύνη του αρμόδιου υπουργείου είναι τεράστια ως προς την αντιμετώπιση του φαινομένου του εκφοβισμού. Υπάρχουν διάφορα προγράμματα πρόληψης που εφαρμόζονται με επιτυχία σε άλλα κράτη και αρχίζουν να γίνονται κάποια βήματα και στη χώρα μας. Δυστυχώς, είναι ανύπαρκτη ακόμα και σήμερα η στελέχωση των εκπαιδευτικών μονάδων από ειδικούς ψυχικής υγείας, όπως σχολικούς ψυχολόγους.
Mytv 21-27 Μαρτίου 2015 -Τεύχος 108
