9 Νοεμβρίου 2014
Γράφει ο Κώστας Χαρδαβέλλας
Μία βόμβα πολλών μεγατόνων, με άγνωστες συνέπειες όταν εκραγεί, έχει μπει ήδη στα θεμέλια της Ελληνικής κοινωνίας. Είναι τα παιδιά των μνημονίων, μια γενιά που μεγαλώνει μέσα σε οικογένειες άνεργων γονιών και καθημερινού αγώνα για επιβίωση, με γονείς που έχασαν τα πάντα μέσα σε λίγα χρόνια και βρίσκονται σε πανικό για το πώς θα τα φέρουν βόλτα.
Υπολογίζεται ότι σήμερα περίπου 1,5 εκατομμύριο παιδιά σχολικής ηλικίας μεγαλώνουν μέσα σε δύσκολες συνθήκες, που σε κάποιες περιπτώσεις φτάνουν στο σημείο να στερούνται ηλεκτρικού ρεύματος ,θέρμανσης και τροφής.
Τα παιδιά των μνημονίων είναι μια γενιά Ελλήνων που στις πιο κρίσιμες ηλικίες έρχεται αντιμέτωπη με τον θυμό, την απογοήτευση, την κοινωνική αδικία και το αίσθημα της εγκατάλειψης και το μεγάλο ερώτημα είναι πως θα επηρεαστεί η ενήλικη ζωή της στα επόμενα 10-15 χρόνια. «Μαμά δεν θα πάω στην παρέλαση του σχολείου μου γιατί δεν θέλω να κάνω τίποτα για ένα κράτος που άφησε άνεργο τον πατέρα μου για δύο χρόνια και τον έκανε να πάθει εγκεφαλικό». Αυτή η σοκαριστική δήλωση ενός 10χρονου μαθητή στη μητέρα του το πρωί της 28ης Οκτωβρίου ήταν το έναυσμα για να γραφτεί το παρόν κείμενο. Μια κλασική ελληνική οικογένεια της (πάλαι ποτέ) μεσαίας τάξης, που μέσα σε δύο χρόνια είδε τη ζωή της να ανατρέπεται δραματικά, όταν ο πατέρας έχασε τη δουλειά του και τελικά προ διμήνου, μη αντέχοντας την πίεση, υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και παρέλυσε εντελώς από τη μία πλευρά.
Σε έρευνα που έκανε τον περασμένο Σεπτέμβρη το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με επικεφαλής τον Επαμεινώνδα Πανά, διαπιστώθηκε, ότι «η οικονομική κρίση προκαλεί μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις καταναλωτικές συνήθειες των Ελλήνων, ενώ σταδιακά μεταλλάσεται σε κοινωνική κρίση με θύματα τις πιο ευάλωτες ομάδες».
Οι απαντήσεις και οι μαρτυρίες που καταγράφηκαν από τους ερευνητές έδειξαν ξεκάθαρα ότι η οικονομική κρίση επηρεάζει δραματικά πολλές οικογένειες, καθώς οι περισσότεροι γονείς έχουν νεύρα και άγχος, με τις οικονομικές υποχρεώσεις να τους πνίγουν. Οι συνέπειες αυτής της μεγάλης οικονομικής πίεσης που βιώνουν οι ελληνικές οικογένειες διαφέρουν για τα αγόρια και τα κορίτσια, ιδιαίτερα στην ηλικία της εφηβείας.
Όπως αναφέρεται σε έρευνα της επίκουρης καθηγήτριας Παιδιατρικής –Εφηβικής Ιατρικής Άρτεμης Κ. Τσίτσικα, επιστημονικής υπεύθυνης της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ)στη ΄Β Παιδιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Π.&Α.Κυριακού «για τα αγόρια, η οικονομική κρίση στην οικογένεια προκαλεί συγκρούσεις με τους πατέρες τους. Όταν οι πατέρες έχουν δυσκολία να στηρίξουν οικονομική την οικογένεια τους, οι έφηβοι γιοι τους γίνονται ανασφαλείς και αντιδρούν αρνητικά. Ως προς τα κορίτσια, όταν τα οικονομικά δυσκολεύουν οι μητέρες μπορεί να αναζητήσουν εργασία εκτός σπιτιού, με αποτέλεσμα αυτό να δημιουργήσει αυξημένες ευθύνες για τα κορίτσια που μένουν στο σπίτι. Αυτή η επιπλέον ευθύνη μπορεί να έχει συνέπεια τα κορίτσια να αποκτήσουν κοινωνική υπευθυνότητα και ανεξαρτησία με μικρότερες από τις προβλεπόμενες ηλικίες, μπορεί ωστόσο να προκαλέσει αρνητικές συμπεριφορές και ανησυχίες για το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό τους μέλλον».
Η αλλαγή του τρόπου ζωής και της καθημερινότητας των οικογενειών στα χρόνια της ύφεσης και των μνημονίων έχει συνέπεια «οι γονείς να συμμετέχουν λιγότερο στη φροντίδα των παιδιών, να μην είναι πολύ στοργικοί και να είναι ασυνεπείς σε θέματα πειθαρχίας. Το αποτέλεσμα είναι αυτό το οικογενειακό κλίμα θέτει τους εφήβους σε κινδύνους, με πιθανές αρνητικές εξελίξεις, όπως οξυθυμία, εκπαιδευτικές δυσκολίες και αντικοινωνική συμπεριφορά», συνεχίζει η έρευνα, που έχει τίτλο «Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στους εφήβους και στην οικογένεια», η οποία επιχειρεί να δώσει απάντηση και στο ερώτημα που απασχολεί χιλιάδες γονείς την τελευταία πενταετία: «Συζητάμε με τα παιδιά τα οικονομικά μας και, αν ναι, ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος;».
«Όσο και αν θα το θέλαμε, δεν μπορούμε να αφήνουμε τα παιδιά μας έξω από την πραγματικότητα της ζωής μας. Τα παιδιά- και ειδικά οι έφηβοι- πρέπει να έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν, να συμμετέχουν σε όλα αυτά, αλλά και να αισθάνονται ότι μπορούν, παρ’όλα αυτά, να συνεχίσουν να είναι παιδιά. Άλλωστε είναι αδύνατον να κρυφτείς … Ερχόμαστε λοιπόν στο πως πρέπει να μιλήσουμε στα παιδιά. Χωρίς να τα πανικοβάλουμε, να τα αποθαρρύνουμε, να τα απογοητεύουμε», σημειώνει η Άρτ. Τσίτσικα .
Αγωνία για το μέλλον
Ακριβώς την ίδια συμβουλή δίνει στους γονείς και η παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου , καθώς, όπως εξηγεί, «τα περισσότερα νοικοκυριά είναι βυθισμένα στην αγωνία, την απελπισία, την ανασφάλεια και την απόγνωση. Είναι αδύνατο να κρατήσουμε μακριά από τα παιδιά κάθε ηλικία μια τόσο σοβαρή αλλαγή στη ζωή μας. Ακόμη και τα μικρά παιδιά διαβάζουν στα μάτια μας, στο πρόσωπό μας, αυτά που αισθανόμαστε. Αυτό τους επιτρέπει να κάνουν διάφορα σενάρια ή υποθέσεις, επιστρατεύοντας τη γόνιμη φαντασία τους. Διακατέχονται από αγωνία και νιώθουν υπεύθυνα που οι γονείς τους δεν είναι χαρούμενοι. Το ίδιο νιώθουν και τα μεγαλύτερα παιδιά, που ίσως έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στην πληροφόρηση και δεν γνωρίζουν πώς να την ερμηνεύσουν και τι ακριβώς σημαίνει για την οικογένεια τους».
Σύμφωνα με την Α. Καππάτου, τα παιδιά είναι μάρτυρες όλων των αλλαγών που συμβαίνουν στα ελληνικά νοικοκυριά, τόσο γιατί βομβαρδίζονται από τα ΜΜΕ με πληροφορίες για την τραγικότητα στην οποία έχει περιέλθει η οικονομία μας όσο και γιατί ακούνε τους γονείς να συζητούν μεταξύ τους και να αναζητούν λύσεις για την επιβίωση της οικογένειας.
«Μετά τις 10 με 15 κάθε μήνα οι γονείς τους δείχνουν πολύ στενοχωρημένοι και προβληματισμένοι για το πώς θα τα βγάλουν πέρα μέχρι να καταβληθεί ο επόμενος μισθός τους. Όσο και αν προσπαθούν να το κρύψουν, με δυσκολία συγκρατούν τον εκνευρισμό τους όταν τα παιδιά συνέχεια ζητάνε. Όλα αυτά φαίνονται απειλητικά στα παιδικά μάτια, τους προκαλείται ανησυχία και κατακλύζονται από ανασφάλεια. Τα μικρά παιδιά σκέφτονται : «Αυτή η κρίση έχει κάνει πολύ καλό στον μπαμπά και στη μαμά, συνέχεια κάθονται και μιλάνε ή όλο κάτι γράφουν και μου λένε πήγαινε παίξε. Δεν είναι χαρούμενοι. Τελευταία δεν βγαίνουμε συχνά έξω και όταν φωνάζω τον μπαμπά να παίξουμε όλο λέει ότι είναι κουρασμένος. Όταν τους ζητώ να μου πάρουν ένα παιχνίδι, μου λένε ότι θα πάρω νέο παιχνίδι τα Χριστούγεννα ή στη γιορτή μου ή μου λένε συνέχεια να προσέχω τα ρούχα μου και να μη χαλάω τα παιχνίδια μου. Δεν καταλαβαίνω γιατί μου τα λένε αυτά μήπως δεν είμαι καλό παιδί και για αυτό με τιμωρούν»; Αυτές είναι ένα μικρό μέρος από τις σκέψεις ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας», εξηγεί η Α. Καππάτου, ενώ, ως προς τα παιδιά μεγαλύτερων ηλικιών, προσθέτει:
«Τα πιο μεγάλα παιδιά αντιλαμβάνονται περισσότερα, βλέπουν την αγωνία και την κατήφεια του πατέρα ή της μητέρα τους μήπως χάσουν τη δουλειά τους, καταλαβαίνουν ότι δεν θα τα βγάζουν πέρα οικονομικά, παρότι οι γονείς τους ενδεχομένως να το κρύβουν επιμελώς. Τους λένε με διακριτικό τρόπο: Δεν θα γραφτείς σε αυτή τη δραστηριότητα που θέλεις, άσ’το για αργότερα, ή δεν θα πάμε διακοπές φέτος όπως άλλες χρονιές, φέτος δεν θα αγοράσεις ρούχα κ.λπ.
Τα παιδιά δε της εφηβείας είναι ενήμερα για την κατάσταση της οικογένεια τους ακόμη και αν οι γονείς τους επιθυμούν να το κρύψουν. Συχνά παρακολουθούν ειδήσεις με τους γονείς και παίρνουν μέρος στις συζητήσεις για τον οικονομικό προϋπολογισμό της οικογένειας». Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν και τα ευρήματα της έρευνας των έφηβων συμβούλων του Συνηγόρου του Παιδιού για τις συνέπειες της κοινωνικής και της οικονομικής κρίσης στη ζωή των μαθητών και τις προτάσεις τους για την αντιμετώπισή τους. Τα ερωτηματολόγια διαμόρφωσαν οι έφηβοι σύμβουλοι με τη συμβολή των επιστημόνων του Συνηγόρου, έπειτα από συζήτηση με θέμα την κρίση. Οι απαντήσεις δόθηκαν ανώνυμα από 1.211 μαθητές και μαθήτριες (396γυμνασίου και 815 λυκείου), σε 22 σχολεία της Αθήνας, Πειραιά, Γέρακα Αττικής, Κορυδαλλό, Θεσσαλονίκη, Ρόδο, Κατερίνη, Νάουσα, Καρδίτσα, Γιάννενα, Πάτρα, Σητεία, Φιλιατρά, Πεταλίδι .
Οι συνέπειες
Οι μαθητές πιστεύουν ότι η κρίση έχει σοβαρές συνέπειες στη ζωή τους, 89%στην οικογένεια, 82%στο σχολείο, 92%στην υπόλοιπη κοινωνία. Το20% απάντησε ότι ο ένας ή και οι δυο γονείς του έχουν χάσει τη δουλειά τους, ενώ το 82% ανάφερε αρνητικές επιπτώσεις στην εργασιακή κατάσταση των γονιών τους. Το 29%των μαθητών συζητούν στις οικογένειες τους την πιθανότητα μετανάστευσης τουλάχιστον ενός μέλους της στο εξωτερικό, ενώ καταγράφεται σημαντική μείωση στα οικογενειακά έξοδα, με το 70% των μαθητών να αναφέρει αρνητικές αλλαγές στο επίπεδο διαβίωσης τους και το 60% στο χαρτζιλίκι τους. Το ερώτημα που βασανίζει τους γονείς είναι πως να ενημερώσουν τα παιδιά τους για ότι συμβαίνει χωρίς να τα τραυματίσουν ψυχικά. «Ανάλογα με την ηλικία των παιδιών, αλλάζει και ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος», εξηγεί η παιδοψυχολόγος Α. Καππάτου. «Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας ή και των πρώτων σχολικών τάξεων δεν χρειάζονται λεπτομέρειες. Ο τρόπος της ενημέρωσης πρέπει να είναι καθησυχαστικός. Στα μεγαλύτερα παιδιά εξηγήστε εκτενέστερα για την κρίση και τις επιπτώσεις στη ζωή της οικογένεια σας. Εξάλλου, γνωρίζουν ότι παρόμοιες δυσκολίες υπάρχουν και στις οικογένειες των φίλων τους –τα μεγάλα παιδιά εδώ και καιρό συζητούν μεταξύ τους γι’ αυτό το θέμα. Τους τελευταίους μήνες έχει παρατηρηθεί ότι στις συζητήσεις μεταξύ των εφήβων τα οικονομικά της οικογένειας τους καταλαμβάνουν κεντρική θέση. Συζητήστε μαζί τους για τις αναγκαίες περικοπές που κάνετε και ζητήστε τους να συνδράμουν και τα ίδια., π.χ.να μειώσουν το χαρτζιλίκι τους ή να σταματήσουν μια εξωσχολική δραστηριότητα κ.λπ. Αυτό λειτουργεί καθοριστικά στον ψυχισμό τους , αισθάνονται αφενός ότι οι γονείς είναι δυνατοί, αφετέρου τους δίνετε και στόχο ώστε να προσπαθήσουν να βοηθήσουν.
Αν βέβαια στην οικογένεια υπάρχει κάποιος γονιός που είναι άνεργος, και μάλιστα ο πατέρας, η κατάσταση είναι πιο δύσκολη. Αν ο γονιός βρίσκει τις πόρτες κλειστές, τότε η απελπισία, η απόγνωση και ίσως η απομόνωση εγκαθίστανται. Δύσκολο να κρυφτούν αυτά τα συναισθήματα από τα παιδιά . Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να τους πείτε την αλήθεια, αλλά να φροντίσετε να τους δώσετε την ελπίδα ότι κάνετε τα πάντα και πιστεύετε ότι σύντομα θα βρείτε δουλειά. Αυτό το αισιόδοξο μήνυμα, όμως, πρέπει να επαληθεύεται στην καθημερινότητά σας».
10 Συμβουλές
«Μην τους κρύβετε την αλήθεια…»
Η επίκουρη καθήγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής Άρτεμη Κ. Τσίτσικα στην έρευνά της επισημαίνει : Ο Rond Conger, Αμερικανός καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, έχει καταλήξει σε 10 συμβουλές για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση , οι οποίες είναι βασισμένες σε πολυετή έρευνά του για τις συνέπειες της αμερικανικής οικονομικής κρίσης του 1980 στα παιδιά.
1. Μην τους κρύβετε την αλήθεια . Τα παιδιά, έτσι και αλλιώς, αντιλαμβάνονται τα πάντα.
2. Αν έχετε αγωνία, παραδεχτείτε το. Όταν απλώς διαισθάνονται την αγωνία σας χωρίς να ξέρουν τι συμβαίνει , η απειλή είναι μεγαλύτερη για αυτά.
3. Κρατήστε ανοιχτό τον διάλογο. Φροντίστε να είστε ο κύριος συνομιλητής τους, που διαψεύδει, μετριάζει, βάζει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση και καθησυχάζει αν χρειαστεί.
4. Ορίστε τις οικονομικές σας δυνατότητες . Καθίστε μαζί με τα παιδιά και εξηγήστε τους ότι πρέπει να περιορίσετε τα έξοδά σας.
5. Περιορίστε την ένταση. Οι συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια είναι ίσως η μεγαλύτερη δοκιμασία που περνούν τα παιδιά σε τέτοιους περιόδους.
6. Διατηρήστε τις συνήθεις σας. Όταν όλα γύρω αλλάζουν, όλο και πιο πολύ τα παιδιά έχουν ανάγκη από τις γνώριμες συνήθειες τους, τα κοινά γεύματα, τις ιστορίες, το βράδυ, τις αγκαλιές και τα χάδια που δίνουν αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας.
7. Ελέγξτε τις ειδήσεις. Δείτε τις καλύτερα χωρίς να βλέπουν και τα παιδιά μαζί.
8. Ελαττώστε το στρες στην οικογένεια. Προσπαθήσετε να μην αφήνετε να σας κατακλύζει το άγχος και να παραμένετε ψύχραιμοι.
9. Αφουγκραστείτε τα παιδιά . Φροντίστε να είστε λίγο πιο «συντονισμένοι» με τα παιδιά σας και να παρατηρήσετε στη συμπεριφορά τους ασυνήθιστες ενδείξεις άγχους ή στενοχώριας , μιλήστε μαζί τους, συμβουλευθείτε τον παιδίατρο ή έναν ψυχολόγο.
10. Δώστε ελπίδα. Ευτυχώς τα παιδιά αντέχουν και προσαρμόζονται, αρκεί να νιώθουν ότι μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται στην οικογένεια τους».
Realnews
