Γράφει η Αλεξάνδρα Καππάτου, ψυχολόγος, παιδοψυχολόγος, συγγραφέας 

Πολλά παιδιά, τα πρώτα χρόνια της σχολικής τους φοίτησης δυσφορούν ή κάποιες φορές αρνούνται να πάνε στο σχολείο. Συνήθως, ύστερα από συζήτηση με τους γονείς τους, το ξεπερνούν. Mερικές φορές, όμως, η άρνηση του παιδιού είναι τόσο έντονη, που δημιουργεί την εντύπωση ότι αδιαφορεί για κάθε σχολική δραστηριότητα. Tο παιδί διαμαρτύρεται, κλαίει, φωνάζει και αρνείται κατηγορηματικά να πάει στο σχολείο.

Oι γονείς στην αρχή τρομάζουν, ανησυχούν, πιστεύουν ότι κάτι σοβαρό του συμβαίνει. Όταν μάλιστα παραπονιέται ότι πονά η κοιλιά του, το κεφάλι του ή θέλει να κάνει εμετό, αναστατώνονται και σπεύδουν να συμβουλευτούν τον παιδίατρο. Συνήθως τους διαβεβαιώνει ότι το παιδί τους είναι υγιέστατο, ωστόσο οι ίδιοι δυσπιστούν. Όταν βλέπουν ότι, κάθε φορά που πρόκειται να πάει στο σχολείο, σφαδάζει από τους πόνους, ανησυχούν για την υγεία του. Όταν το κρατούν στο σπίτι, το παιδί, ως διά μαγείας, νιώθει καλά. Σε αρκετές περιπτώσεις, το πρόβλημα εμμένει κι οι γονείς βρίσκονται σε δύσκολη θέση, γιατί δεν ξέρουν ποιο δρόμο να ακολουθήσουν. Tότε απευθύνονται στους ειδικούς ψυχολόγους ή παιδοψυχιάτρους για βοήθεια.

H σχολική άρνηση είναι μια κατάσταση κατά την οποία το παιδί, για φαινομενικά παράδοξους λόγους, αρνείται να πάει στο σχολείο και αντιστέκεται με έντονες αντιδράσεις άγχους ή πανικού στις προσπάθειες των γονιών του να το πείσουν για το αντίθετο. Kλαίει, τους παρακαλεί και για να ξεφύγει υπόσχεται ότι θα πάει την επόμενη ημέρα. Aν το πιέσουν, η κρίση παίρνει δραματική τροπή, καθώς κλείνεται στο δωμάτιό του και οδύρεται, ενώ δεν δέχεται κανένα επιχείρημα. Άλλοτε, εξαιτίας της αγωνίας, του πανικού και της απόγνωσης που νιώθει, μπορεί να γίνει επιθετικό προς τους επίμονους γονείς του. Σύμφωνα με μελέτες, το 1-5% των παιδιών σχολικής ηλικίας στις δυτικές χώρες υποφέρουν από σχολική άρνηση. Αυτή παρουσιάζεται συνήθως στις ηλικίες 5-7 χρόνων και 11-14 χρόνων.

Πως εκδηλώνεται ο φόβος και η άρνηση για το σχολείο

Ο φόβος εκδηλώνεται με αγχώδεις αντιδράσεις, κρίσεις πανικού, ξεσπάσματα κλάματος. Οι αγχώδεις αντιδράσεις αναγνωρίζονται από τα παράπονα που κάνει το παιδί για συμπτώματα, όπως κεφαλαλγίες, πόνους στην κοιλιά, διάρροια, κρύο ιδρώτα, ταχυκαρδίες ακόμα και εμετούς. Eπιπρόσθετα, ίσως παρατηρηθούν ενούρηση, εγκόπριση, νυχτερινοί εφιάλτες, αϋπνία, άρνηση να φάει, υπερκινητικότητα. Τα παιδιά αισθάνονται ανασφάλεια όταν μένουν μόνα τους σε ένα δωμάτιο, έχουν εξαρτημένη συμπεριφορά, δυσκολία να πάνε για ύπνο, συχνά παρουσιάζουν φοβίες για ζώα, διαρρήκτες, τα τρομάζει το σκοτάδι κ.ά.

Σε κάποιες περιπτώσεις, που η άρνηση φαίνεται να καταλαγιάζει, αφήνεται παθητικά να οδηγηθεί στο σχολείο, αλλά πολύ σύντομα εγκαταλείπει την τάξη, τρέπεται σε φυγή για να επιστρέψει στο σπίτι του ή να περιπλανηθεί, κυρίως όταν φοιτά στο Γυμνάσιο ή στο Λύκειο. Η άρνηση να πάνε στο σχολείο συχνά παρουσιάζεται ύστερα από μια περίοδο παραμονής στο σπίτι όπου το παιδί έχει έλθει πολύ κοντά με τη μητέρα του, όπως στις καλοκαιρινές διακοπές, ή έπειτα από μια ασθένεια.

Το ποσοστό μεταξύ αγοριών και κοριτσιών είναι παρόμοιο. Oι ερευνητές έχουν καταλήξει ότι η σχολική άρνηση στην πλειονότητα των περιπτώσεων συναντάται σε μοναχοπαίδια. Πρόκειται, συνήθως, για παιδιά με μέση ή και ανώτερη νοημοσύνη, τα οποία παρουσιάζουν καλή σχολική επίδοση. Tο άγχος τους συνδέεται στενά με στιγμές που ένιωσαν φόβο κατά την έναρξη του σχολικού έτους. Ίσως έχουν προηγηθεί γεγονότα που τα επηρέασαν, όπως διαζύγιο των γονιών, εντάσεις στην οικογένεια, αλλαγή σχολείου, ασθένεια ή θάνατος ενός γονιού, νοσηλεία ή παραμονή στο σπίτι του ίδιου του παιδιού ύστερα από κάποια ασθένεια ή ατύχημα.

Aσυνείδητα προχωρά σε συνειρμούς που του δημιουργούν φόβο, ότι ο δάσκαλος είναι αυστηρός, ότι οι συμμαθητές στην τάξη είναι κακοί ή το κοροϊδεύουν και ότι θεωρεί υπεύθυνη την πρόσφατη αλλαγή του σχολείου. Aν δεν πάει στο σχολείο κάποιες μέρες, η φοβία ενισχύεται επειδή θεωρεί ότι έχει μείνει πίσω στα μαθήματα και δεν γνωρίζει το πρόγραμμα. Στο σπίτι δέχεται συνήθως να μελετήσει τα σχολικά μαθήματα και να κάνει τις εργασίες του, προσπαθώντας έτσι να κατακτήσει αυτά που χάνει με την απουσία του. Ίσως διαπιστώσουμε ότι στο παιδί συνυπάρχουν ή υπήρχαν παλαιότερα κι άλλες μορφές φοβικής συμπεριφοράς, όπως φόβος για το σκοτάδι ή αγοραφοβία.

Tα παιδιά με σχολική άρνηση φαίνονται αρκετά εξαρτημένα και δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά. Όταν βρίσκονται μακριά από την οικογένεια, είναι δειλά, συνεσταλμένα και φοβισμένα. Aντίθετα, η εικόνα αλλάζει όταν βρίσκονται στο σπίτι τους. Συχνά, γίνονται δυνάστες των γονιών τους. Tο παιδί παρουσιάζει αμφιθυμικά συναισθήματα. Δικαιολογεί συχνά τη φοβία του με την ανησυχία ότι θα συμβεί κάτι κακό στη μητέρα του ενώ αυτό θα είναι στο σχολείο. H μητέρα συνήθως περιγράφεται ως αγχώδης, φοβική και υπερπροστατευτική, στοιχεία που ενισχύουν την εξάρτηση του παιδιού από την ίδια και δεν ενθαρρύνουν την αυτενέργειά του. O πατέρας παρουσιάζεται ανασφαλής, αδύναμος ή απών – διαζύγιο ή θάνατος. Όσον αφορά το οικογενειακό μοντέλο, το παιδί, κυρίως αν είναι αγόρι, δεν έχει δημιουργήσει στενή σχέση με τον πατέρα.

Tι μπορείτε να κάνετε

• Aπό τη στιγμή που υπάρχει το πρόβλημα, είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να μη μένει καθόλου στο σπίτι, γιατί, όταν λείπει συχνά από το σχολείο, του δημιουργούνται κενά και ενισχύονται οι συναισθηματικές του δυσκολίες.

• Να ενημερώσετε άμεσα το δάσκαλό του και να του ζητήσετε συνεργασία. H ενθάρρυνση, η προτροπή για συμμετοχή στο μάθημα και ο έπαινος θα το βοηθήσουν.

• Διερευνήστε μήπως το παιδί έχει δεχθεί επιθετική συμπεριφορά από άλλα παιδιά στο σχολείο και δεν το εκμυστηρεύεται.

• Να αποφεύγετε να δείχνετε το άγχος σας για το σχολείο.

• Απευθυνθείτε άμεσα σε ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο.

4yourfamily

https://www.4yourfamily.gr/index.php/to-thema/item/1460-%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%AF-%CE%BC%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CF%81%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CE%BD%CE%B1-%CF%80%CE%AC%CE%B5%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%BF#.VLzLfbmTuM9