Από την Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο – Συγγραφέα
Το διαδίκτυο είναι η προσφιλής δραστηριότητα των εφήβων. Μπορούν να απολαύσουν τις τεράστιες δυνατότητες που τους προσφέρει ώστε να ψυχαγωγηθούν, να κοινωνικοποιηθούν και να ανταλλάξουν ιδέες με τη χρήση των chat rooms, με τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ή τις εικονικές κοινότητες. Άλλοι χρήστες περνούν ατέλειωτες ώρες ερευνώντας θέματα που τους ενδιαφέρουν.
Ωστόσο κάποιοι έφηβοι δεν το χρησιμοποιούν σωστά με συνέπεια να εγκλωβίζονται σε διαδικτυακές δραστηριότητες όπως τα συμμετοχικά παιχνίδια με πολλούς παίκτες, τα τυχερά παιχνίδια και η υπερβολική χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Πιο ευάλωτα φαίνεται ότι είναι εκείνα τα παιδιά που είναι μόνα και βαριεστημένα ή προέρχονται από οικογένειες στις οποίες οι γονείς απουσιάζουν πολύ από το σπίτι και δεν έχουν καλή επικοινωνία, εκείνα που δεν είναι δημοφιλή ή είναι ντροπαλά με τους συνομηλίκους κ.ά. σύμφωνα με την Υπηρεσία εξαρτήσεων από τον υπολογιστή της Iατρικής Σχολής του Xάρβαρντ.
Τα συμμετοχικά παιχνίδια MMORPG (Massively Multiplayer Online Role-Playing Games) παίζονται συγχρόνως σε διάφορες χώρες από πολλούς νέους και νέες που υποδύονται ρόλους. Όποιος μετέχει στα MMORPG πολλές φορές ταυτίζεται με έναν ρόλο, νιώθει ισχυρός και ελκυστικός, και συνάμα έχει τη δυνατότητα να συναλλάσσεται διαρκώς με χιλιάδες άλλα άτομα που παίζουν συγχρόνως το ίδιο παιχνίδι από κάθε γωνιά της Γης μέρα ή νύχτα, αντιμετωπίζοντας συνεχώς νέες προκλήσεις, και το ενδιαφέρον του ανανεώνεται ακατάπαυστα. Παράλληλα, τα παιχνίδια αυτά είναι αρκετά περίπλοκα, οπότε δεν μπορείς να ασχοληθείς για 20 λεπτά.
Πιο δημοφιλή μεταξύ αυτών των παιχνιδιών είναι τα εξής: World of Warcraft, Call of Duty, Resident Evil, Everquest, Starcraft, Lineage κ.λπ. Στη χώρα μας αρκετοί έφηβοι παίζουν διάφορα τέτοια παιχνίδια ξεχνώντας την ώρα. Έχουν ζητήσει τη βοήθειά μου οικογένειες που τα παιδιά τους ηλικίας 16, 17, 18, 19 χρόνων ή και πολύ μεγαλύτερα πέρασαν ακόμα και 15 ώρες κάποιες ημέρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, ή άλλα που κοιμούνται την ημέρα μετά τις 6 το πρωί και ξυπνούν το απόγευμα για να είναι φρέσκα να μπουν στο παιχνίδι όλη νύχτα. Συμπτώματα που παίρνουν ανησυχητικές διαστάσεις και που οι γονείς αδυνατούν να χειριστούν.
Ο εθισμός στο διαδίκτυο, αν και δεν έχει επισήμως αναγνωριστεί ως κλινική οντότητα παρά μόνο σε Κίνα, Ν. Κορέα και Ταϊβάν, αποτελεί μια κατάσταση που προκαλεί σημαντική έκπτωση στην κοινωνική, επαγγελματική ή ακαδημαϊκή λειτουργικότητα του εφήβου. Στη νέα έκδοση του «διαγνωστικού και στατιστικού εγχειριδίου για τις ψυχικές διαταραχές» (DSM 5) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας έχει συμπεριληφθεί ως ενότητα που χρήζει περισσότερης έρευνας με ονομασία «Διαταραχή της χρήσης παιχνιδιών στο διαδίκτυο». Εκτός από τον «εθισμό στο διαδίκτυο» προσωρινά η ορολογία που χρησιμοποιείται είναι «παθολογική χρήση» ή «υπερβολική χρήση» ή «προβληματική χρήση» ή «καταναγκαστική χρήση του διαδικτύου». Το φαινόμενο αυτό συνήθως εμφανίζεται σε παιδιά από τα 10 χρόνια ή και πιο πριν. Συχνά παρουσιάζεται και σε φοιτητές, κυρίως όταν είναι μακριά από τις οικογένειές τους και δεν υπάρχει η γονική επίβλεψη, οπότε καλούνται πολλές φορές να οριοθετήσουν οι ίδιοι τη χρήση.
Γίνεται ανησυχητικό όταν…
• η ενασχόληση με το διαδίκτυο σταδιακά αυξάνεται μέχρι ο έφηβος να νιώσει ότι ικανοποιείται, χωρίς να έχει συναίσθηση του χρόνου που αναλώνει μπροστά στην οθόνη
• προσπαθεί επανειλημμένα να το ελέγξει χωρίς επιτυχία
• νιώθει ανησυχία, κατήφεια, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα σε κάθε προσπάθεια μείωσης
• κάθε φορά αφιερώνει περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι αρχικά είχε προγραμματίσει
• κινδυνεύει να χάσει σημαντικές σχέσεις με φίλους ή μένει πίσω στα μαθήματά του
• προσπαθεί να αποκρύψει την αλήθεια από την οικογένειά του
• λειτουργεί αμυντικά και εχθρικά όταν κάποιος φέρνει τη συζήτηση στο θέμα του διαδικτύου
• η σκέψη του βρίσκεται στο διαδίκτυο ακόμα και την ώρα που τρώει ή την ώρα που διαβάζει ή όταν βρίσκεται στον κινηματογράφο
• αντιδρά πολύ νευρικά, θυμωμένα ή επιθετικά όταν κάποιος το διακόπτει από το παιχνίδι ή από τη συζήτηση που έχει online
• ξενυχτά συχνά για να μένει συνδεδεμένο στο διαδίκτυο.
Η χρήση του διαδικτύου είναι ένας τρόπος οι έφηβοι να ξεφύγουν από τα προβλήματα και τη δυσφορία και να νιώσουν ανακούφιση.
Ένας ερευνητής καθόρισε πέντε κριτήρια για τον εθισμό στο διαδίκτυο (κριτήρια Griffiths):
1. Η χρήση του διαδικτύου κυριαρχεί στη ζωή, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του εφήβου.
2. Ο έφηβος αλλάζει συμπεριφορά όταν χρησιμοποιεί το διαδίκτυο.
3. Έχει ανοχή, δηλαδή αυξάνει διαρκώς τον χρόνο της χρήσης του διαδικτύου ώστε να επιτύχει να έχει καλή διάθεση.
4. Παρουσιάζει συμπτώματα στέρησης, δηλαδή αν σταματήσει να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο βιώνει δυσάρεστα συναισθήματα.
5. Ο εθισμένος έχει την τάση να υποτροπιάζει σε προηγούμενα μοντέλα συμπεριφοράς ακόμα και ύστερα από χρόνια αποχής ή ελέγχου.