Οι γονείς της δεκατετράχρονης Ιουλίας ζήτησαν την βοήθειά μου γιατί η κόρη τους έχει αρκετές μεταπτώσεις στη διάθεσή της. «Εκεί που τη βλέπεις να χαίρεται, μπορεί να της πούμε κάτι απλό, να της κάνουμε μια υπόδειξη, και αμέσως η διάθεσή της να πέσει και να κλειστεί στον εαυτό της. Μας βάζει πάγο. Προσπαθούμε πάντα να την παίρνουμε με το καλό, αλλά κάποιες φορές μας ξεφεύγει και καμιά κουβέντα».

Συχνά οι γονείς μου αναφέρουν ότι η διάθεση του έφηβου παιδιού τους είναι «μια πάνω και μια κάτω». Το πέρασμα από το ένα συναίσθημα στο άλλο μπορεί να γίνει πολύ γρήγορα.

Πράγματι, η ευχαρίστηση, η εγρήγορση, η χαρά, το αίσθημα της παντοδυναμίας μεταβάλλονται εύκολα και μετατρέπονται, ανάλογα με την περίσταση, σε ανία, άγχος, αγωνία, φόβο, λύπη, μελαγχολία, θυμό, απέχθεια.
Αυτές οι μεταπτώσεις της συναισθηματικής κατάστασης και των ενδιαφερόντων του εφήβου είναι φυσιολογικές και χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά του. Κάποιες στιγμές μάλιστα εκφράζει αισθήματα ενόχλησης που δεν μπορεί να τα εξηγήσει. Η ενόχληση μπορεί να εκδηλωθεί με απόσυρση και κλείσιμο στον εαυτό του, δυσαρέσκεια, παθητικότητα, κακή διάθεση, κάποιες φορές και με επιθετικότητα. Όλα αυτά είναι παροδικά έτσι, τη μια στιγμή το παιδί είναι ήρεμο και ξαφνικά μετατρέπεται σε «άγρια θάλασσα» με το παραμικρό που θα του πείτε.
Πρέπει να ανησυχείτε και να παρεμβαίνετε όταν το παιδί παρουσιάζει καταθλιπτική διάθεση και χάνει το ενδιαφέρον του για πράγματα που του άρεσαν πριν, ιδιαίτερα αν η κατάσταση αυτή διαρκεί περισσότερο από δύο εβδομάδες. Σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια.

Στηρίξτε το παιδί σας
Προετοιμάστε το παιδί για όλες τις αλλαγές, ενημερώστε το για τα περιθώρια ανάπτυξης και εξηγήστε του ότι μπορεί να υπάρχουν φυσιολογικές διαφορές φάσης από τους συμμαθητές ή τις συμμαθήτριές του.
Αυτή την περίοδο των αλλαγών, συχνά οι έφηβοι προβληματίζονται για την εμφάνισή τους, παραπονούνται ότι δεν τους αρέσει το πρόσωπό τους, το σώμα τους κ.λπ. Εσείς καλείστε να τους καθησυχάσετε, παρότι πολλές φορές τα λόγια σας ή ο τρόπος σας δεν τους είναι αρκετά.
Αφιερώστε τους όλη σας την προσοχή όταν θέλουν να μιλήσουν. Μην απασχολείστε παράλληλα με κάτι άλλο ούτε να δείχνετε βιαστικοί ή ανυπόμονοι.
Πρώτα ακούστε τους και ύστερα πείτε τη γνώμη σας. Μιλήστε τους με ψυχραιμία και ηρεμία κατευνάζοντας τις ανησυχίες τους και δείχνοντας ότι τους καταλαβαίνετε, χωρίς να ψάχνετε αφορμή για «κήρυγμα» και χωρίς να ασκείτε κριτική.
Μην υποτιμάτε τα προβλήματα, τις προτιμήσεις τους κ.λπ. Μη γελάτε θεωρώντας αστείο κάτι που γι’ αυτούς είναι ολοφάνερα σοβαρό και μην τους απευθύνετε χαρακτηρισμούς που τους υποβιβάζουν.
Ενθαρρύνετέ τους να δοκιμάζουν νέα πράγματα και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που τους κινούν το ενδιαφέρον χωρίς ωστόσο να θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλειά τους.
Ζητήστε τη γνώμη και τη βοήθειά τους σε οικογενειακά θέματα. Έτσι θα τους δείξετε ότι τους υπολογίζετε, θα τους προσφέρετε δυνατότητα προετοιμασίας και «εξάσκηση» για τον κόσμο των ενηλίκων και, φυσικά, θα ενισχύσετε το δέσιμό σας.

Μην ξεχνάτε…
Η εφηβεία είναι μία από τις πιο ραγδαίες φάσεις της ανθρώπινης ανάπτυξης.
Οι έφηβοι μπορεί να είναι εξαιρετικά «ευαίσθητοι», ειδικά στην πρώιμη φάση της ανάπτυξης, και να αντιδρούν με το παραμικρό στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν την αυτονομία τους μια ώρα αρχύτερα.

Η συναισθηματική και πνευματική ηλικία των παιδιών σας δεν συμβαδίζει ούτε με τη σωματική ανάπτυξη ούτε με το ημερολόγιο.
Στη διάρκεια της εφηβείας πραγματοποιούνται πολύ σημαντικές αλλαγές μεταξύ άλλων και στο νευρικό σύστημα, καθώς αναπτύσσεται η περιοχή του εγκεφάλου που συνδέεται με την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή. Επίσης συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές και στην περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη λήψη αποφάσεων, την οργάνωση, τον έλεγχο των παρορμήσεων κ.λπ.
Στο προσκήνιο έρχονται επίσης μεγάλες ψυχοκοινωνικές και συναισθηματικές αλλαγές, καθώς οι έφηβοι εξελίσσουν τη συλλογιστική τους, το αξιακό τους σύστημα και την ικανότητά τους να συλλαμβάνουν έννοιες, ενώ αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες, ξεκινούν ερωτικές σχέσεις κ.ο.κ.
Αυτή είναι η περίοδος που θα αποτελέσει δείκτη για τη μελλοντική τους υγεία. Η πιο συνειδητή υιοθέτηση διατροφικών συνηθειών, η ενασχόλησή τους με την άσκηση ή, αντίθετα, η χρήση ουσιών κ.λπ. είναι μερικοί μόνον από τους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την υγεία τους στα επόμενα χρόνια.

Απόσπασμα από το βιβλίο μου “Εμπιστευτείτε τους Εφήβους, Εμπιστευτείτε Τη Ζωή”