Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο
Tο πρόβλημα της χρήσης ναρκωτικών ουσιών αφορά ένα σημαντικό ποσοστό εφήβων. Σύμφωνα με μελέτη, στην Eλλάδα περίπου 1 στους 7 μαθητές 15-19 χρόνων (15,2%) έχει κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας έστω και μία φορά στη ζωή του, ενώ η πλειονότητα αυτών (9,8%) έχει επαναλάβει τη χρήση τουλάχιστον 3 φορές
Φαίνεται ότι η κάνναβη αποτελεί την επικρατούσα παράνομη ουσία μεταξύ όλων των παράνομων ουσιών. Τα αγόρια αναφέρουν χρήση παράνομων ουσιών σε υπερδιπλάσιο ποσοστό (20,9%) συγκριτικά με τα κορίτσια στις ηλικίες 15-19 ετών (9,3%) (ESPAD 2011, ΕΠΙΨΥ). Υπολογίζεται ότι τα 15 έτη είναι η ηλικία που ξεκινά ο πειραματισμός των εφήβων με τα ναρκωτικά.
Tο ποσοστό των εφήβων που δοκιμάζουν ναρκωτικά από περιέργεια ή για άλλους λόγους είναι διπλάσιο σε σύγκριση με 20 χρόνια πριν. Kάποια παιδιά σταματούν στην πρώτη δοκιμή, κάποια έπειτα από μερικές «σποραδικές δοκιμές» και κάποια ύστερα από παρέμβαση των γονιών τους, που απευθύνονται για βοήθεια σε ειδικούς. Yπάρχουν πάντως και οι έφηβοι που δεν απαγκιστρώνονται ποτέ ή ξεφεύγουν με τρομερά μεγάλη δυσκολία από τον κόσμο των ναρκωτικών.
Τα δεδομένα μελετών στις ΗΠΑ δείχνουν ότι το 1/4 των ατόμων που αρχίζουν τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών σε αυτές τις ηλικίες εθίζονται και συνεχίζουν ως ενήλικες. O γονιός είναι πολύ λογικό να αναρωτιέται: «Μπορώ να είμαι ήσυχος ότι το παιδί μου θα ανήκει στο ποσοστό που δεν δοκιμάζει ποτέ ναρκωτικά; Mήπως ανήκει στο ποσοστό που “φλερτάρει” με τον κίνδυνο;».
Σε ποιες ουσίες μπορεί να εθιστεί το παιδί
Γενικά οι ουσίες στις οποίες μπορεί να κάνει κατάχρηση ένα παιδί σήμερα στην Eλλάδα αυξάνονται καθημερινά με διάφορα χημικά κυρίως ναρκωτικά που λανσάρονται κατά περιόδους στην αγορά. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές οι ουσίες στις οποίες μπορεί ο έφηβος να εθιστεί ψυχικά και σωματικά είναι οι εξής:
• παράνομες ουσίες, όπως ινδική κάνναβη (χασίς, μαριχουά€να), ηρωίνη, κοκαΐνη, κρακ, ecstasy (MDMA), παραισθησιογόνα (LSD, Peyote, Magic Mushrooms, PCP) κ.ά.
• νόμιμες ουσίες, που προορίζονται για διαφορετική χρήση: ηρεμιστικά, υπνωτικά, βαρβι-τουρικά, σιρόπια βήχα, παυσίπονα, υγραέριο για αναπτήρες, αεροζόλ, κόλλες, αμφεταμίνες, αναβολικά
• εθισμό προκαλούν επίσης το αλκοόλ, το τσιγάρο αλλά και ο καφές.
Oι ουσίες που χρησιμοποιούν συχνότερα οι έφηβοι στην Eλλάδα είναι η κάνναβη (χασίς ή μαριχουάνα) και τα εισπνεό€μενα (διαλύτες, κόλλες). Έπονται τα χάπια σε διάφορες χημικές παραλλαγές και ακολουθεί σε αρκετή απόσταση η ηρωίνη.
Τι μπορεί να φταίει
Tα αίτια που οδηγούν ένα παιδί στα ναρκωτικά είναι πολλά και περίπλοκα, όμως ο περισσό-τερος κόσμος πιστεύει λανθασμένα ότι «φταίνε οι κακές παρέες» και «οι κακοί γονείς». Aυτός ο μύθος τούς καθησυχάζει γιατί νομίζουν ότι εξαιρεί αυτομάτως το δικό τους παιδί. Mε τα ναρκωτικά όμως μπορεί να βρεθεί μπλεγμένο οποιοδήποτε παιδί, οποιασδήποτε οικογένειας.
Σύμφωνα με μελέτες, στην εμφάνιση της χρήσης, κατάχρησης και εξάρτησης από ουσίες συμβάλλουν πολλοί παράγοντες όπως γενετικοί (καθορίζεται σε ποσοστό που κυμαίνεται από 40 έως 60%), οικογενειακοί, κοινωνικοί και η προσωπικότητα του εφήβου. Είναι εύλογο ότι επιδρά σημαντικά και η δράση της ουσίας.
Πώς θα προλάβετε
• Όπως σε όλα τα σοβαρά προβλήματα των εφήβων, η καλύτερη πρόληψη είναι η συχνή, σταθερή και σε βάθος επικοινωνία με το παιδί.
• Aκόμα και αν ο έφηβος είναι αρνητικός και προχωρεί σε ρήξη, ο γονιός θα πρέπει να προσπαθεί καθημερινά να ξαναχτίζει τις γέφυρες.
• Η σταθερή προπαγάνδα των γονιών κατά των ναρκωτικών να ξεκινά από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού.
• Οι έφηβοι που μιλούν τακτικά με τους γονείς τους για τους κινδύνους των ναρκωτικών έχουν 42% λιγότερες πιθανότητες να κάνουν χρήση. Ωστόσο μόνο το 1/4 των εφήβων αναφέρουν ότι συζητούν με τους γονείς αυτά τα θέματα.
• Να χρησιμοποιούν ρεαλιστικά και επιστημονικώς αποδεδειγμένα επιχειρήματα και όχι να το εκφοβίζουν με ανακρίβειες, γιατί αν το παιδί αποφασίσει να τους παρακούσει και δοκιμάσει χασίς, θα διαπιστώσει ότι «δεν πέθανε με μια ρουφηξιά». Kατά συνέπεια, θα διαπιστώσει ότι οι γονείς του υπερέβαλαν και πολύ πιθανόν να θεωρήσει ότι εξίσου ανακριβή είναι όλα όσα του είπαν για το ζήτημα των ναρκωτικών.
• Ένα συχνό επιχείρημα που τα παιδιά επικαλούνται είναι ότι δεν βλάπτει η χρήση χασίς. Οι γονείς μπορούν να τα ενημερώσουν ότι ένα τσιγάρο που περιέχει 750 χιλιογραμμάρια χασίς έχει τις ίδιες βλαβερές συνέπειες στους πνεύμονες όσο 4 κανονικά τσιγάρα και φυσικά το πρόβλημα λειτουργεί αθροιστικά. Να τους θέσουν όμως προβληματισμούς για το τι τα οδηγεί στη χρήση.
• Σε συνεργασία με τον σύλλογο γονέων να οργανώνουν στο σχολείο του παιδιού κατά καιρούς εκστρατείες ενημέρωσης των μαθητών κατά των ναρκωτικών.
Tι πρέπει να σας θορυβήσει
Tα «συμπτώματα» που μπορεί να παρουσιάσει ένα παιδί όταν κάνει χρήση ουσιών ποικίλ-λουν.
• Έχει γενικά αλλάξει συμπεριφορά, δείχνει απόμακρο, κουρασμένο, παραμελεί την ατομική του καθαριότητα, δεν είναι συνεργάσιμο.
• Παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις στη διάθεσή του.
• Aποφεύγει τους γονείς.
• Εμφανίζει έντονη υπνηλία ή αϋπνία.
• Έχει αλλάξει η στάση του απέναντι στο σχολείο, κάνει κοπάνες και πέφτουν οι βαθμοί σε όλα τα μαθήματα.
• Αφαιρείται συχνά.
• Καθυστερεί ή και αμελεί τις υποχρεώσεις του.
• Δείχνει έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες.
• Kάνει συχνά περίεργα τηλεφωνήματα με αξιοσημείωτη μυστικότητα.
• Λέει αρκετά ψέματα τον τελευταίο καιρό.
• Δείχνει πιο ευερέθιστο και αμυντικό. Pίχνει πιο εύκολα τις ευθύνες στους άλλους.
• Πίνει και καπνίζει στις εξόδους με τις παρέες του.
• Συμπεριφέρεται με τρόπο που δείχνει ότι ίσως δεν απορρίπτει πια τη χρήση ναρκωτικών ουσιών.
• Έχει πιθανόν «ξεκόψει» από τους παλιούς του φίλους. Κάνει παρέα με μεγαλύτερα ή συνομήλικα παιδιά που έχετε υπόνοιες ότι ίσως κάνουν χρήση ναρκωτικών.
• Προμηθεύεται φάρμακα που δεν ξέρετε σε τι τα χρειάζεται.
• Έχει τύχει να το δείτε να παραπατά ή να μιλάει σαν μεθυσμένο χωρίς να έχει πιει.
• Γελάει και χαχανίζει χωρίς λόγο. • Zητάει πολλά γλυκίσματα.
• Aρχίζει ξαφνικά να χρησιμοποιεί διάφορα αρωματικά στόματος.
• Tα μάτια του είναι κατά καιρούς θολά ή πολύ κόκκινα και οι κόρες είναι άλλοτε πολύ διεσταλμένες και άλλοτε πολύ μικρές.
• Ίσως τελειώνουν πολύ γρήγορα τα ποτά στο σπίτι. • Zητάει παραπάνω χρήματα ή, αντίθετα, βρίσκεται με πολλά χρήματα που δεν του τα έχετε δώσει εσείς.
• Xρησιμοποιεί «αργκό» που δεν συνήθιζε παλιά.
• Έχετε ανακαλύψει στο δωμάτιό του ή στα πράγματά του κομμάτια αλουμινόχαρτο ή χαρτάκια για τσιγάρο ή κομμένα καλαμάκια, ή περίεργη σκόνη, χάπια, ή σύριγγες.