Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο
Oι κανόνες είναι καλό να τίθενται πάντα έπειτα από συζήτηση. Έχει μεγάλη σημασία να διασφαλίσετε ότι ο έφηβος αποδέχεται την όλη διαδικασία και συμμετέχει. Έχοντας στη σκέψη του ότι τον ρωτήσατε και ότι ελάβατε υπόψη σας τη γνώμη του, θα νιώθει μεγαλύτερη υπευθυνότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν παραβιάσεις των ορίων, είναι όμως πολύ πιθανό να είναι περιορισμένες. Θα προβληματίζεται περισσότερο προτού αθετήσει τη συμφωνία και, όταν την παραβαίνει, θα αποδέχεται πιο εύκολα ότι έσφαλε και θα βλέπει τις συνέπειες ως φυσικό και, κατά κάποιον τρόπο, αποδεκτό αποτέλεσμα, χωρίς να ξεσηκώνεται για την «αδικία».
Είναι σημαντικό να καταλάβει ο έφηβος πως τα όρια υπάρχουν για την ασφάλειά του. Όμως το ίδιο πρέπει να καταλάβετε κι εσείς. Πολλοί γονείς αποφεύγουν να βάζουν όρια, επειδή φοβούνται πως δεν θα είναι πια αρεστοί στα παιδιά τους ή ότι δεν θα τους αγαπάνε όπως και πριν, και αυτό είναι κάτι που δεν ξέρουν πώς να το διαχειριστούν. Ωστόσο, η επιβολή (λογικών) ορίων δεν σημαίνει έλλειψη αγάπης, απεναντίας δείχνει αληθινό ενδιαφέρον.
Eξηγήστε στον έφηβο ότι είναι φυσικό επακόλουθο, κάθε φορά που θα παραβαίνει έναν κανόνα, να αντιμετωπίζει και τις συνέπειες. Πείτε του ότι οι συνέπειες ισχύουν για όλους. Αν, για παράδειγμα, εσείς είστε ασυνεπείς στις επαγγελματικές σας υποχρεώσεις, διακυβεύεται η δουλειά σας, το εισόδημά σας, η αξιοπρέπειά σας κ.λπ.
Xρησιμοποιείτε συστηματικά τη λέξη «συνέπειες» και όχι «τιμωρία». Έτσι ο έφηβος αντιλαμβάνεται τη σχέση αιτίας και αποτελέσματος, κατανοεί ότι φέρει ευθύνη για το πιθανώς δυσάρεστο για κείνον αποτέλεσμα και γνωρίζει ότι είναι στο χέρι του να το αποτρέπει στο εξής με τη συμπεριφορά του. Η λέξη «τιμωρία» έχει απειλητική χροιά και του επιβάλλεται αυταρχικά, χωρίς ο ίδιος να συναισθάνεται τον ρόλο του στην όλη διαδικασία.
Στις διαπραγματεύσεις για διάφορα ζητήματα, κυρίως για όσα αφορούν τις συναναστροφές και τις εξόδους του, διαβε- βαιώστε τον έφηβό σας ότι τον εμπιστεύεστε απόλυτα, αλλά ότι αντικειμενικά έχετε την υποχρέωση να τον προφυλάσσετε απ’ όσα δεν είναι ακόμη έτοιμος να αντιμετωπίσει. Εξηγήστε του ότι, εφόσον είναι ανήλικος, δυστυχώς ή ευτυχώς φέρετε κι εσείς ευθύνη για ό,τι τυχόν κάνει.
Όσο κι αν σας ενοχλεί η συμπεριφορά του παιδιού σας, μη σηκώσετε ποτέ το χέρι σας. Το ξύλο δίνει στο παιδί το μήνυμα πως είναι αποτελεσματικό, και πάντως αποδεκτό, να ελέγχεις τους άλλους με τη βία. Μπορεί, αντιστρόφως, να το κάνει να αποδέχεται τη βία των άλλων εναντίον του «για το καλό του». Εξάλλου, το ξύλο δεν θα αποδίδει καθόλου σε κάνα δυο χρόνια, γιατί τότε το παιδί σας θα είναι απλούστατα πιο δυνατό από σας. Tι θα κάνετε σ’ εκείνη την περίπτωση;
Διαπραγματευθείτε μαζί του
Tα όρια χρειάζονται σε κάθε τομέα, αφορούν το διάβασμα, την εμφάνιση, το φαγητό, τη συμπεριφορά στο σπίτι, στο σχολείο, στις συντροφιές κ.λπ. Γι’ αυτό, αποφασίστε ποιοι τομείς είναι ουσιαστικοί και τοποθετηθείτε με σαφήνεια.
Δοκιμάστε κι αυτό…
Aξιολογείτε και επανεξετάζετε ανά τακτά χρονικά διαστήματα φέρ’ ειπείν, κάθε δυο τρεις μήνες τα όρια που έχετε θέσει στο παιδί σας σε διάφορους τομείς, ακόμα κι αν δεν σας έχει δώσει κάποια αφορμή. Συνήθως οι ελευθερίες αυξάνονται και οι περιορισμοί μειώνονται. Μερικές φορές όμως απαιτείται το αντίθετο. Tα όρια που είχατε θέσει, λόγου χάριν, σχετικά με την ώρα που θα πηγαίνει για ύπνο το καλοκαίρι πρέπει να αλλάξουν τώρα που το παιδί ξυπνά νωρίς για το σχολείο. Ίσως χρειαστεί να περιοριστούν κάποιες ελευθερίες, αν διακρίνατε ανώριμη συμπεριφορά, ή αντίθετα να διευρυνθούν, αν διαπιστώσατε εκ μέρους του καλή συνεργασία.
Κάποια άλλα όρια μπορεί να παρουσιάζουν διακυμάνσεις για άλλους λόγους. Αν, για παράδειγμα, χάσατε τη δουλειά σας, το χαρτζιλίκι του παιδιού θα πρέπει να ελαττωθεί, ώστε να συμμετέχει κι εκείνο στις περικοπές που πρέπει να αντιμετωπίσετε όλοι μαζί.
Διερευνήστε τι κάνουν οι άλλοι γονείς συνομήλικων παι-διών, ώστε να διαπραγματευτείτε κάτι ανάλογο με την κόρη ή τον γιο σας – ας πούμε, για την επιστροφή από τη βραδινή έξοδο.
Aν γενικά διαπιστώσετε μεγάλες αποκλίσεις σε σχέση με τα όρια που θέτετε εσείς, αναρωτηθείτε πού μπορεί να οφείλεται αυτό.
Mπορεί να συμβαίνει ένα από τα εξής:
α. Tο παιδί σας να είναι πολύ ανώριμο ή, αντίθετα, εξαιρετικά ώριμο.
β. Να είστε πολύ αυστηροί ή πολύ χαλαροί.
γ. Όλοι οι άλλοι γονείς να είναι υπερβολικά αδιάφοροι ή αυστηροί.
Προσπαθήστε να καταλάβετε τι από τα τρία ισχύει.
Αποφύγετε τους πολύ αυστηρούς κανόνες, ώστε να έχετε αρκετές πιθανότητες να γίνουν σεβαστοί. Αν, για παράδειγμα, ορίσετε στο δεκατετράχρονο παιδί σας να παίξει το αγαπημέ- νο του ηλεκτρονικό παιχνίδι για μισή ώρα το Σαββατοκύριακο, είναι πιθανό ότι δεν θα το τηρήσει. Αποφασίστε εξαρχής ποιο όριο είναι ανεκτό για σας και συζητήστε το μαζί του.
Όταν το παιδί παραβιάζει τους κανόνες, πρέπει να εφαρ- μοστούν οπωσδήποτε οι συνέπειες στις οποίες έχετε συμφω- νήσει και τις γνωρίζει το παιδί σας. Μην εξαντλείτε όμως την αυστηρότητά σας.
Mην απειλείτε με συνέπειες που δεν θα εφαρμόσετε.
Σε γενικές γραμμές, η τακτική είναι να μην επιβάλλετε ποτέ κανόνες και συνέπειες που μπορεί να οδηγήσουν το παιδί σε απόγνωση. O λόγος είναι ότι ο έφηβος που νιώθει να ασφυκτιά μπορεί να λειτουργήσει εντελώς απρόβλεπτα. Αν, κατά τη γνώμη σας, το παιδί σας αντιμετωπίζει κάποιο σοβαρό κίνδυνο, πρέπει να πάρετε οπωσδήποτε μέτρα.
Εξαιρέστε κάποιους τομείς από τα όρια, ώστε να αισθάνε- ται πως σε κάποιες σφαίρες δραστηριοτήτων είναι ελεύθερο. Μπορεί, λόγου χάριν, να είναι η μουσική, το χτένισμα, το σκουλαρίκι ή οι βαθμοί σε ένα δευτερεύον μάθημα.
Συζητήστε με το παιδί σας τι σκέφτεται να κάνει αν κάποιοι άλλοι του προτείνουν να παραβιάσει, λόγου χάριν, τη συμφωνία σας για την ώρα επιστροφής του στο σπίτι. Ίσως θα του είναι πιο εύκολο να πει ότι είναι προσωπική του επιλογή να επιστρέφει νωρίς, για να ξεκουράζεται. Έτσι, θα νιώθει πιο υπεύθυνο, αλλά θα ανοίγει και κύκλο συζητήσεων και διαπραγματεύσεων με την παρέα του.
Aν ο έφηβός σας καταπατά συνεχώς τα όρια, αναλογιστείτε για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό. Αν δυσκολεύεστε στην επικοινωνία μαζί του, αναζητήστε τη βοήθεια ειδικού.
“Εμπιστευτείτε τους Εφήβους, ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΕΙΤΕ ΤΗ ΖΩΗ”
Η φωτογραφία είναι από το διδίκτυο https://pixabay.com/