Σε κάποιες περιπτώσεις, ο έφηβος αποδέχεται με συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς σοβαρές αμφισβητήσεις την ταυτότητά του, υιοθετώντας το πρότυπο της οικογένειάς του. Ύστερα από σύντομη αναζήτηση, το παιδί κατασταλάζει στα «θέλω» του, δεν παρουσιάζει άγχος και μπορεί να επιλέξει εύκολα και επαγγελματικό προσανατολισμό.
Κάποιες άλλες φορές ο έφηβος δυσκολεύεται να διαμορφώσει την προσωπική του ταυτότητα, μια και δεν έχει να αμφισβητήσει κάτι ισχυρό, π.χ. ενδεχομένως η οικογένειά του να μη διαθέτει συνοχή και να αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Αυτό του προκαλεί σύγχυση, καθώς δεν έχει κίνητρο για να επιτύχει στόχους στη ζωή του, πασχίζει να δημιουργήσει σχέσεις, νιώθει απομονωμένος κ.λπ. Τα παιδιά αυτά συχνά παραιτούνται και καταφεύγουν στη χρήση ναρκωτικών ουσιών ή σε καταχρήσεις (π.χ. αλκοόλ), για να αποφύγουν να αναλάβουν ευθύνες.
Τέλος, κάποια άλλα παιδιά, αφού έχουν περάσει έντονες κρίσεις και συγκρούσεις, κάποια στιγμή παύουν να αισθάνονται έντονη αντίθεση προς τους γονείς τους, δεν απομονώνονται και δεν νιώθουν απόρριψη. Αναλαμβάνουν μέσα τους δεσμεύσεις και αποκτούν στόχους, τους οποίους υπο- στηρίζουν. Έχουν κατακτήσει πλέον σημαντικό αυτοέλεγχο και αυτονομία και έχουν αναπτύξει έναν εσωτερικό πυρήνα αυτοπροσδιορισμού.
Ο ρόλος των γονιών είναι εξαιρετικά σπουδαίος σε αυτήν τη διαδρομή. Η διασφάλιση καλής επικοινωνίας με τον έφηβο, η αποδοχή του, ο σεβασμός, η χωρίς προϋποθέσεις αγάπη τους και η στήριξη στο παιδί τους θα είναι σύμμαχοι σε αυτή την περίπλοκη αλλά συναρπαστική διαδικασία της διαμόρφωσης της ταυτότητας του εφήβου τους. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνούν ότι και στην εφηβεία πρέπει να υπάρχει χώρος και πρόβλεψη για όρια, με βασικό σκοπό την ασφά- λεια του παιδιού.
Τα στάδια απόκτησης της ταυτότητας συνοπτικά
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας πάντως, η ταυτότητα εξελίσσεται κατά κύριο λόγο ως εξής:
11-14 ετών
Ο έφηβος ξεκινά να έχει την επιθυμία να ορίσει τον εαυτό του με τρόπους που ξεπερνούν τον ρόλο του στα στενά όρια της οικογένειάς του.
Ενισχύεται η συνείδηση που έχει για τον εαυτό του ως μέλος μιας ομάδας.
Γίνεται πιο ευέλικτος ως προς τον τρόπο με τον οποίο πα- ρουσιάζει τον εαυτό του σε διάφορες συνθήκες.
Ιεραρχεί τις προσωπικές του αξίες και αποφάσεις ώστε να συμφωνούν προς τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον εαυτό του.
Γίνεται πιο ευαίσθητος στη γνώμη που έχουν οι άλλοι γι αυτόν, ειδικά οι συνομήλικοί του.
14-18 ετών
Αρχίζει να φαντάζεται τον ρόλο του στον κανονικό κόσμο, ξεφεύγοντας από τον μικρόκοσμο (σπίτι, σχολείο) στον οποίο έχει συνηθίσει έως τώρα.
Εξερευνά διάφορες εναλλακτικές ως προς την ταυτότητα που θέλει να έχει.
Προσπαθεί να βρει τη θέση του σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες, π.χ. βάσει του φύλου του, των «πιστεύω» του κ.λπ. Αποκτά γνώμη πάνω σε κοινωνικά ή ηθικά ζητήματα.
Προσπαθεί ακόμα πιο έντονα να εδραιώσει τον εαυτό του, όπως τον βλέπει ο ίδιος, σε διάφορες συνθήκες, κοινωνικές ομάδες κ.λπ.
Από το βιβλίο μου