Eπιμέλεια ανηλίκου
Όπως συνάγεται από τις διατάξεις του άρθρου 1518 ΑΚ, η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου είναι ο βασικότερος και ο ουσιωδέστερος τομέας της γονικής μέριμνας, δεδομένου ότι επιβάλλει συνεχή και αδιάκοπη παρακολούθηση τούτου, από τη γέννησή του μέχρι την ενηλικίωση του, περιλαμβάνει δε την ανατροφή, την επίβλεψη, την εκπαίδευσή του καθώς και τον προσδιορισμό της διαμονής του.
Kατά την ανατροφή του ανηλίκου, οι γονείς τον ενισχύουν, χωρίς διάκριση φύλου, να αναπτύσσει υπεύθυνα και με κοινωνική συνείδηση την προσωπικότητά του. H λήψη σωφρονιστικών μέτρων επιτρέπεται μόνον εφόσον αυτά είναι παιδαγωγικώς αναγκαία και δεν θίγουν την αξιοπρέπεια του ανηλίκου.
Kατά τη μόρφωση και την επαγγελματική εκπαίδευση του ανηλίκου, οι γονείς λαμβάνουν υπόψη τις ικανότητες και τις προσωπικές του κλίσεις. Γι’ αυτόν τον σκοπό οφείλουν να συνεργάζονται με το σχολείο και, αν υπάρχει ανάγκη, να ζητούν τη συνδρομή αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών ή δημόσιων οργανισμών.
H σπουδαιότερη λειτουργία της επιμέλειας και της γονικής μέριμνας γενικότερα είναι η ανατροφή.
Έχει ως αντικείμενο αρχικά τη μέριμνα και φροντίδα για τη σωματική συντήρηση και ανάπτυξη του παιδιού, την ικανοποίηση των υλικών αναγκών του, καθώς και τη σωματική του ασφάλεια και υγεία. Περιλαμβάνει στη συνέχεια την κοινωνική, ηθική και θρησκευτική διαπαιδαγώγηση του ανηλίκου, περαιτέρω δε την ψυχική και πνευματική του διάπλαση καθώς και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του.
Διεκδίκηση επιμέλειας ανηλίκου και επικοινωνία του δικαστή με αυτόν
Στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου, και εφόσον ζουν και οι δύο γονείς, η άσκηση της γονικής μέριμνας ρυθμίζεται από το δικαστήριο μπορεί να ανατεθεί στον έναν από τους γονείς, ή, αν αυτοί συμφωνούν, και στους δύο από κοινού, ορίζοντας ταυτόχρονα τον τόπο διαμονής του ανη- λίκου. Το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει διαφορετικά, κατανέμοντας την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων ή να την αναθέσει σε τρίτους (1513 ΑΚ).
Για τη λήψη της απόφασής του, το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη τούς έως τότε δεσμούς του ανηλίκου με τους γονείς και τους αδελφούς του, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες των γονέων σχετικά με την επιμέλεια και τη διοίκηση της περιουσίας του.
Το δικαστήριο, πριν από την έκδοση της απόφασής του, ανάλογα με την ωριμότητα του ανηλίκου, λαμβάνει υπόψη τη γνώμη του. Έχει τη δυνατότητα επίσης να αποφασίσει και τη διενέργεια σχετικής πραγματογνωμοσύνης (681Γ παρ. 3 ΚΠολΔ).
Η επικοινωνία του δικαστή με τον ανήλικο γίνεται κατ’ ιδίαν, και δεν επιτρέπεται να είναι παρόν στη συνάντηση άλλο πρόσωπο, εκτός αν ο δικαστής κρίνει διαφορετικά. Για το περιεχόμενο αυτής της συνομιλίας δεν συντάσσεται έκθεση (681Γ παρ. 4 ΚΠολΔ).
Η κοινωνική και, κυρίως, η ψυχολογική πραγματογνωμο- σύνη μπορεί σε αυτή την περίπτωση να είναι εξαιρετικά χρήσιμες και σημαντικές.
Σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο,* σε περίπτωση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή διακοπής της συμβίωσης, οι επιλογές του δικαστηρίου για την ανάθεση της άσκησης της γονικής μέριμνας (εκπροσώπηση, διαχείριση και επιμέλεια) των τέκνων γεννημένων σε γάμο είναι οι ακόλουθες τέσσερις:
α) να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέ- ριμνας σε έναν από τους γονείς, β) να αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας και στους δύο γονείς από κοινού,
γ) να κατανείμει λειτουργικά ή χρονικά την άσκηση της γο- νικής μέριμνας μεταξύ των γονέων και
δ) να την αναθέσει σε τρίτον.
** Στον ελληνικό Αστικό Κώδικα, προβλέπεται η χρονική κατανομή ή η εναλλασσόμενη άσκηση όλων των εκφάνσεων της γονικής μέριμνας.
Εξάλλου, σημαντικό κριτήριο για την εξειδίκευση του συμφέροντος του ανηλίκου αποτελεί η προσωπική του γνώμη, η αναζήτηση της οποίας εξαρτάται από την ωριμότητα αυτού, η οποία προϋποθέτει κάποια ηλικία και πρέπει να ζητείται και να συνεκτιμάται πριν από κάθε απόφαση σχετική με τη γονική μέριμνα (άρθρο 1511 – 3 ΑΚ), χωρίς όμως να είναι δεσμευτική. Ως ωριμότητα του τέκνου ορίζεται η ικανότητά του να αντιληφθεί το συμφέρον του.
* Η γνώμη του ανηλίκου δεν αποτελεί ίδιον αποδεικτικό μέσο, ούτε πρέπει να εξομοιώνεται με μαρτυρική κατάθεση, και δεν έχει ως σκοπό την από- κτηση αποδεικτικών στοιχείων. Αντίθετα, η ακρόαση πρέπει να αποσκοπεί στην ανάπτυξη από το παιδί των σκέψεων, αισθημάτων, αναγκών και επιθυμιών του, που θα αποτελέσουν οδηγό για την κρίση του δικαστηρίου και θα συνεκτιμηθούν μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία.
**Άρθρο 1513 –1 εδ. 2 και 3 ΑΚ σε συνδυασμό με το άρθρο 1514 ΑΚ.
** Αγαλλοπούλου σε Γεωργιάδη/Σταθόπουλο ΑΚ, τόμ. VIII, 2003, σ. 172, αρ. 29 Μανωλεδάκη, Οικογενειακό Δίκαιο, τόμ. ΙΙ, 2012, σ. 324.
Προϋποθέσεις για να ληφθεί υπόψη η γνώμη του παιδιού
Η γνώμη του παιδιού, κατά τα ανωτέρω, λαμβάνεται υπόψη σύμφωνα με την ηλικία του, την ωριμότητά του, καθώς και την ικανότητά του να έχει άποψη και να αντιλαμβάνεται το συμφέρον του.
Το δικαστήριο ή η αρχή που ακούει τον ανήλικο σταθμίζει όλους τους ανωτέρω παράγοντες.
Η επικοινωνία του δικαστή με το τέκνο γίνεται κατ’ ιδίαν και δεν επιτρέπεται να είναι παρόν σε αυτήν άλλο πρόσωπο εκτός αν ο δικαστής κρίνει διαφορετικά. Για το περιεχόμενο της συνομιλίας δεν συντάσσεται έκθεση.
Πληροφορίες:
Έφη Α. Κωνσταντοπούλου – Δικηγόρος
Χατζηκώστα 5, Αθήνα
τηλ.: 210 6448180, 210 6464329
email: e.konstantopoulou@konstantopoulou.gr
www.konstantopoulou.gr
Απόσπασμα από το βιβλίο μου “Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ΖΩΗ”