Ο δεκαεξάχρονος Ιάσων επιδιώκει να συναντά τους φίλους του όσο πιο συχνά γίνεται, επίσης και εκτός σχολείου. «Αισθανόμαστε ότι τον επηρεάζουν καθοριστικά. Μάλιστα ένας από αυτούς, ο Γιώργος, θεωρούμε ότι δεν είναι καλή παρέα, γιατί δεν διαβάζει, μόνο παίζει ηλεκτρονικά, βρίσκεται συνεχώς έξω» λένε χαρακτηριστικά οι γονείς του Ιάσονα. «Όταν τολμήσουμε να του πούμε ότι ο Γιώργος δεν έχει στόχους γιατί δεν είναι καλός μαθητής, γίνεται πόλεμος κανονικός. Μας αποπαίρνει, σταματά την κουβέντα, μας λέει εριστικά ότι αυτοί είναι οι φίλοι του, και αν μας αρέσουν».
Οι έφηβοι, στην πλειονότητά τους, περνούν μεγάλο μέρος της ημέρας τους στο σχολείο, ή σε άλλες δομές εκπαίδευσης, ενώ ο υπόλοιπος χρόνος τους καλύπτεται από την οικογενειακή ζωή και από άλλες δραστηριότητες ή χόμπι.
Σε αυτήν τη φάση της ζωής, οι νέοι προτιμούν να βρίσκονται μεταξύ τους, ιδιαίτερα μετά τα δεκατέσσερα δεκαπέντε τους χρόνια, να βγαίνουν σε παρέες, να παίζουν ομαδικά σπορ, να συμμετέχουν σε κάποιο μουσικό γκρουπ, να παρακολουθούν συναυλίες κ.λπ. Εξίσου όμως τους αρέσει να παίζουν βιντεοπαιχνίδια με τους φίλους τους, να σερφάρουν στο διαδίκτυο, να συνομιλούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.ά.
Ανταλλάσσουν προσωπικές εμπειρίες που αφορούν τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά τους, τις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου τους, καθώς και τις σχέσεις με τους γονείς τους. Αναγνωρίζουν πλέον τη διαφορά μεταξύ φίλων και «κολλητών».
Παράλληλα με τους φίλους, αρχίζουν να τους απασχολούν και οι συναισθηματικές σχέσεις, φαντασιωσικές ή πραγματικές. Οι συζητήσεις μεταξύ των συνομηλίκων για τις σχέσεις με το άλλο φύλο αποτελούν κεντρικό άξονα των ενδια- φερόντων τους. Φλερτάρουν, ερωτεύονται, σταδιακά γνωρίζουν τις πρώτες σεξουαλικές εμπειρίες. Όταν δημιουργήσουν σχέση, αφιερώνουν σε αυτήν μεγάλο μέρος του χρόνου τους, της ενέργειάς τους και των σκέψεών τους.
Η ομάδα των συνομηλίκων είναι απαραίτητη στο παιδί που διανύει την εφηβεία, αφενός για να κρατήσει σε απόσταση τους γονείς του, αφετέρου για να εξοικειωθεί και να αποκτήσει εμπειρίες στους τομείς των διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων.
Οι περισσότεροι γονείς ανησυχούν σχετικά με τις παρέες του παιδιού, κυρίως αν δεν γνωρίζουν τους φίλους του ή αν το παιδί παρουσιάζει αλλαγές στη συμπεριφορά του, ανεξήγητες κατ’ αυτούς. Πράγματι, μπορεί κάποιες φορές ο έφηβος να κινδυνεύσει να παρασυρθεί σε παραβατικές συμπεριφορές. Aν υποψιαστείτε κάτι τέτοιο, οφείλετε να το συζητήσετε μαζί του, χωρίς να δραματοποιήσετε την κατάσταση, επιχειρώντας να κατανοήσετε, αρχικά εσείς, το κίνητρο αυτών των πράξεων και, εν συνεχεία, ο έφηβός σας.
Πώς αντιδρά ο γονιός
Για τους περισσότερους γονείς, η εφηβεία του παιδιού τους συμπίπτει τις περισσότερες φορές με μια σημαντική μεταβατική περίοδο και της δικής τους ζωής αυτήν της μέσης ηλικίας. Ακόμα κι αν ο γονιός είναι νεότερος, παρουσιάζει σημάδια κόπωσης ήδη κατά την πρώτη δεκαετία της ανατροφής του παιδιού. Αν εν τω μεταξύ έχει αποκτηθεί και δεύτερο παιδί, η κούραση είναι ακόμα μεγαλύτερη. Αυτή η δεκαετής προσπάθεια κάμπτει τις δυνάμεις του και, όπως είναι φυσικό επακόλουθο, επηρεάζει και τη στάση του στην οικογένεια. Εξάλλου, όπως παρατηρείται συχνά, οι Έλληνες γονείς παραμερίζουν τις προσωπικές ανάγκες τους για χάρη των παιδιών. Κάποιες φορές νιώθετε ότι έχετε γίνει «σάντουιτς» ανάμεσα στις ανάγκες των παιδιών σας και σ’ εκείνες των ηλικιωμένων γονιών σας, ασφυκτιάτε από το γεγονός ότι ο προσωπικός σας χρόνος είναι ανύπαρκτος, αισθάνεστε μόνοι ή πιεσμένοι από συγγενείς, συνεργάτες κ.λπ.
Κάθε γονιός έχει τον τρόπο του
Υπάρχουν γονείς οι οποίοι δείχνουν εξαιρετικά προσκολλημένοι στο παιδί τους, με συνέπεια να μην του δίνουν πρωτοβουλίες ή ελευθερίες, επειδή δυσκολεύονται να δεχθούν ότι ο ρόλος τους αλλάζει και ανησυχούν πως ίσως πάψουν να αποτελούν κεντρικό και μοναδικό σημείο αναφοράς στη ζωή του εφήβου τους. Κάποιες μητέρες, για παράδειγμα, φοβούνται ότι, αν σταματήσουν να παίζουν τον ρόλο της μάνας, δεν θα τους απομείνει κανένας ρόλος.
Στις οικογένειες στις οποίες δεν υπάρχει άλλο παιδί, οι γονείς βρίσκονται συχνά απροετοίμαστοι να αντιμετωπίσουν την εφηβεία, επειδή βαθιά μέσα τους αισθάνονται ότι θα έχουν για πάντα στη ζωή τους «ένα παιδάκι» που θα τους κρατά απασχολημένους με κάτι δημιουργικό. Αυτή η στάση είναι πιο συνηθισμένη σε μοναχικούς γονείς.
Πρέπει όμως να αναλογιστούν ότι η εφηβεία του παιδιού τους είναι μια ευκαιρία να ξαναδούν τη δική τους ζωή. Το ότι μεγαλώνει το παιδί, εξάλλου, δεν σημαίνει πως παύει να τους χρειάζεται. Απεναντίας, τους έχει ανάγκη όμως στις νέες προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπο πρέπει το ίδιο να είναι στην πρώτη γραμμή.
Κάποιες φορές παρατηρείται ανταγωνισμός πατέρα-γιου και μητέρας-κόρης. Οι γονείς δεν παραδέχονται ούτε καν ενδόμυχα πως ανταγωνίζονται τα παιδιά τους. Ωστόσο, για κάποιους, η μεταμόρφωση του παιδιού τους σε γυναίκα ή άντρα, αντίστοιχα, ενδεχομένως να απειλεί τη δική τους υπόσταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η εφηβεία του παιδιού τούς αναγκάζει να τρέχουν πίσω από αυτό ή να παραιτούνται από τον ρόλο τους, με αποτέλεσμα να γίνονται σοβαρά λάθη.
Κάποιοι κάνουν ότι δεν βλέπουν την εφηβεία του παιδιού τους, επειδή φοβούνται ότι δεν θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στον νέο τους ρόλο. Δυσκολεύονται να δεχθούν ότι εφηβεία σημαίνει αναβάθμιση της ανατροφής σε ένα πιο απαιτητικό επίπεδο, που δεν είναι πάντα προσιτό και εύκολο για τους γονείς.
Υπάρχουν κάποιοι που τρέμουν στην ιδέα ότι δεν θα τα βγάλουν πέρα, ή ότι το παιδί τους δεν είναι έτοιμο να τα βγάλει πέρα. Αγωνιούν για το «τι το περιμένει» και «πώς θα επιβιώσει». Αρνούμενοι να αποδεχτούν την εφηβεία, αισθάνονται ασφαλείς καθυστερούν κατά κάποιον τρόπο την ενηλικίωση που φοβούνται. Αυτό είναι πιο συνηθισμένο σε γονείς που οι ίδιοι κακοπάθησαν στη ζωή τους και αγωνιούν μήπως τα ίδια περιμένουν και το παιδί τους. Οι γονείς αυτοί δεν αντιλαμβάνονται ότι όσο περισσότερο «τρενάρουν» την αποδοχή της ελευθερίας και των πρωτοβουλιών του παιδιού τους, τόσο περισσότερο αυξάνουν και οι πιθανότητες αυτό πράγματι να κακοπεράσει, είτε στην εφηβεία είτε και σε όλη του τη ζωή.
Από το βιβλίο μου «Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή!»