Τα θεμέλια της αυτοεκτίμησης μπαίνουν ήδη τη στιγμή που γεννιόμαστε, γι’ αυτό και οι γονείς είναι κυρίως αυτοί που καλούνται να την καλλιεργήσουν σε κάθε παιδί. Ένα βρέφος μπορεί να αντιληφθεί, ήδη μέσα από την προσοχή και τη φροντίδα που δέχεται, αν περιστοιχίζεται από ανθρώπους που το αποδέχονται και το στηρίζουν. Καθώς μεγαλώνει, αυτό γίνεται όλο και πιο αντιληπτό και κατανοητό μέσα του. Ένα χαμόγελο των γονιών, η προσοχή τους στα πρώτα μικρά κατορθώματα του παιδιού, ο χώρος που του δίνουν για να κάνει τις νέες του προσπάθειες, κάθε μικρή και μεγάλη τους κίνηση έχει γι’ αυτό σημασία.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα (Development of Self-Esteem From Age 4 to 94 Years: A Meta-Analysis of Longitudinal Studies, 2018) που μελέτησε σε βάθος την εξέλιξη της αυτοεκτίμησης στη ζωή μας, η αρχική συνειδητοποίηση γίνεται στην ηλικία μεταξύ τεσσάρων και έντεκα ετών, την περίοδο δηλαδή που το παιδί αναπτύσσεται σε κοινωνικό και γνωστικό επίπεδο και αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη μοναδικότητα και την ανεξαρτησία του. Από τα έντεκα έως τα δεκαπέντε τους χρόνια, η αυτοεκτίμηση των παιδιών δείχνει να «αμβλύνεται», όχι όμως και να μειώνεται, αντίθετα ίσως με ό,τι φαίνεται να πιστεύαμε συνήθως έως τώρα. Μετά τα δεκαπέντε, ωστόσο, η αυτοεκτίμηση προβάλλει πιο σταθερή, με τάση ανάπτυξης σταδιακά όσο το παιδί μπαίνει στον κόσμο των ενηλίκων. Γύρω στην ηλικία των εβδομήντα ετών και όσο μεγαλώνουμε, φαίνεται πως η αυτοεκτίμησή μας σιγά σιγά μειώνεται.
Πώς χτίζεται
Στα νεογέννητα και στα βρέφη, η αυτοεκτίμηση ξεκινάει να αναπτύσσεται όταν οι γονείς που τα φροντίζουν ικανοποιούν με προθυμία τις βασικές τους ανάγκες για τροφή, ηρεμία, παρηγοριά, ασφάλεια.
Στα νήπια, η αυτοεκτίμηση ενισχύεται όταν οι γονείς κατανοούν τις ανάγκες τους για εξερεύνηση του περιβάλλοντος, σταδιακή αυτονόμηση, κατάκτηση νέων γνώσεων, επαφή με συνομήλικα παιδιά κ.ά. Είναι αναγκαίο να τους δίνουν χώρο, να τα παρακινούν, να τα ενθαρρύνουν και να τα επιβραβεύουν για την απόκτηση κάθε νέας δεξιότητας. Για έναν ενήλικο, όλα αυτά μπορεί να θεωρούνται δεδομένα και ίσως ασήμαντα, όμως για ένα νήπιο είναι όλος του ο κόσμος. Η αυτοεκτίμηση των παιδιών προσχολικής ηλικίας επηρεά€ζεται από την εμπιστοσύνη και την αποδοχή που τους δείχνουν οι γονείς, τις πρωτοβουλίες που τους αναθέτουν, την υποστήριξη που τους προσφέρουν, την ουσιαστική ενασχόληση μαζί τους, χωρίς ωστόσο τάσεις υπερπροστασίας, κ.ά.
Η είσοδος του παιδιού στο σχολείο αποτελεί σημαντικό ορόσημο στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής του, καθώς αυτή εξαρτάται τώρα και από την αποδοχή που θα εισπράξει στο νέο του περιβάλλον από το άλλο σημαντικό πρόσωπο στη ζωή του, τον δάσκαλό του (ανάλογα με την απόδοσή του στα μαθήματα, τη συμπεριφορά του κ.λπ.), αλλά και από την ομάδα των συμμαθητών του (εδώ παίζει ρόλο η ένταξη στην ομάδα, η δημιουργία φίλων, ο ανταγωνισμός κ.λπ.).
Καθώς το παιδί πλησιάζει στην εφηβεία, στο παιχνίδι μπαίνουν και άλλοι παράγοντες όπως η αυτοεικόνα του, η σχέση με το σώμα του, η επιρροή από τους φίλους του και τα πρότυπα που προβάλλονται από τα ΜΜΕ, η αποδοχή από το άτομο που το ενδιαφέρει συναισθηματικά, οι απαιτήσεις που έχουν οι γονείς από το παιδί τους που «τώρα μεγάλωσε» κ.λπ.
Απόσπασμα