Ο έφηβος διανύει μια περίοδο διαρκούς αναζήτησης και αμφισβήτησης, κατά την οποία του δίνεται η δυνατότητα να υλοποιήσει πράγματα που ονειρευόταν και δεν τολμούσε να κάνει προηγουμένως, όπως για παράδειγμα να αντιταχθεί στην εξουσία των γονιών, να διεκδικήσει την ελευθερία του κ.λπ. Αναπτύσσει μια αντίδραση προς τους γονείς, ταυτόχρονα με μια μεγάλη επιθυμία ανεξαρτησίας.
Κάποιοι έφηβοι –ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης– εγκαταλείπουν απροειδοποίητα την οικογενειακή εστία, συνήθως ύστερα από μια σφοδρή σύγκρουση με τους γονείς, και εξαφανίζονται για κάποιες ώρες ή μέρες χωρίς να δώσουν σημεία ζωής.
Συνήθως ο έφηβος δεν προετοιμάζει τη φυγή του από το σπίτι και είναι μοναχικός. Έχει μια διπλή επιθυμία: από τη μια πλευρά, θέλει να ανακαλύψει τον κόσμο αναχωρώντας για περιπέτειες, ενώ, από την άλλη, επιζητεί να ξεφύγει από κάποια προβλήματα, όπως τις συγκρούσεις με τους γονείς του, τις δυσκολίες στα μαθήματα ή άλλα οικογενειακά προβλήματα κ.λπ. Τα παιδιά που φεύγουν συνήθως είναι ευαίσθητα, ανώριμα και ανασφαλή.
H φυγή είναι μια μορφή συναγερμού και ένα μέσο να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον του περιβάλλοντός του, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι και ο ίδιος ο έφηβος δεν υποφέρει. Eξάλλου, η επιθετική και προκλητική διάσταση της φυγής συνδέεται πραγματικά με μια έντονη εσωτερική σύγκρουση και αγωνία, που είναι δύσκολο στον έφηβο να την αντιμετωπίσει και να την επιλύσει με άλλον τρόπο εκτός της φυγής.
Κάποια παιδιά μπορεί να φύγουν μόνο μία φορά, ενώ κάποια άλλα μπορεί να το κάνουν συστηματικά. Το τελευταίο ειδικά μπορεί να συμβαίνει στο πλαίσιο της χειριστικής συμπεριφοράς του εφήβου, που απειλεί τον γονιό ότι θα (ξανα) φύγει άμα δεν ικανοποιηθεί η όποια επιθυμία του.
Η φυγή ως απόδραση από ένα σκληρό περιβάλλον
Ο έφηβος μπορεί να το σκάσει αντιδρώντας σε έναν καβγά με τους γονείς του ή για να τραβήξει την προσοχή τους. Ωστόσο, κάποιες φορές η πραγματικότητα μπορεί να είναι πολύ σκληρή και να μην εντάσσεται στη «ρομαντική» επαναστατικότητα που χαρακτηρίζει την εφηβική ηλικία. Κάποιες φορές η φυγή του εφήβου από το σπίτι είναι ο μόνος τρόπος
για να ξεφύγει από ένα κακοποιητικό περιβάλλον και να σώσει ίσως και την ίδια τη ζωή του.
Ο φορέας Εξαφανισμένα Παιδιά στην Ευρώπη (Missing Children Europe) ανέφερε ότι, το 2017, το 26% των παιδιών που έφυγαν από το σπίτι τους ανέφεραν ότι το έκαναν για να γλιτώσουν από τη βία, την κακοποίηση, την παραμέληση και την εκμετάλλευση που βίωναν μέσα στην οικογένειά τους.
Άλλοι λόγοι εξαφάνισης
Εκτός από τα παραπάνω, οι έφηβοι μπορεί επίσης να φύγουν οικειοθελώς από το σπίτι και για άλλους λόγους. Τέτοιοι είναι:
▪ προβλήματα στο σχολείο: μπορεί να υφίστανται εκφοβισμό και να θέλουν να απομακρυνθούν από τους βασανιστές τους, ή να παίρνουν πολύ χαμηλούς βαθμούς και να το σκάνε επειδή φοβούνται πως θα τους τιμωρήσετε.
▪ ο σεξουαλικός προσανατολισμός τους, που ίσως φοβούνται πως δεν θα αποδεχτείτε
▪ μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη
▪ χρήση ουσιών.
Μπορώ να το εμποδίσω;
Παρότι, δυστυχώς, δεν υπάρχουν σαφή προειδοποιητικά σημάδια ότι ο έφηβος προτίθεται να εγκαταλείψει το σπίτι, καλό είναι να έχετε τον νου σας για τα εξής:
▪ μυστικοπάθεια
▪ το παιδί μαζεύει χρήματα χωρίς να σας πείθει για ποιον λόγο το κάνει
▪ χάνονται χρήματα ή πολύτιμα αντικείμενα από το σπίτι.
▪ Αν τσακώνεστε με το παιδί, μη λέτε κουβέντες του τύπου «δεν σε αντέχω άλλο» πάνω στα νεύρα σας, ούτε να απαντάτε στο παιδί, όταν σας απειλεί ότι θα φύγει, με τη φράση «φύγε, επιτέλους, να ησυχάσω».
▪ Κάντε το σπίτι σας ένα ασφαλές καταφύγιο για το παιδί, στο οποίο θα βρίσκει λόγους να επιστρέφει και όχι να φεύγει.
▪ Μάθετε στο παιδί, από τα πρώτα του χρόνια, να λύνει τα προβλήματά του με ψυχραιμία και μεθοδικότητα και όχι σπασμωδικά.
▪ Επενδύστε στην επικοινωνία και στο κλίμα εμπιστοσύνης με το παιδί σας από νωρίς.
Από το βιβλίο της Α. Καππάτου «Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή!». Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μίνωας.