Του Μάνου Νιφλή

Τα προσφυγόπουλα ζωγραφίζουν και προκαλούν σοκ και δέος.

Είναι ζωγραφιές μικρών παιδιών που ξεπερνούν σε αποτύπωση και εικόνα το πιο ρεαλιστικό ντοκιμαντέρ ή ρεπορτάζ. Ίχνη της καθημερινότητας που μεταφέρονται σε χαρτί και προκαλούν θλίψη ή οργή για την πραγματικότητα που είναι αναγκασμένα να ζουν χιλιάδες προσφυγόπουλα. Αν δεν ξέρεις, εικάζεις ότι πρόκειται για τις εικόνες κάποιου θρίλερ, όταν όμως γνωρίζεις ότι πρόκειται για την παιδική αλήθεια, το σοκ γίνεται μεγαλύτερο. «Θεέ  μου τι έχει ζήσει αυτό το παιδί;» απορεί κοιτώντας προσεκτικά τις ζωγραφιές, μια γυναίκα που βρέθηκε δίπλα σε αυτά τα προσφυγόπουλα στο κέντρο της Αθήνας και παρασύρει και τους υπόλοιπους να παρατηρήσουν τα χαρτιά που είναι κολλημένα στον τοίχο.

Είναι τα βιώματα, η καθημερινότητα, τα συναισθήματα παιδιών που έχουν αποτυπωθεί  σε χαρτί σε κέντρα φιλοξενίας ή δημιουργικής ενασχόλησης, είναι τα παιδιά προσφύγων από διάφορες χώρες. «Μου πιάστηκε η καρδιά» λέει η ψυχολόγος –παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου καθώς κοιτά τις φωτογραφίες. Η δική της ερμηνεία είναι ακόμη πιο ανησυχητική για τον ψυχισμό αυτών των παιδιών, που φαίνεται σε κάθε γραμμή των σχεδίων που έχουν κάνει. Η κυρία Καππάτου εκτιμά ότι στις συγκεκριμένες ζωγραφιές απεικονίζονται κυρίως η αγωνία και η  ανασφάλεια  αυτων των παιδιών, αλλά και οι καταστάσεις  που ίσως έζησαν ή για τις οποίες υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες.

 Ο δήμιος

 Η κα Καππάτου εστιάζει την προσοχή της σε μία από τις πιο σκληρές εικόνες, όπως φαίνεται στο σκίτσο. «Είναι σίγουρο ότι το σκίτσο έχει γίνει από ένα παιδί ηλικίας μεταξύ 8 και 10 ετών. Από το βλέμμα του ανθρώπου που έχει τοποθετήσει στη θέση του δήμιου μέχρι τις ευθείες γραμμές που έχει χρησιμοποιήσει, δεν μπορεί κάποιος να αποκλείσει  ότι πρόκειται για μία εικόνα που μπορεί να έχει δει με τα μάτια του» επισημαίνει. Δεν θα μπορούσε να δοθεί διαφορετική ερμηνεία   και στο σκίτσο στο οποίο οι δήμιοι σκοτώνουν τα θύματά τους. Ξεκάθαρη εικόνα, με λεπτομέρειες που σοκάρουν , όχι ως προς τη βία που απεικονίζεται με το αίμα, αλλά με τα δάκρυα στα μάτια  των ανθρώπων που παθαίνουν.

Απόγνωση

Στο σκίτσο αυτό αποτυπώνονται η αγωνία του παιδιού  και ο εγκλωβισμός , όπως εκτιμά η ψυχολόγος : «Δείτε ότι από το μία κορυφή του βουνού υπάρχει ένα άρμα και κάποιος που πυροβολεί, το ίδιο συμβαίνει και στην απέναντι κορυφή. Στη μέση είναι άνθρωποι  που προσπαθούν να σωθούν. Ο εγκλωβισμός φαίνεται και στο σκίτσο όπου το παιδί έχει αποτυπώσει την εικόνα της λέμβου στην οποία βρίσκονται στοιβαγμένοι άνθρωποι με μικρά παιδιά. Δεν θα μπορούσε να περιγράψει πιο γλαφυρά  κάποιος την αγωνία που αισθάνεται ο άνθρωπος που έκανε αυτό το σκίτσο.

Το όνειρο

«Αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι αισιόδοξο σκίτσο, αλλά με πολλές επιφυλάξεις. Είναι η εικόνα που έζησε το παιδί ή ονειρεύεται να ζήσει. Η μορφή του πατέρα, τις περισσότερες φορές, αποτυπώνεται με τον ήλιο. Στο συγκεκριμένο σκίτσο ο ήλιος είναι μεγάλος και ισχυρός, στο κέντρο. Δείχνει δύναμη και αποφασιστικότητα, αλλά το κοριτσάκι που έχει κάνει τη ζωγραφιά, ηλικίας από 5 έως 7 ετών , είναι επηρεασμένο, έχει κάνει σύννεφα ασυνήθιστα , με γωνίες, επιθετικά.  Ούτε από την καμινάδα βγαίνει ο καπνός, όπως συνήθως τον σχηματίζουν τα παιδιά.  Έχει ευθείες γραμμές. Εδώ περιγράφεται η ζωή σε ένα σπίτι που απειλείται ή μετρά απώλειες», εξηγεί η κα Καππάτου.

«Για μια  πλήρη εικόνα   θα έπρεπε να  έχω μιλήσει με αυτά τα παιδιά, αλλά από τα σκίτσα τους δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κάποιος τι βάρος έχουν στην ψυχή τους. Σε όλα τα σκίτσα αποτυπώνεται ένα σκηνικό φόβου, αγριότητας και φρικαλεότητας» λέει  στην  «Αγορά» η κα Καππάτου και συνεχίζει : «Αυτά τα παιδιά  έχουν επηρεαστεί άμεσα ή έμμεσα και οι εμπειρίες δεν διαγράφονται από το μυαλό τους. Σκεφτείτε ότι κάποια από αυτά είχαν μια φυσιολογική ζωή και δέχθηκαν την πιο βίαια αλλαγή των συνθηκών που είχαν συνηθίσει. Οι επιπτώσεις για τη διαμόρφωση  του χαρακτήρα τους ή  και  την επούλωση πληγών που έχουν ανοίξει, εξαρτώνται από το πόσο  γρήγορα θα επανέλθει η ζωή τους σε ομαλή κατάσταση  και από το πόσο καλά είναι οι γονείς τους. Όταν οι γονείς είναι καλά, τότε και το παιδί θα είναι καλά , γι’ αυτό θα πρέπει να δούμε τις συνθήκες υπό τις οποίες ζουν αυτοί οι άνθρωποι   στο σύνολό τους και όχι ξεχωριστά για κάθε παιδί. Ο γονέας  που είναι καλά  θα μπορέσει να προσφέρει δύναμη και στήριξη στο παιδί του, διαφορετικά δεν μπορεί να κάνει τίποτε».  Στο ερώτημα για το μίσος που μπορεί να καλλιεργηθεί  στις ψυχές αυτών των παιδιών, η ψυχολόγος απαντά: «  Ελλοχεύει ο κίνδυνος να αναπτύξουν θυμό  γι’ αυτό που του έτυχε,  όπως και αργότερα για την αντιμετώπιση  που έχει απέναντί τους η Ευρώπη.  Ο θυμός που προκαλείται από τις συνθήκες  αυτές στους γονείς αδιαμφισβήτητα  περνά στα παιδιά, γι’ αυτό πρέπει να φροντίσουμε άμεσα να επιστρέψουν στην κανονικότητα. Αν δεν γίνει αυτό, τη θέση του παιδικού χαμόγελου  θα πάρει η οργή». 

Εφημερίδα Αγορά 24 Δεκεμβρίου 2015