Forma

Νοέμβριος 2013 – Τεύχος 129

Της Φλώρας Κασσαβέτη με τη συνεργασία της Αλεξάνδρας Καππάτου, ψυχολόγος παιδοψυχολόγος συγγραφέας .

Κι όμως, και τα παιδιά μπορεί να έχουν στρες, το οποίο μάλιστα εκδηλώνουν με ποικίλα συμπτώματα που αρκετές φορές διαφέρουν από τους μεγάλους.

Τα σημάδια

Το πρόβλημα με το παιδικό στρες είναι  ότι δεν είναι πάντα αναγνωρίσιμο. Ένα παιδί δε θα σας πει ποτέ: «Είμαι αγχωμένο» ή «Έχω στρες», γι’ αυτό δεν είναι πάντα εύκολο να αποκωδικοποιήσετε  τα σημάδια.

Συχνά, συμπεριφορές που θεωρούμε άνευ σημασίας μπορεί να αποτελούν δείγματα ότι το παιδί μας έχει άγχος.

Αυτές μπορεί να είναι :

• Αλλαγές στα ωράρια του ύπνου, δυσκολία να καταφέρει να κοιμηθεί ή να κοιμηθεί χωρίς να ξυπνήσει όλο το βράδυ.
• Συχνοί εφιάλτες ή νυχτερινοί τρόμοι ή υπνοβασία  ή τρίξιμο δοντιών .
• Νυχτερινή ενούρηση  , συχνουρία .
• Αλλαγές στην όρεξη, όπως μειωμένη ή αυξημένη όρεξη.
• Παλινδρόμηση σε συνήθειες μικρότερης ηλικίας, τις οποίες το παιδί είχε ξεπεράσει με επιτυχία όπως πιπίλα, πάνα κά.
• Πιπίλισμα  του δαχτύλου ή ονυχοφαγία .
• τικ.
• Υπερβολική προσκόλληση στους γονείς.
• Απότομες μεταπτώσεις στη διάθεση  ή αναίτια ξεσπάσματα κλάματος , συνεχείς απαιτήσεις , επιθετικότητα
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Τάση για απομόνωση
• Δυσκολίες συγκέντρωσης (που δεν προϋπήρχαν).
• Ξαφνική και αναίτια πτώση των σχολικών επιδόσεων.
• Απειθαρχία, επιθετικότητα, προκλητική συμπεριφορά στο σχολείο.
• Γκρίνια και συχνά παράπονα για τους συμμαθητές του, πχ. ότι δεν του δίνουν σημασία ή τον κοροϊδεύουν κλπ.
• Σωματικά συμπτώματα, τα οποία όμως δε σχετίζονται με κάποια οργανική ασθένεια (κατά τη διαβεβαίωση του παιδιάτρου σας ), όπως: πονόκοιλος, πονοκέφαλος, εμετός, διάρροια ή δυσκοιλιότητα.

Τι φταίει;

Στην προσχολική ηλικία

Κάθε περίοδος μετάβασης και αλλαγές στη ρουτίνα μπορεί να προκαλέσουν στρες σε ένα παιδί. Όπως όταν χρειάζεται να κοιμάται μόνο του. Εξάλλου , στην προσχολική ηλικία  εκδηλώνονται οι πρώτοι φόβοι, π.χ.  για το σκοτάδι που επίσης μπορεί να προκαλέσουν στρες στο παιδί.  Το ίδιο ισχύει  και με την έναρξη του παιδικού σταθμού . Αυτό ωστόσο  είναι φυσιολογικό και παραγωγικό γιατί βοηθά το παιδί να προχωρήσει στην αυτονομία και ανεξαρτησία. Ωστόσο ο τρόπος αντίδρασης κάθε παιδιού διαφέρει .

Γι’ αυτό:

• Μία μία οι αλλαγές. Πιθανόν το παιδί σας να μην μπορεί να διαχειριστεί δυο προκλήσεις μαζί, π.χ.  να μη φοράει πάνα και να μην έχει πιπίλα. Δώστε του το χρόνο που χρειάζεται, για να προσαρμοστεί κάθε φορά σε μία μετάβαση πριν προχωρήσετε στην επόμενη.
• Αποφύγετε αλλαγές, όπως να κόψετε την πιπίλα σε κρίσιμες περιόδους, π.χ.  κατά την περίοδο που αλλάζετε κατοικία ή όταν πρόκειται να αποκτήσετε νέο μέλος στην οικογένεια.
• Διδάξτε στο παιδί πώς να φεύγει από κοντά σας, για να παίξει με άλλα παιδάκια.
• Για να το βοηθήσετε να νικήσει μια φοβία, διαβάστε σχετικά βιβλία ή παραμύθια.

Στη σχολική ηλικία

Σε αυτή την περίοδο διάφοροι παράγοντες μπορεί να το αναστατώσουν . Ο καινούργιος δάσκαλος, η αλλαγή σχολείου, τυχόν μαθησιακές δυσκολίες .

Επιπλέον, στρες μπορεί να προκαλέσουν και οι φιλίες, που συχνά σ’ αυτή την ηλικία δοκιμάζονται, αλλά και οι παιδικοί τσακωμοί, ειδικά αν  το παιδί έχει πέσει θύμα εκφοβισμού, δυσκολεύεται να κάνει φίλους.

Επίσης, οι ιδιαίτερα πιεστικοί γονείς, που έχουν υψηλές προσδοκίες από τα παιδιά τους , εντείνουν το πρόβλημα , ενώ και  ένα ασφυχτικό πρόγραμμα  που δεν αφήνει περιθώρια για χαλάρωση  δε βοηθά.

Γι’ αυτό:

• Προετοιμάστε το παιδί για νέες καταστάσεις. Δώστε του τις πληροφορίες που χρειάζεται και διαβεβαιώστε το ότι είστε δίπλα του.
• Αναγνωρίστε τις στρεσογόνες καταστάσεις, όταν συμβαίνουν. Μην τις αγνοείτε, ούτε όμως και να αντιδράτε με υπερβολή. Συχνά το να ακούσετε τους προβληματισμούς του παιδιού και να κουβεντιάσετε γι’ αυτούς είναι αρκούν για να ηρεμήσει.
• Δεχτείτε το παιδί σας γ’ αυτό που είναι. Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες, ενθαρρύνοντας το διακριτικά και βοηθώντας το να νιώσει καλά ακόμα και για τις πιο μικρές επιτυχίες του.
•   Mη δίνετε έμφαση στους βαθμούς ή στα λάθη του  στο σχολείο , αλλά στην προσπάθεια που καταβάλλει .
• Αφήστε του χρόνο για παιχνίδι. Μη  το φορτώνετε με υποχρεώσεις και δραστηριότητες, ειδικά αν βλέπετε ότι δεν το ευχαριστούν.

Άλλες αιτίες

• Προβλήματα στην οικογένεια όπως καβγάδες, έντονες διαφωνίες, διαζύγιο.
• Ασθένεια ή θάνατος γονέα ή μέλους της οικογένειας, π.χ. παππούς ή γιαγιά.
• Το νέο αδερφάκι γιατί το παιδί χρειάζεται να αναπροσδιορίσει τις σχέσεις  με τους γονείς του, αλλά και τη θέση του  στην οικογένεια.
• Ανεργία των γονιών ή σοβαρά οικονομικά προβλήματα που αλλάζουν την καθημερινότητά του.

Να πάω στον ειδικό;

Ναι, εφόσον το στρες του παιδιού:

-Δυσκολεύει σημαντικά την οικογενειακή ζωή .

-Γίνεται αιτία για να μην πηγαίνει σχολείο.

-Έχει επιπτώσεις στον ύπνο ή την όρεξή του .

– Δεν  του επιτρέπει να κάνει φίλους.

– Καταλήγει σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, όπως επαναλαμβανόμενες  κινήσεις. 

Συνήθως το στρες είναι  η αιτία για  σωματικά συμπτώματα όταν  αυτά  εκδηλώνονται κοντά σε κάποιο σοβαρό γεγονός, που  ίσως έχει επηρεάσει το παιδί.