Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο
Η τέχνη της λήψης αποφάσεων, και πώς να τη διδάξουμε στα παιδιά μας
Η πορεία της ζωής μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές μας σε διάφορους τομείς της ζωής μας . Από το τι επάγγελμα θα διαλέξουμε, ποιους θα προτιμήσουμε για φίλους και για συντρόφους τα χόμπι μας κά. Γι’ αυτό και η ικανότητα να παίρνουμε όσο γίνεται πιο σωστές αποφάσεις είναι κάτι που καλό είναι –όπως όλα- να καλλιεργείται από νωρίς.
Μπορεί να μην το έχουμε σκεφτεί ποτέ, όμως καλούμαστε να κάνουμε επιλογές από πολύ νωρίς στη ζωή μας. Από τα πρώτα παιχνίδια στα οποία θα δείξουμε προτίμηση, μέχρι το αν στο διάλειμμα παίξουμε με τον Δημήτρη ή τον Βασίλη. Και φυσικά μεγαλώνοντας οι αποφάσεις μας μεγαλώνουν μαζί μας.
Γι’ αυτό και η ικανότητα της λήψης αποφάσεων είναι ένα από τα πιο σημαντικά εφόδια που μπορεί να βοηθήσει ένας γονιός να καλλιεργήσουν τα παιδιά του. Το να μάθουν να ζυγίζουν τα υπέρ και τα κατά μίας κατάστασης και τελικά να επιλέγουν αυτό που θα τα ωφελήσει περισσότερο είναι ίσως το κλειδί για την ευτυχία τους και την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης, ώριμης προσωπικότητας.
Που θα τα βοηθήσει
- γίνονται πιο υπεύθυνα
- ανακαλύπτουν ότι κάθε απόφασή μας έχει συνέπειες
-μαθαίνουν να ελέγχουν την παρορμητικότητά τους - αναπτύσσεται η αυτοεκτίμηση τους
- γίνονται χαρούμενα
-Και οι κακές αποφάσεις όμως μπορεί να αποδειχτούν εξίσου σημαντικές καθώς τα βοηθάνε να μαθαίνουν από τα λάθη τους, να τα αποδέχονται και να εξελίσσονται.
Βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν
Συζητήστε τα βήματα αυτά μαζί τους και εξηγήστε τους πως μπορούν να εφαρμοστούν στην καθημερινότητα.
–Ποιο είναι το θέμα ή πρόβλημα για το οποίο πρέπει να αποφασίσω δηλ. να προσδιορίσουν το πρόβλημα
-ποιες είναι οι επιλογές μου περιλαμβάνοντας και τις λιγότερο καλές
-ποια είναι τα υπέρ και τα κατά κάθε απόφασης
-υπάρχουν κάποιοι κανόνες που πρέπει να λάβω υπόψη όταν παίρνω μια απόφαση
# πως η απόφαση αυτή θα επηρεάσει τους άλλους
# πως θα με κάνει να αισθανθώ αυτή η απόφαση
υπάρχουν εναλλακτικές
#πώς θα τα καταφέρουμε
-Γενική αρχή Τα βοηθάμε να ανακαλύψουν τον εαυτό τους
Οι επιλογές μας εξαρτώνται από αυτό που είμαστε και σε αυτό που θέλουμε να γίνουμε. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό κάθε άνθρωπος να αναγνωρίζει τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του, τις πραγματικές του επιθυμίες, τα όριά του, τα πράγματα που είναι όντως ουσιαστικά σε αυτόν… Έτσι πρέπει να συμβαίνει και με τα παιδιά. Κι επειδή από μόνα τους ίσως δυσκολευτούν να ανακαλύψουν τον εαυτό τους, είναι δική μας δουλειά να τα βοηθήσουμε. Ωθήστε τα λοιπόν να βρουν τα ταλέντα τους, να δουν τι μπορεί να μπαίνει εμπόδιο στους στόχους τους, να εντοπίσουν τις αδυναμίες τους και να τις βελτιώσουν ή να τις αποδεχτούν…
-Ξεκινάμε από τα μικρότερα πράγματα προς τα μεγαλύτερα
«Τι λες να φάμε το βράδυ; Ομελέτα ή ό,τι έμεινε από το μεσημεριανό;» Ακόμα και κάτι τόσο απλό, βάζει τα παιδιά στη λογική να κάνουν μία επιλογή και τους μαθαίνει ότι κάποιες φορές δεν υπάρχει τρίτος δρόμος αλλά ίσως κληθούν να διαλέξουν ανάμεσα σε κάτι ήδη δρομολογημένο με κάποιον τρόπο που δεν είναι πάντα στο χέρι μας. Επιπλέον, τους δείχνει ότι τα υπολογίζουμε και ότι η γνώμη τους μας είναι σημαντική και περιμένουμε από αυτά να την εκφράσουν. Μην ξεχνάτε ότι είναι σημαντικό να τα ενθαρρύνετε να παίρνουν αποφάσεις, είναι όμως εξίσου σημαντικό να τα πλαισιώνετε με όρια για την ομαλή ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και την ασφάλειά τους. Όσο το παιδί μεγαλώνει, τόσο πιο σοβαρές πρέπει να είναι και οι αποφάσεις που θα το καλούμε να πάρει. Π.χ. πως θα φερθεί σε κάποιον συμμαθητή του που εκφοβίζει το ίδιο ή άλλα παιδιά.
-Επιτρέπουμε τα λάθη
Αφήστε το παιδί να κάνει τις επιλογές που θέλει σε κάποια πράγματα ακόμα κι αν βλέπετε ότι είναι ξεκάθαρα λάθος (φυσικά θα προσέξετε να μη διακυβεύεται η ασφάλειά του επουδενί). Αν π.χ. μια μέρα δε θέλει να διαβάσει , αφήστε το να πάει στο σχολείο χωρίς να έχει κάνει τις εργασίες του, και να υποστεί τις παρατηρήσεις και τα σχόλια του εκπαιδευτικού. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να μάθει ότι δεν υπάρχει επιλογή μας που να μην έχει συνέπειες είτε αυτές είναι καλές είτε όχι.
-Τα συμπεριλαμβάνουμε στις αποφάσεις της οικογένειας
Οι αποφάσεις που αφορούν στην οικογενειακή σας ζωή δεν είναι ανάγκη να λαμβάνονται πάντα από τους μεγάλους. Κάποιες φορές και τα παιδιά είναι ικανά και πρέπει να συμμετέχουν ανάλογα πάντα με το ζήτημα αλλά και την ηλικία και την προσωπικότητά τους. Μπορείτε π.χ. να αποφασίσετε από κοινού που θέλετε να πάτε διακοπές ή –για να είμαστε πιο ρεαλιστές και επίκαιροι- που και πως θα γιορτάσετε τη λήξη της καραντίνας ή και τη λήξη της πανδημίας!
-Τα αφήνουμε να αποφασίζουν για κάτι που τα αφορά (σχεδόν) αποκλειστικά
Π.χ. πως θέλουν να περάσουν τα γενέθλιά τους, ποιο βιβλίο θα τους διαβάσετε για να κοιμηθούν, τι χρώματα θέλουν στο δωμάτιό τους… Τέτοιου είδους αποφάσεις είναι κατά βάση «ανώδυνες» για εσάς αλλά συχνά πολύ σημαντικές για τα ίδια. Μην τους τις στερήσετε.
Δεν τα αγχώνουμε
Δεν αναγκάζουμε ποτέ τα παιδιά να πάρουν μία απόφαση υπό πίεση, δεν τα κατηγορούμε αν αργούν να το κάνουν, δεν τα κοροϊδεύουμε ούτε τα κρίνουμε για τις επιλογές τους, δεν ανακατευόμαστε σε όλα. Μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί μόνο να τα γεμίσει άγχος και να υποσκάψει την αυτοεκτίμησή τους. Αντίθετα, δουλεύουμε μαζί τους με υπομονή και αγάπη και διάθεση να τα βοηθήσουμε να χτίσουν τα φτερά τους για να πετάξουν μια μέρα χωρίς τη βοήθειά μας.
Τους δίνουμε έναν μπούσουλα
Αν βλέπουμε ότι το παιδί δυσκολεύεται να πάρει μία απόφαση ή αγχώνεται με τη διαδικασία, προσπαθούμε να βάλουμε τη σκέψη του σε μία τάξη, δείχνοντάς του τα κατάλληλα βήματα και όσα πρέπει να αναλογιστεί. Τι απόφαση πρέπει να πάρω; Τι επιλογές έχω; Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά κάθε επιλογής; Υπάρχει κάτι που με περιορίζει και πρέπει να έχω υπ’ όψιν μου (π.χ. κανόνες, ή κάποιος μου έχει εμπιστευτεί κάτι κ.λπ.); Πώς μπορεί να επηρεάσει εμένα (ή και άλλους) η όποια απόφαση; Πώς αισθάνομαι με αυτή την απόφαση; Νιώθω καλά ή κάτι με «βαραίνει»; Τι μου λέει το ένστικτό μου; Τι εναλλακτική υπάρχει;
Του δίνουμε μια γεύση από τον πραγματικό κόσμο
Τα παιδιά μας δε ζούνε σε γυάλα. Είναι κομμάτι του πραγματικού κόσμου και κάποια στιγμή, θα χρειαστεί να τον αντιμετωπίσουν κατάματα. Αν λοιπόν εμείς τα κρατάμε συνεχώς κάτω από τις φτερούγες μας, δε θα καταφέρουν να σταθούν ποτέ στα πόδια τους. Καλό είναι λοιπόν να τα αφήνουμε να εκτίθενται στην πραγματικότητα και να τα βοηθάμε να αντιλαμβάνονται πως οι αποφάσεις μας μπορούν να μας βοηθήσουν να τη βελτιώσουμε. Π.χ. αν στο δρόμο δείτε κάποιον άνθρωπο εθισμένο στα ναρκωτικά, μην περάσετε απέναντι για να μην τον δει το παιδί. Αντίθετα, μιλήστε του για τις συνέπειες που έχει η χρήση ουσιών ώστε να το βοηθήσετε να επιλέξει σωστά σε περίπτωση που κάποτε του προσφερθούν. Μην ξεχνάτε πάντα να μιλάτε στα παιδιά με ευαισθησία και ενσυναίσθηση για όσα μπορεί να συναντήσει στη ζωή. Και εξηγήστε του ότι κάποιες φορές, δυστυχώς, είτε δεν έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε είτε είμαστε πολύ αδύναμοι για να διαλέξουμε σωστά. Όμως πάντα πρέπει να προσπαθούμε να ανοίγουμε δρόμους και να επιλέγουμε με υγιή κριτήρια.
Τρόποι και δραστηριότητες που θα βοηθήσουν…
Επιστρατεύουμε ιστορίες
Τα παιδιά τις λατρεύουν και γι’ αυτό είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε. Βιβλία, παραμύθια, ταινίες, κουκλοθέατρο κ.λπ. με ήρωες που κλήθηκαν να πάρουν μία απόφαση είτε αυτή ήταν εύκολη, δύσκολη, γενναία, κακή… Μπορείτε επίσης να συζητήσετε με το παιδί τι γνώμη έχουν για την επιλογή του ήρωα και αν τα ίδια θα έκαναν κάτι διαφορετικά και πως και γιατί.
Παιχνίδια ρόλων
Παιχνίδια ρόλων με όχημα τη γόνιμη φαντασία τους και με τους αγαπημένους τους ήρωες μπορούμε να τους περάσουμε τα κατάλληλα μηνύματα.
Παιχνίδια στρατηγικής
Επίσης υπάρχουν παιχνίδια που βασίζονται στη στρατηγική (π.χ. τα περισσότερα επιτραπέζια ) είναι μία εξαιρετική προπόνηση στη λήψη αποφάσεων. Μαθαίνουν στα παιδιά να αποκτούν κριτική σκέψη, να σκέφτονται με προοπτική, να διαπραγματεύονται τις πιθανότητες, να ακολουθούν ή να σπάνε κανόνες και να αποδέχονται τις συνέπειες όπως τη νίκη ή την ήττα. Και όλα αυτά διασκεδάζοντας!
Τα ενθαρρύνουμε να συμμετέχουν σε ομάδες
Γράψτε τα σε ένα σπορ, ωθήστε τα να γίνουν μέλος μιας οικολογικής ομάδας, κινητοποιήστε τα να συμμετέχουν σε μία ομάδα για κάποιο κοινωνικό ζήτημα, να «ανακατευτούν» με αποφάσεις που αφορούν στην παρουσία τους στο σχολείο κ.ο.κ. Η «ανάμιξή» μας με άλλους ανθρώπους με έναν κοινό σκοπό μας κάνει να νιώθουμε μέρος ενός οράματος και ακονίζει την ικανότητά μας να συμμετέχουμε στη λήψη αποφάσεων.
Συζητείστε μαζί τους , αφήστε τα να εκφράσουν τις απόψεις και τις διαφωνίες τους
Ζητήστε τους να σας παρουσιάσουν τα επιχειρήματά τους και τον τρόπο σκέψης τους καθώς έτσι θα τους επιτρέψετε να εκπαιδευτούν στο να σκέφτονται τα υπέρ και τα κατά μίας κατάστασης. Ακόμα και αν διαφωνείτε, είναι σημαντικό να τα ακούσετε.
Δεν τα εγκαταλείπουμε ποτέ
Το ότι τους επιτρέπουμε ή τα ενδυναμώνουμε έτσι ώστε να μπορούν να αποφασίζουν τα ίδια για τον εαυτό τους, δε σημαίνει ότι αφήνουμε τα παιδιά μας «στη μοίρα τους». Άσχετα από οτιδήποτε, παραμένουμε οι γονείς που χρειάζονται. Τους δείχνουμε ότι είμαστε εκεί αν θέλουν να συζητήσουν κάτι που τα απασχολεί και να τα βοηθήσουμε να ξεδιαλύνουν προς ποια κατεύθυνση ίσως ήταν καλύτερα να κινηθούν. Αλλά είμαστε κι εκεί όταν υφίστανται τις ίσως αρνητικές συνέπειες μιας απόφασής τους χωρίς να τους πούμε «στα ‘λεγα εγώ» ή να κρίνουμε με οποιονδήποτε τρόπο. Η αγκαλιά και η πόρτα μας πρέπει να είναι πάντα ανοιχτές/https://gr.pinterest.com/