Μπορεί ποτέ κανείς να το ξεπεράσει;

Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο-Παιδοψυχολόγο

Αυτό στο οποίο φαίνεται να συμφωνούν οι γονείς που έχουν βιώσει μια τέτοια απώλεια, είναι ότι πρόκειται για μια θλίψη που δε φεύγει ποτέ. Όμως είναι μια θλίψη που με το πέρασμα του χρόνου, μπορεί μεν πάντα να πονάει, όμως με τον καιρό μεταβάλλεται και μετουσιώνεται σε κάτι με το οποίο αντέχεις να ζεις, αν και ίσως ποτέ όπως πριν.

Σε σχετική μελέτη (Lin, Lasker, 1996) φάνηκε ότι δύο χρόνια μετά το γεγονός 41% των γονιών που συμμετείχαν έδειξαν μια φυσιολογική πτωτική πορεία των συμπτωμάτων της θλίψης τους, όμως το υπόλοιπο 59% φάνηκε ότι ακόμα διακατεχόταν από αυτή με κάποιον τρόπο.

Όπως φαίνεται, ένας από τους λόγους που μπορεί να καθυστερήσουν την επούλωση, είναι το γεγονός ότι αρκετοί γονείς κατηγορούν τον εαυτό τους για ό,τι συνέβη. Όπως φαίνεται κι από ερευνητικά στοιχεία (Leppert, Pahlka, 1984) η αυτοτιμωρία μπορεί να επιμηκύνει τη διαδικασία του πένθους ειδικά αν υπήρχε αμφιθυμία ως προς την εγκυμοσύνη (αν π.χ. η μητέρα δεν ήταν σίγουρη αν επιθυμούσε ή όχι το παιδί) ή αν υπάρχει η σκέψη ότι έκαναν κάτι λάθος (π.χ. κάπνιζαν ή κουράζονταν κατά τη διάρκεια της κύησης).

Εκτός από τη συγχώρεση του εαυτού μας και την αποδοχή πώς ότι συνέβη ήτανε πέρα από τις δυνάμεις μας, αυτό που φαίνεται ότι μπορεί να βοηθήσει, είναι η υποστήριξη από το περιβάλλον μας. Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η υποστήριξη, τόσο καλύτερα μπορούμε να διαχειριστούμε τη θλίψη που έφερε αυτή η απώλεια στη ζωή μας (Toedter, Lasker et al., 2001)

Σημαντικό ρόλο όπως είδαμε παίζει και η συντροφική μας σχέση. Όσο πιο ενωμένοι μείνουμε με τον σύντροφό μας, τόσο καλύτερα θα καταφέρουμε να αντεπεξέλθουμε. Αντίθετα, η έλλειψη υποστήριξης μεταξύ μας και η απομάκρυνση συντείνει στην επικράτηση της θλίψης (Cuisinier, Kuijpers et al., 1993).

Κάτι που επίσης φαίνεται να επηρεάζει την περίοδο και την ένταση του πένθους, είναι η ύπαρξη άλλων παιδιών. Από έρευνες, έχει φανεί ότι οι γυναίκες που έχασαν ένα μωρό χωρίς να έχουν άλλα παιδιά είχαν σημαντικά πιο υψηλά ποσοστά θλίψης από τις γυναίκες που είχαν κι άλλα παιδιά (Adolfsson, Bertero, Larsson, 2006). Επίσης, έχει φανεί ότι μία επόμενη επιτυχημένη εγκυμοσύνη απαλύνει τον πόνο από την προηγούμενη απώλεια (Cuisinier, Janssen et al., 1996)

Πώς αλλιώς μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας

• Είναι πολύ σημαντικό να μην αφήσετε να σας καταβάλλουν οι ενοχές όταν δείτε ότι ξεκινάτε και πάλι να ζείτε «κανονικά». Πολλές γυναίκες, όταν βλέπουν ότι επανέρχονται, αισθάνονται ένοχες επειδή έτσι φαίνεται ότι ξέχασαν ή δεν τίμησαν αρκετά το παιδί που έχασαν. Όμως πρέπει να επιτρέψετε στον εαυτό σας τη συγχώρεση και τη συνέχιση της ζωής, ακόμα κι αν αυτό το βάρος είναι πάντα κάπου εκεί. Αν μετά τους 6 μήνες από την απώλειά σας, βλέπετε ότι σας είναι τρομερά δύσκολο να επανεκκινήσετε, είναι καλό να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Πολλοί ειδικοί ψυχικής υγείας, είναι καταρτισμένοι στη διαχείριση του πένθους και μπορούν να είναι δίπλα σας σε αυτή την προσπάθεια με υπευθυνότητα και επαγγελματισμό. Είναι όμως απολύτως απαραίτητο να αναζητήσετε βοήθεια αμέσως, χωρίς να περιμένετε καθόλου, αν έχετε πολύ σοβαρά συμπτώματα όπως αυτοκτονικές σκέψεις.
• Ζητήστε από τους κοντινούς σας ανθρώπους να σας βοηθήσουν με πρακτικά ζητήματα όπως π.χ. να αναλάβουν να απομακρύνουν από το σπίτι τα πράγματα που είχατε ετοιμάσει για το παιδί, αν δεν μπορείτε να τα βλέπετε, να μαγειρέψουν ή να συγυρίσουν το σπίτι σας, να φροντίσουν τα άλλα σας παιδιά… Γενικά, μην αρνηθείτε καμία βοήθεια που μπορεί να σας προσφερθεί. Κι αν δεν προσφερθεί, ζητήστε την. Μπορεί οι γύρω σας να μην έχουν ιδέα πώς να σας πλησιάσουν σε μια τέτοια στιγμή. Αν πάλι, δε θέλετε κανέναν και τίποτα γύρω σας, πείτε το επίσης. Δεχτείτε μόνο όση βοήθεια αντέχετε.
• Προσπαθήστε να μη σας νοιάζει τι θα πούνε οι άλλοι.
• Μη σκεφτείτε πώς θα σας κρίνουν αν έχετε όρεξη να φάτε, ή να βγείτε από το σπίτι σας, ή να πάτε ένα ταξίδι. Μην πενθείτε όπως «πρέπει» επειδή κάποιος μπορεί να σκεφτεί ότι δε σας νοιάζει αρκετά. Αν νιώθετε ότι θέλετε να αφήσετε πίσω σας ό,τι συνέβη, κάντε το. Αν νιώθετε ότι χρειάζεστε κι άλλο χρόνο, πάρτε τον. Σε κάθε περίπτωση, φροντίστε αυτό να γίνεται γιατί είναι αυτό που εσείς θέλετε και έχετε ανάγκη και όχι οι άλλοι.
• Δώστε χρόνο ο ένας στον άλλον. Προσπαθήστε να δείξετε κατανόηση για τη στάση του συντρόφου σας σε αυτό που ζείτε. Κάθε άνθρωπος πενθεί διαφορετικά ενώ κάποιοι είτε είναι πιο δυνατοί από τη φύση τους είτε αναγκάζονται να φανούν πιο δυνατοί για να στηρίξουν τους υπόλοιπους. Αν π.χ. ο σύντροφός σας, έχει όρεξη να δει τους φίλους του ή να πάει για δουλειά, αν δεν κλαίει κάθε μέρα όπως εσείς, μη βιαστείτε να τον κρίνετε για έλλειψη ευαισθησίας. Μπορεί αυτός να είναι ο τρόπος του να διαχειριστεί αυτό που συμβαίνει ή να κάνει ό,τι μπορεί για να μείνει δυνατός για να μπορέσει να υποστηρίξει εσάς ή την υπόλοιπη οικογένεια.
• Προσπαθήστε να μιλήσετε για όσα νιώθετε. Στον σύντροφό σας, σε φίλους σας, σε άλλους ανθρώπους που έχουν περάσει κάτι αντίστοιχο… Δεν είναι ανάγκη να το κάνετε από την αρχή. Αν όμως το αισθανθείτε, δώστε στον εαυτό σας την ευκαιρία να μοιραστεί αυτό το βάρος.
• Γράψτε όσα αισθάνεστε. Κάποιες φορές είναι πολύ δύσκολο να μιλήσουμε. Όμως απέναντι σε ένα λευκό χαρτί που ξέρουμε ότι δε θα μας κρίνει και θα δεχτεί ό,τι έχουμε να του εναποθέσουμε, τα πράγματα μπορεί να είναι διαφορετικά. Επίσης, όταν βλέπουμε τα συναισθήματά μας αποτυπωμένα, είναι πιο εύκολο να τα αναγνωρίσουμε και να τα διαχειριστούμε καλύτερα.
• Αν έχετε κι άλλα παιδιά, προσπαθήστε να βοηθήσετε και τον εαυτό σας και αυτά. Μιλήστε τους με ειλικρίνεια για όσα αισθάνεστε και πείτε τους ότι θα κάνετε ό,τι μπορείτε για να γίνεται καλύτερα όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Εξηγήστε τους ότι το μωρό δε θα έρθει γιατί αρρώστησε και δεν μπορούσε να γίνει καλά ή δεν αναπτύχθηκε σωστά κλπ. Μην τους πείτε «η μαμά το έχασε» ή κάτι άλλο που μπορεί να τα μπερδέψει και να μεταθέσει την ευθύνη για ό,τι συνέβη σε εσάς ή σε κάποιον άλλον που δε φταίει. Διαβάστε τους παραμύθια και ιστορίες που θα τα βοηθήσει να διαχειριστούν την απώλεια, ζητήστε τους να σας μιλάνε όποτε το χρειάζονται, απαντήστε στις ερωτήσεις τους, καθησυχάστε το φόβο και τις ανησυχίες τους για το θάνατο… Αν δείτε ότι χρειάζεται, συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό για να σας βοηθήσει να τα υποστηρίξετε κατάλληλα.
• Σε μια τέτοια συνθήκη, είναι πολύ εύκολο να στραφείτε στο αλκοόλ, στο τσιγάρο ή σε άλλες ανθυγιεινές συνήθειες και ταυτόχρονα να εγκαταλείψετε καλές συνήθειες όπως την ισορροπημένη διατροφή, τον ύπνο κ.ο.κ. Είναι απολύτως κατανοητό ότι το τελευταίο πράγμα στο μυαλό σας είναι το φαγητό και η γυμναστική, όμως προσπαθήστε αν μη τι άλλο, να μην ψάξετε για παρηγοριά σε συνήθειες που μπορεί να σας βλάψουν.
• Μπορείτε να επιλέξετε να θυμάστε το μωρό σας, είναι όμως δικαίωμά σας και να επιλέξετε να επεξεργαστείτε ό,τι ζήσατε με τέτοιον τρόπο ώστε να το αφήσετε πίσω σας. Αν θέλετε να το θυμάστε, μπορείτε να κάνετε κάτι με νόημα στη μνήμη του, όπως μια δωρεά σε έναν οργανισμό για παιδιά, να δωρίσετε τα πράγματά του σε ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη, ή να φυτέψετε ένα δέντρο. Αν πάλι προτιμάτε να ξεχάσετε, δε χρωστάτε εξηγήσεις σε κανέναν. Εσείς μόνο ξέρετε γιατί το κάνετε και με τι κόστος.