Από την Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο

Τα παιδιά τώρα σε αυτή την φάση καλούνται  να αποφασίσουν «τι θα κάνουν στη ζωή τους»

και αυτή η κρίσιμη απόφαση είναι αρκετά δύσκολη τόσο για τα ίδια, όσο και για τους γονείς τους –οι τελευταίοι χρειάζεται συχνά να πουν τη γνώμη τους και να κατευθύνουν συμβουλευτικά το γιο ή την κόρη τους.

Γενικά οι έφηβοι γνωρίζουν κάπως καλά μόνον τα επαγγέλματα των γονιών τους και των γονιών των φίλων τους ή των συγγενών τους. Για τα άλλα επαγγέλματα συνήθως δεν έχουν καμία σφαιρική εικόνα ή «γνώση από μέσα» και έχουν μια καθαρά θεωρητική άποψη, παρότι νομίζουν ότι τα γνωρίζουν αρκετά.

Για να επιλέξουν όμως σωστά, πρέπει να γνωρίσουν τις πιθανές διαφορετικές επιλογές σε αρκετό βάθος. Επίσης πρέπει να είναι αρκετά ώριμα ώστε να ξέρουν ότι επιλέγουν τρόπο ζωής πιθανόν για πάντα.

Έρευνες δείχνουν ότι το παιδί μπορεί να στραφεί πιο εύκολα σε επαγγέλματα που είναι συγγενή με τις δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν στον ελεύθερο χρόνο του. Αυτά που το παιδί επιλέγει με δική του πρωτοβουλία ως δραστηριότητα  δείχνουν συχνά τη φυσική τάση ενός παιδιού προς ένα επαγγελματικό χώρο

Τα ρεαλιστικά κριτήρια για την επιλογή επαγγέλματος είναι πάντως τα εξής  τέσσερα:

η έφεση ή η ικανότητα ή το ταλέντο ή η επιδεξιότητά του  παιδιού
τα ενδιαφέροντά του –κανείς δεν είναι καλός σε ένα επάγγελμα που δεν τον κεντρίζει
τα πρακτικά ζητήματα –χρόνος, χρήμα κ.λπ.
η προσωπικότητα του παιδιού γενικά –αν είναι φιλόπονο ή της ήσσονος προσπάθειας, εσωστρεφές ή πολύ δυναμικό κ.λπ.

Τι επηρεάζει τις επιλογές του έφηβου

-Το παιδί και ο έφηβος έχουν πάντα όνειρα και είδωλα που θα ήθελαν να ακολουθήσουν τα χνάρια τους π.χ. κάποιους  τραγουδιστές, αθλητές κλπ. Τις περισσότερες φορές όμως το παιδί συνειδητοποιεί μόνο του ότι πρέπει να κάνει πιο ρεαλιστικές επιλογές.

-Το περιβάλλον και οι γονείς επηρεάζουν σημαντικά το παιδί με τον τρόπο τους και με τη ζωή τους, αλλά όχι απόλυτα. Αρκετοί  γονείς θα ήθελαν για παράδειγμα  τα παιδιά τους να ακολουθήσουν κάποιο επάγγελμα που θα επιθυμούσαν οι ίδιοι επειδή πιστεύουν ότι θα ήταν καλύτερη επιλογή για αυτά. Εντούτοις αυτό δεν σημαίνει ότι πράγματι αυτή η επιλογή είναι η καλύτερη για το παιδί ούτε ότι το παιδί απαραίτητα θα επηρεαστεί αρκετά ώστε να την επιλέξει. Αν επηρεαστεί,  δεν είναι βέβαιο ότι θα  ευημερήσει, γιατί ίσως υποκύψει στις πιέσεις των γονιών του και ανακαλύψει αργά ότι αυτό το επάγγελμα «δεν του κάνει».

-Συχνά ο έφηβος επιλέγει κάποιο επάγγελμα για να ικανοποιήσει τους γονείς του αφήνοντας κατά μέρους την επιθυμία του . Είναι πιθανό να προσαρμοστεί και να επιτύχει . Όμως δεν είναι σπάνιο το αντίθετο δηλαδή ή να μην τα πάει καλά, ή να έχει πλήρη αδιαφορία και σε κάποιες περιπτώσεις να σταματήσει τις σπουδές.

-Υπάρχουν  νέοι που επιλέγουν ένα δρόμο κυρίως για να εναντιωθούν στους γονείς τους και να επιβεβαιωθούν. Φτάνουν δηλαδή από αντίδραση στο άλλο άκρο.

-Συχνά ο νέος και η νέα προσανατολίζονται σε ένα επάγγελμα που θεωρείται πολύ ενδιαφέρον στην ομάδα των φίλων τους ή σε σπουδές που είναι της μόδας ή θέλουν να σπουδάσουν ό,τι και  οι φίλοι τους. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να κατανοήσουν ότι δεν θα χάσουν τους φίλους αν επιλέξουν κάτι που  αρέσει στους ίδιους ακόμη και αν οδηγεί σε ένα διαφορετικό δρόμο από της παρέας τους. Έχει σημασία το παιδί να αποφασίσει με βάση εκείνο που ενδιαφέρει το ίδιο, γιατί οι φίλοι του δεν θα είναι στον ίδιο χώρο ούτε θα αντιμετωπίσουν το 5ωρο ή το 12ωρο που θα αντιμετωπίσει το ίδιο για να επιβιώσει επαγγελματικά μέσα από την καριέρα που επιλέγει.

Τι μπορούν να κάνουν οι  γονείς

Όταν πια ο έφηβος είναι στο λύκειο είναι απαραίτητο να ενημερώνεται από το σχολείο ή από ένα επαγγελματία επαγγελματικού προσανατολισμού για τις διαφορετικές επιλογές που υπάρχουν.
Οι γονείς δεν πρέπει να διστάσουν να φέρουν το παιδί τους σε επαφή με κάποιον φίλο τους ώστε αυτό να μπορεί να εκθέσει  σε εκείνον όλες τις απορίες του για το συγκεκριμένο επάγγελμα που ενδιαφέρεται να ασκήσει.
Πρέπει να υπάρχει διάλογος στην οικογένεια για αυτό το θέμα. Για να υπάρχει διάλογος, οι γονείς πρέπει να θυμόνται ότι πρόκειται για τη ζωή του παιδιού τους και όχι τη δική τους. Πρέπει να συνειδητοποιούν τι ακριβώς περιμένουν από το παιδί τους και να μιλούν μα ειλικρίνεια. Επίσης να είναι διαθέσιμοι στο παιδί και να το ακούν πραγματικά, για να το καταλάβουν –όχι τυπικά, για να το αφήσουν απλώς να μιλήσει. Πρέπει να ακούν το παιδί τους με ανοιχτό μυαλό.
Οι γονείς οφείλουν να υποστηρίξουν τον νέο ή τη νέα στην απόφασή τους.
Αν ο απόψεις γονιών και παιδιών είναι αντίθετες και η επικοινωνία γίνεται όλο και πιο δύσκολη, τότε προτού η επικοινωνία διακοπεί τελείως, καλό είναι να απευθυνθεί η οικογένεια σε έναν  ψυχολόγο που είναι ειδικευμένος στον επαγγελματικό προσανατολισμό.

Οι γονείς ας μη λησμονούν ότι  ακόμα κι αν η ειδικότητα που επιλέγει το παιδί τους δεν έχει ιδιαίτερη ζήτηση, ίσως η ικανοποίηση που θα αντλεί αύριο από την άσκηση του επαγγέλματός του να αποδειχθεί σημαντικότερη από τις πιθανόν καλύτερες οικονομικές απολαβές άλλων  ειδικοτήτων.

Όταν το παιδί δυσκολεύεται πολύ

Αυτά που στέκονται εμπόδια στην επαγγελματική ωρίμανση και τις κρίσιμες επαγγελματικές αποφάσεις, στέκονται εμπόδια στην ολοκλήρωση της ζωής του παιδιού εν γένει, σε όλους τους τομείς.  Όταν τα παιδιά διαχειριστούν  τις τραυματικές εμπειρίες τους, συχνά βρίσκουν κουράγιο να επιδιώξουν τους επαγγελματικούς στόχους που πραγματικά τα κεντρίζουν και αισθάνονται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση.