Είστε ίσως ο πρώτος άνθρωπος που μπορεί να αντιληφθεί ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά… Γι’ αυτό και πρέπει να παρέμβετε όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα και αποτελεσματικά για το καλό όλων των παιδιών.
Έχει μειωθεί η επίδοσή του; Προσπαθεί να είναι μόνο του στα διαλείμματα ή προτιμά να βρίσκεται γύρω από τους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία αντί με τα άλλα παιδιά; Έχετε παρατηρήσει κάποια άλλη ανεξήγητη ή ξαφνική αλλαγή; Μήπως το παιδί δείχνει συμπτώματα κατάθλιψης (απομόνωση, ευερεθιστότητα κ.λπ.); Είναι γνωστό ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ κατάθλιψης και bullying, οπότε οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να επαγρυπνούν και γι’ αυτό. Προσέξτε επίσης τις αντιδράσεις των παιδιών μέσα στην τάξη όταν μιλάει κάποιος συμμαθητής τους. Μήπως τον κοροϊδεύουν εκείνη την ώρα; Μήπως τον κοιτάζουν περίεργα; Μήπως το παιδί πάει να πει κάτι αλλά διστάζει;
Τι μπορείτε να κάνετε
Φροντίστε να υπάρχει προσεκτική επίβλεψη από τους εφημερεύοντες εκπαιδευτικούς. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση σε όλους τους χώρους του σχολείου, καθώς τα περιστατικά εκ- φοβισμού σημειώνονται σε μέρη όπως οι τουαλέτες και γενικά πιο απόμερα σημεία. Επίσης, ο εκφοβισμός μπορεί να γίνεται μέσω κινητών τηλεφώνων ή/και διαδικτύου, ακόμα και την ώρα του μαθήματος. Οπότε, πρέπει να είστε διπλά προσεκτικοί, ειδικά όταν υποπτεύεστε πως κάποια παιδιά εί- ναι θύματα.
Εξηγήστε στα παιδιά ότι δεν γίνονται «καρφιά» σε περίπτωση που αναφέρουν περιστατικά εκφοβισμού. Αντίθετα, προστατεύουν τον εαυτό τους και τους άλλους.
Μελέτες δείχνουν ότι μόνο ένα στα τέσσερα παιδιά αναφέρει ότι οι εκπαιδευτικοί παρενέβησαν σε περιπτώσεις εκφοβισμού. Όμως, σε περίπτωση που γίνετε μάρτυρας κάποιου περιστατικού σχολικού εκφοβισμού, είναι απολύτως απαραίτητο να παρέμβετε επιτόπου.
Πρώτ’ απ’ όλα, ζητήστε από τους εμπλεκόμενους μαθητές να σταματήσουν αμέσως. Ύστερα καταγράψτε ακριβώς τι συνέβη και πείτε στον δρά- στη πως αυτές οι συμπεριφορές δεν είναι αποδεκτές και ότι θα υπάρξουν συνέπειες. Είναι σημαντικό το παιδί που τρομοκρατείται κατ’ αυτόν τον τρόπο να νιώσει ότι το υποστη- ρίζετε και ότι το σχολείο είναι ένα ασφαλές μέρος γι’ αυτό.
Στη συνέχεια, ενημερώστε για το περιστατικό τη διεύθυνση του σχολείου, ώστε να διερευνήσει το ζήτημα και να κινηθεί αναλόγως.
Πλησιάστε και μιλήστε τόσο με τους νταήδες όσο και το θύμα, προσπαθώντας να καταλάβετε τους λόγους για τους οποίους τα πράγματα οδηγήθηκαν εκεί. Μην ξεχνάτε ότι και ο νταής είναι ένα παιδί που επίσης χρειάζεται βοήθεια. Ωστόσο, αποφύγετε μια κοινή συνάντηση με τον νταή και το θύμα, καθώς μπορεί να φέρει σε πολύ δύσκολη θέση το εκφοβιζόμενο παιδί και να το τρομοκρατήσει ακόμα περισσότερο.
Καλλιεργήστε κουλτούρα αντι-bullying στο σχολείο. Οργανώστε ομάδες ενημέρωσης και δράσης αποτελούμενες από γονείς και μαθητές, στις οποίες μπορείτε να επιστήσετε την προσοχή των γονιών στους τρόπους με τους οποίους μπορεί να γίνεται ο εκφοβισμός (δείχνοντάς τους, φέρ’ ειπείν, πώς λειτουργούν τα social media, αν δεν το γνωρίζουν ήδη κ.λπ.), τα σημάδια που θα πρέπει να τους προβληματίσουν κ.ο.κ. Μπορείτε επίσης να ενημερώνετε τα παιδιά για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν τέτοια περιστατικά.
Ο εκφοβισμός μειώνεται στο σχολείο όταν οι εκπαιδευτικοί δεσμεύονται ότι θα ασχοληθούν με την εξάλειψή του (Charach et al., 1995).
Φτιάξτε λοιπόν ένα πρωτόκολλο κατά του bullying, το οποίο θα περιλαμβάνει όλους τους κανόνες συμπεριφοράς που είναι αποδεκτοί στο σχολείο, τονίζοντας ποιες συμπεριφορές δεν είναι επιτρεπτές.
Στο ίδιο πρωτόκολλο περιλάβετε και τις συνέπειες που θα επιφέρει η άσκηση πρακτικών εκφοβισμού στο σχολείο. Συνυπογράψτε το με όλους τους κηδεμόνες των μαθητών, ώστε να υπάρχει κοινή δέσμευση για την καταπολέμηση τέτοιων περιστατικών.
Βρείτε τρόπους να βοηθήσετε τους λιγότερο ευπροσάρμοστους μαθητές (παιδιά εσωστρεφή, μοναχικά, αλλοδαπά ή νέα στη σχολική τάξη κ.λπ.) να ενσωματωθούν στο περιβάλ- λον του σχολείου.
Aυτό εξομαλύνει τις διαφορές και καλλιεργεί το πνεύμα της συνεργασίας. Επιδιώξτε να τα εντάξετε σε ομάδες και παρακολουθήστε διακριτικά την προσαρμογή τους.
Για παράδειγμα, αναθέστε ομαδικές εργασίες, φτιάξτε μια περιβαλλοντική ομάδα κ.ο.κ., ούτως ώστε αυτά τα παιδιά να μην απομονώνονται, διατρέχοντας έτσι τον κίνδυνο να μπουν στο στόχαστρο των νταήδων.
Καλλιεργήστε κλίμα εμπιστοσύνης στα παιδιά, ώστε να μη διστάσουν να σας μιλήσουν άμα χρειαστεί.
Έρευνα με τίτλο «Διερεύνηση σύγχρονων όψεων της σχολικής βίας και του εκφοβισμού στο ελληνικό σχολείο», που έγινε το 2015 από το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, έδειξε πως, όταν το σχολικό περιβάλλον βοηθά τους μαθητές να αισθάνονται ασφάλεια, μπορεί να δράσει ανασταλτικά στην εκδήλωση φαινομένων εκφοβισμού.
Είναι λοιπόν προφανές πως οι εκπαιδευτικοί είναι επιφορτισμένοι με έναν βαρύ ρόλο. Πρέπει φυσικά να πούμε πως η διαχείριση τέτοιων περιστατικών δεν είναι εύκολη και ότι θα πρέπει και αυτοί να υποστηρίζονται με πολλαπλούς τρόπους (π.χ. να τους γίνεται συστηματική επιμόρφωση στη διαχείριση αντίστοιχων περιστατικών, να έχουν τη συνδρομή ειδικού ψυχολόγου στο σχολείο κ.λπ.).
Η συνεργασία του σχολείου με την οικογένεια είναι απαραίτητη. Γι’ αυτό, επιδιώξτε επαφή με τους γονείς για οτιδήποτε μπορεί να σας θορυβήσει (απουσίες του παιδιού, αλλαγή συμπεριφοράς κ.λπ.).
Μη στιγματίζετε τον επιθετικό έφηβο λόγω της συμπεριφοράς του, ώστε να μην μπαίνει στον πειρασμό να αποδεικνύει διαρκώς ότι πράγματι είναι επιθετικός. Αντίθετα, δώστε του ευκαιρίες να ενταχθεί στον κορμό των αποδεκτών παιδιών, ώστε και αυτά να πάψουν εμμέσως να τον απομονώνουν.
Ενισχύστε τα μοντέλα συνεργασίας και ειρηνικής επίλυσης των διαφορών και συγκρούσεων που προκύπτουν στις σχέσεις των μαθητών.
Στις περιπτώσεις που οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δεν επαρκούν για να ελέγξουν την αδικαιολόγητη επιθετικότητα, θα πρέπει να αναζητηθεί η βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Απόσπασμα από το βιβλίο μου «Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή!».