Η δεκαεπτάχρονη Σοφία, μαθήτρια της τρίτης λυκείου, ζήτησε τη βοήθειά μου γιατί υποφέρει από υπερβολικό άγχος και ανησυχία. Είναι καλή μαθήτρια και έχει αποφασίσει να γίνει γραφίστρια,ίναι αρκετά καλή στο σχέδιο και οι καθηγητές της την ενθαρρύνουν. Οι γονείς της αναφέρουν ότι με το παραμικρό αγχώνεται και η διάθεσή της δεν είναι καλή. Απογοητεύεται εύκολα, τα βάζει με τον εαυτό της, μιζεριάζει και αποσύρεται. Όταν έχει διαγωνίσματα, κάποιες φορές κλαίει και τους λέει ότι είναι πολύ πιεσμένη. Έχει δημιουργήσει σχέση με συνομήλικό της αγόρι και είναι πολύ ερωτευμένη μαζί του. Συχνά όμως μαλώνουν και η ίδια στενοχωριέται πολύ. Οι γονείς τη βλέπουν συχνά πυκνά θλιμμέ- νη, νιώθουν ότι κάτι της φταίει. Όμως αυτό που τους ανησύχησε πάρα πολύ, όπως διηγούνται οι γονείς της, είναι όταν τυχαία ανακάλυψαν ότι είχε κάποια σημάδια στο χέρι της που, όπως είπε, τα έκανε με τη μύτη του στιλό της, την οποία πίεσε στο χέρι της πολύ βαθιά σε σημείο να βγάλει αίμα. Άλλοτε είχε χαράξει το χέρι της με τη μύτη του διαβήτη. Δεν είχε δώσει ούτε τότε κάποια εξήγηση. «Έτσι μου ήρθε, γιατί ήμουν πολύ πιεσμένη» τους είπε. Μετά από λίγες μέρες παρατήρησαν ότι φορούσε μακρύ μανίκι μέσα στο σπίτι και, στην ερώτησή τους τι συμβαίνει, τους απάντησε ότι χαράκωσε πάλι το χέρι της. «Τι να κάνουμε;» με ρωτούν απελπισμένοι οι γονείς.

Στην εφηβεία όλα μπορεί να μοιάζουν βουνό. Οι έφηβοι, από μια ασήμαντη κατ’ εμάς αφορμή, ενδέχεται να αισθάνονται αρκετά συχνά τεράστια πίεση. Κάποια παιδιά ανταποκρίνονται καλύτερα, κάποια άλλα όμως δεν είναι το ίδιο δυνατά. Μάλιστα, καταφεύγουν σε ακραίους τρόπους για να εκφράσουν πράγματα που δεν μπορούν αλλιώς. Ένας τέτοιος τρόπος είναι και ο αυτοτραυματισμός, δηλαδή η εκούσια πρόκληση βλάβης σε μέρη του σώματός τους από τους ίδιους με τη χρήση αιχμηρών αντικειμένων. Συνήθως επιλέγουν την εσωτερική πλευρά των καρπών ή άλλα μέρη που δεν φαίνονται.

Σύμφωνα με μελέτες, τα κορίτσια έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες για cutting σε σύγκριση με τα αγόρια.

Γίνεται με τους εξής τρόπους:

χαράκωμα του δέρματος σε διάφορα σημεία του σώματος με μαχαίρι, ξυράφι ή άλλα αιχμηρά αντικείμενα
γρατζουνιές
κάψιμο (με τσιγάρο κ.λπ.) ή τσιμπήματα
αφαίρεση δέρματος ή μαλλιών ή κοψίματα
δαγκώματα
χτύπημα του κεφαλιού (π.χ. σε τοίχους) ή πρόκληση μελανιών
εκτεταμένο piercing (π.χ. πολλά σκουλαρίκια διάσπαρτα στο σώμα) και κάλυψη με τατουάζ
ακρωτηριασμός (μερικός ή, σε ακραίες περιπτώσεις, σε μεγαλύτερη έκταση).

Το φαινόμενο του αυτοτραυματισμού μάλιστα φαίνεται πως γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλές ανάμεσα στους εφήβους, ενώ οι τρόποι τους οποίους επιλέγουν για να αυτοτραυματιστούν ποικίλλουν τόσο ως προς τη μέθοδο όσο και ως προς την ένταση (φέρ’ ειπείν, κάποιοι μπορεί να το κάνουν μία φορά ενώ άλλοι συστηματικά, κάποιοι μπορεί να τραυματι- στούν σε ένα μόνο μέρος του σώματός τους ενώ άλλοι διάσπαρτα κ.ο.κ.). Συχνά πάντως τα σημάδια του αυτοτραυμα- τισμού μένουν στο σώμα των παιδιών για πάντα, θυμίζοντάς τους αυτή την τόσο σκοτεινή περίοδο της ζωής τους.

Τι οδηγεί τους εφήβους εκεί
Η συμπεριφορά του αυτοτραυματισμού μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Συχνά, ο έφηβος που φτάνει να κάνει κακό στον εαυτό του με αυτόν τον τρόπο μπορεί να περνάει μα ιδιαίτερα πιεστική και αγχώδη περίοδο και να νιώθει ότι δεν έχει κανέναν άλλον τρόπο για να εκτονώσει και να εκφράσει όσα αισθάνεται. Μπορεί λόγου χάριν να νιώθει πως η οικογένεια και οι φίλοι του δεν τον καταλαβαίνουν ή δεν μπορούν να τον βοηθήσουν. Μπορεί επίσης αυτοί να είναι και η πηγή των προβλημάτων του.
Ο αυτοτραυματισμός συχνά συνοδεύει ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, ψυχωσικές διαταραχές, διαταραχή μετατραυματικού στρες κ.λπ., ενώ κάποιοι έφηβοι που συνηθίζουν να αυτοτραυματίζονται είναι πιθανό να διαγνωστούν με οριακή διαταραχή της προσωπικότητας στην ενήλικη ζωή τους. Κάποιες φορές η συμπεριφορά αυτή παρατηρείται σε παιδιά με αναπτυξιακή καθυστέρηση ή σε παιδιά στο φάσμα του αυτισμού.
Ο αυτοτραυματισμός μπορεί επίσης να είναι απότοκος της κακοποίησης (σεξουαλικής ή άλλης), ή της εγκατάλειψης που έχει υποστεί ένα παιδί, ή του προβληματικού οικογενειακού περιβάλλοντος.
Κάποια παιδιά μπορεί να αναπτύξουν παρόμοια συμπε- ριφορά πρόσκαιρα (μερικές φορές ίσως και από περιέργεια ακόμα, επειδή, ας πούμε, άκουσαν γι’ αυτό ή είδαν μια ταινία κ.λπ.) και τελικά απλώς να εγκαταλείψουν μόνα τους τη συνήθεια.
Πάντως ο έφηβος που αυτοτραυματίζεται συνήθως δεν το κάνει με σκοπό να βάλει τέλος στη ζωή του. Οι σχετικές έρευνες δείχνουν ότι ο αυτοτραυματισμός ενεργοποιεί κάποιες
χημικές ουσίες στον εγκέφαλο που ανακουφίζουν, έστω και προσωρινά, από τη συναισθηματική ένταση και ότι οι συνη- θέστεροι λόγοι που οδηγούν τον έφηβο εκεί είναι οι ακόλουθοι:

Έχει ανάγκη να εκτονώσει και να αντιμετωπίσει το άγχος και την ένταση.
Θέλει να μεταθέσει την προσοχή του από προβλήματα που του προκαλούν έντονο συναισθηματικό πόνο και από θέματα που δεν μπορεί να διαχειριστεί.
Προσπαθεί να κατευνάσει αισθήματα θλίψης και μοναξιάς. ñ Επιζητεί να ελέγξει τον θυμό του.
Θέλει να τιμωρήσει τον εαυτό του, που έχει καταλήξει να τον μισεί επειδή ίσως θεωρεί πως είναι ανάξιος, άχρηστος, άσχημος κ.λπ.
Είναι ένας τρόπος για να τραβήξει το ενδιαφέρον των γύρω του (γονιών, φίλων κ.λπ.) ή και να ζητήσει βοήθεια (πράγμα που πιθανόν δεν μπορεί να κάνει με ευθύ τρόπο).
Επειδή μπορεί να κατακλύζεται γενικά από αισθήματα απά-θειας και αδιαφορίας και έχει ανάγκη να νιώσει οτιδήποτε ισχυρό, έστω και πόνο.

Από το βιβλίο μου «Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή!»