Στη διάρκεια της εφηβείας, ο συνδυασμός της ΔΕΠ-Υ με τις αλλαγές (ορμονικές, συναισθηματικές κ.λπ.) τις οποίες διέρχεται το παιδί μπορεί να εντείνει τα συμπτώματα.
Εξαιτίας των δυσκολιών στη συγκέντρωση και της αφηρημάδας, πολλοί έφηβοι αντιμετωπίζουν προβλήματα στο σχολείο. Ξεχνάνε τις εργασίες τους, χάνουν τα βιβλία τους, γίνονται απρόσεκτοι, είναι νευρικοί, διακόπτουν τον καθηγητή κ.λπ.
Οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ είναι παρορμητικοί, έχουν ανώριμη κρίση και αναζητούν συγκινήσεις. Σύμφωνα με μελέτες, οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ έχουν διπλάσιες πιθανότητες σε σχέση με άλλους εφήβους να κάνουν κατάχρηση αλκοόλ, καθώς και περισσότερες πιθανότητες να κάνουν χρήση ναρκωτικών.
Επίσης, είναι πολύ πιο πιθανό να εμπλακούν σε πάσης φύσεως ατυχήματα, που συχνά έχουν ως συνέπεια σοβαρούς τραυματισμούς. Ωστόσο, όταν λαμβάνουν την κατάλληλη θεραπεία, οι παραπάνω κίνδυνοι μπορεί να μειωθούν αισθητά (www. webmd.com/add-adhd/adhd-and-substance-abuse-is-there- a-link#1, www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articlesPMC4128089).
Σε πολλά παιδιά και εφήβους η ΔΕΠ-Υ μπορεί να συνυπάρχει με τουλάχιστον μία ακόμα διαταραχή (εναντιωματική προκλητική διαταραχή, δυσθυμία, αγχώδη διαταραχή, κατά- θλιψη κ.λπ.). Μάλιστα, στοιχεία δείχνουν ότι ένα 33% έχουν πρόβλημα που σχετίζεται με άγχος ή διαταραχές της διάθεσης (American Academy of Child and Adolescent Psychiatry).
Τα παραπάνω, όπως αντιλαμβάνεστε, καθιστούν τη διαχείριση ακόμα πιο δύσκολη για όλη την οικογένεια. Γι’ αυτό η συνεργασία με έναν ειδικό ψυχικής υγείας είναι ουσιώδους ση- μασίας.
Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν συχνά δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις, καθώς και οι γύρω τους πολύ συχνά αισθάνονται εξουθενωμένοι εξαιτίας της συμπεριφοράς τους και μπορεί να τα αποφεύγουν κ.λπ.
Η έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων σε συνδυασμό με την υπερκινητικότητα, την παρορμητικότητα και την απρόσεκτη συμπεριφορά οδηγούν τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ να ενεργούν με τρόπους μη αποδεκτούς, φέρ’ ειπείν να γίνονται αγενή, επιπόλαια, περίεργα, αυταρχικά κ.λπ.
Έχει αποδειχτεί ότι το 25%-35% των παιδιών με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν κάποιο γλωσσικό ή μαθησιακό πρόβλημα, που με την αύξηση των απαιτήσεων καθώς προχωρούν στις βαθμί- δες της εκπαίδευσης μπορεί να ενταθεί (Additude Inside the ADHD Mind, 2018).
Τα προβλήματα στον ύπνο (αϋπνία, αφύπνιση στη μέση τηςνύχτας κ.λπ.) είναι μία ακόμα πρόκληση με την οποία ταάτο- μα με ΔΕΠ-Υ έρχονται συχνά αντιμέτωπα.
Οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ, ειδικά όταν μένουν αδιάγνωστοι ή χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, είναι πιθανό να έχουν προβλήματα και ως ενήλικοι, καθώς τα συμπτώματα μπορεί μεν να διαφοροποιηθούν, ωστόσο σε αρκετές περιπτώσεις επιμένουν. Έτσι, μπορεί να έχουν δυσκολίες στην εύρεση εργασίας και ενδέχεται να βιώσουν διάφορες μορφές κοινωνικού αποκλεισμού. Επίσης, φαίνεται πως διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να κολλήσουν κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα ή να γίνουν γονείς σε πολύ νεαρή ηλικία. Η συμμόρφωση προς τη θεραπεία τους ωστόσο συμβάλλει στην αναχαίτιση των παραπάνω κινδύνων.
Τι μπορείτε να κάνετε
Μην αποκρύψετε στο παιδί τι του συμβαίνει. Βοηθήστε το να έχει ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασής του, για να μην απογοητεύεται με τον εαυτό του.
Βοηθήστε το να θέσει σαφείς, επιτεύξιμους στόχους και προσαρμόστε αντίστοιχα τις προσδοκίες σας.
Ανταμείψτε τις επιτυχίες του και ενθαρρύνετέ το να μην εγκαταλείπει την προσπάθεια όταν αποτυγχάνει.
Οργανώστε την καθημερινότητά του με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια, ώστε να μειώσετε το ενδεχόμενο περισπασμών.
Βρείτε τα δυνατά σημεία ή τα ταλέντα του παιδιού και βοηθήστε το να διαγράψει μια επιτυχημένη πορεία με βάση αυτά. Τονώστε την αυτοεκτίμησή του με κάθε τρόπο.
Βάλτε όρια που το παιδί σας μπορεί να τηρήσει, ώστε να υπάρχει αποτέλεσμα, και συμφωνήστε στις συνέπειες που θα έχει η παραβίασή τους, χωρίς να εξαντλείτε την αυστηρότητά σας.
Παρακολουθήστε το παιδί και προσπαθήστε να ανακαλύψετε τρόπους που το βοηθούν να παραμείνει συγκεντρωμένο και οργανωμένο.
Δημιουργήστε μια οικογενειακή ρουτίνα (ώρα ξυπνήματος, ώρα φαγητού, ώρα ύπνου κ.λπ.), στην οποία φυσικά θα συμ- μετέχει και το παιδί.
Βρείτε ένα σύστημα που θα υπενθυμίζει στο παιδί τις υποχρεώσεις του κάθε φορά που θα αποσπάται για παράδειγμα, τοποθετήστε έναν πίνακα στο δωμάτιό του, όπου θα έχετε γράψει ένα συνθηματικό με έντονα γράμματα, για να πέφτει πάνω του το μάτι του, κ.λπ.
Συνεργαστείτε με τους εκπαιδευτικούς του.
Βεβαιωθείτε ότι κοιμάται αρκετά. Θέστε όρια για τη χρήση του υπολογιστή, του κινητού κ.ά. τις βραδινές ώρες, απομακρύνετε τις ηλεκτρονικές συσκευές από το δωμάτιό του κ.ο.κ.
Μη χάνετε την ψυχραιμία σας. Το παιδί δεν συμπεριφέρεται έτσι επειδή το θέλει. Χρειάζεται την κατανόηση και τη συμπαράστασή σας, όχι υποδείξεις και θυμό. Αναμφίβολα αυτή η κατάσταση δημιουργεί εκνευρισμό και άγχος σε όλη την οικογένεια και κάνει την καθημερινότητα όλων πιο δύσκολη. Ωστόσο, πρέπει να βρείτε τρόπους να προσαρμοστείτε (σαφείς κανόνες, συνέπεια στις «τιμωρίες» και τις επιβραβεύσεις, συμβουλές από ειδικό κ.λπ.) και για το δικό σας καλό.
Μιλήστε με το σχολείο για τις ειδικές παροχές που μπορεί να έχει εξαιτίας της ΔΕΠ-Υ (παράλληλη στήριξη κ.λπ.) και πώς μπορείτε να τις εξασφαλίσετε.
Ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του (σπορ, τέχνη κ.ά.), προκειμένου να μπορέσει να αμβλύνει την ενοχλητική κοινωνική του συμπεριφορά.
Πώς αντιμετωπίζεται
Για τους περισσότερους εφήβους, μπορεί να είναι αποτελεσματικός ένας συνδυασμός συμπεριφορικής θεραπείας με φαρμακευτική αγωγή, ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Η συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους εφήβους να εντοπίσουν το μοτίβο συμπεριφοράς που συνδέεται με τη ΔΕΠ-Υ και να το προσαρμόσουν ώστε να είναι περισσότερο λειτουργικοί, ενώ τα φάρμακα διευκολύνουν τη συγκέντρωσή τους. Η θεραπεία μπορεί επίσης να περιλαμβάνει εκπαίδευση των γονιών, προκειμένου να καταφέρουν να στηρίξουν όχι μόνο τα παιδιά αλλά και τους εαυτούς τους.
Απόσπασμα από το βιβλίο μου «Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή!».