Πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε ψυχολογικά τα παιδιά μετά από φυσικές καταστροφές
«Εκτός από τους ενήλικες, ιδιαιτέρως ευάλωτα είναι και τα παιδιά που έχουν επηρεαστεί από τη φυσική καταστροφή. Μάλιστα, είναι περισσότερο ευάλωτα από τους ενήλικες» εξηγεί η ψυχολόγος και παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου.
Το πώς έχει επηρεαστεί το κάθε παιδί, εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους, όπως:
την ηλικία που είναι -αν πρόκειται για παιδί-,
τη φάση της ανάπτυξής του,
αν είχε παρόμοια τραυματικά βιώματα
αν προϋπήρχαν προβλήματα ενδεχομένως να επηρεαστούν περισσότερο
αν ήταν τα ίδια θύματα ή θεατές
αν έχασαν κάποιον δικό τους άνθρωπο
Τα σημάδια ενός ψυχικού τραύματος στα παιδιά μπορεί να εμφανιστούν με τα εξής συμπτώματα ανά ηλικία:
προβλήματα στο φαγητό,
προβλήματα στον ύπνο,
προσκόλληση και άγχος αποχωρισμού από τους γονείς, δημιουργία νέων φόβων, θυμό και και διάθεση, να επηρεαστεί η σχολική τους επίδοση, τάση απομόνωσης, χρήση ναρκωτικών και κατάχρηση αλκοόλ στις εφηβικές ηλικίες, τάση του παιδιού -κυρίως μικρότερων ηλικιών- να επανέρχεται στο μυαλό του η τραυματική σκηνή που έχει βιώσει
Σε κάθε ηλικία τα συμπτώματα εμφανίζοντας ως εξής:
προσχολικής ηλικίας (0-5 ετών):
– ξεσπάνε εύκολα σε κλάματα
– αυξάνεται ο φόβος
– έντονο άγχος αποχωρισμού από τους γονείς
– συνεχής αναβίωση του τραυματικού συμβάντος (κάνουν πολλές ερωτήσεις ή να αποφεύγουν να έρχονται σε επαφή με το γεγονός)
– μπορεί να παρουσιάσουν κάποια παλινδρόμηση, όπως για παράδειγμα ενούρηση λόγο του στρες που βιώνει
– κινητικότητα ή αντίθετα παθητικότητα
σχολικής ηλικίας (6-11 ετών)
– έντονο άγχος
– αυξημένο θυμό και επιθετικότητα
– ασκούνε εκφοβισμό σε άλλα παιδιά
– μπορεί να κατηγορήσουν τον εαυτό τους γι’ αυτό το συμβάν, συναισθήματα ενοχής
– έλλειψη συγκέντρωσης στα μαθήματα τους
– είναι συχνά λυπημένα
– διαταραχές στον ύπνο, εφιάλτες
– ψυχοσωματικά, παράπονα για πόνους
προεφηβική – εφηβική ηλικία (12-17 ετών)
– επίμονες αναδρομές στο τραγικό γεγονός
– άγχος και πανικός για το μέλλον
– αρνητικές σκέψεις
– απόσυρση
– αντικοινωνική συμπεριφορά, μετάπτωσης στη διάθεσή τους
– χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ
– σκέψεις αυτοκτονίας
Μάλιστα, αυτά τα συμπτώματα μπορεί να μην παρουσιαστούν άμεσα αλλά μετά από καιρό.
Ποιά πρέπει να είναι η αντίδραση των γονέων;
«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν οι γονείς είναι να μην φαίνονται ανήσυχοι μπροστά στο παιδί. Να το κάνουν να νιώσει ότι είναι ασφαλής πλέον, ανεξάρτητα από το ό,τι έχει συμβεί. Η μαμά και ο μπαμπάς είναι εκεί για οτιδήποτε γίνει. Να το καθησυχάζουν και να του εξηγούν ότι είναι φυσιολογικό να αισθάνεται στεναχώρια ή φόβο.» μας εξηγεί κ. Καππάτου.
Και συνεχίζει «να ακούνε αυτό που τους λέει το παιδί και να δίνουν απάντηση απλή, προσαρμοσμένη στην ηλικία του παιδιού και στη φάση ανάπτυξης του, στα ερωτήματα που έχει. Όταν δεν δίνουν σαφής απαντήσεις, τα παιδιά έχουν μια τάση να βγάζουν τα δικά τους συμπεράσματα μέσα από τη φαντασία τους. Που πολλές φορές αυτά τα συμπεράσματα μπορεί να είναι πολύ χειρότερα από την πραγματικότητα και τα παιδιά να βασανίζονται. Να μπορούμε να καταλάβουμε αν το παιδί έχει πράγματι καταλάβει αυτά που του έχουμε πει».
«Επίσης, πιο ευχάριστες, ελπιδοφόρες συζητήσεις θα καθησυχάσει το παιδί και θα το κάνει να νιώσει πολύ καλύτερα» τονίζει, «θα πρέπει να ενθαρρύνουν το παιδί τους να εκφράσει τα συναισθήματά του, είτε μέσω της ζωγραφικής είτε του παιχνιδιού. Πολύ σημαντικό είναι να διατηρήσουν οι γονείς την ρουτίνα που είχαν τα παιδιά πριν το γεγονός. Στο ωράριο του φαγητού, στο ωράριο του ύπνο, στις καθημερινές συνήθειές τους». «Αν κάποιο παιδί έχει χάσει κάποιον, οι γονείς δεν θα πρέπει να φοβηθούνε να του εξηγήσουν ότι ο θάνατος είναι ένα γεγονός μη αναστρέψιμο και είναι μόνιμο. Από την ηλικία των 9 ετών το παιδί μπορεί να δεχτεί αυτό το πράγμα».
Τέλος, «η Πολιτεία θα πρέπει να βοηθήσει τις οικογένειες που έχουνε πληγεί άμεσα. Να υπάρξει αποκατάσταση της καθημερινότητά τους. Αυτή η βοήθεια δεν πρέπει να γίνει μόνο για το τώρα αλλά για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Να έχουνε συνεχόμενη προσβασιμότητα σε όλες τις υπηρεσίες ψυχικής υγιεινής» αναφέρει η κ. Καππάτου.