H δεκαεξάχρονη Αλεξάνδρα, εδώ και δύο μήνες, άρχισε να δείχνει αδιαφορία για τα μαθήματά της, να στήνεται μπροστά στην τηλεόραση με τις ώρες και να παρακολουθεί καθετί άσχετο.
«Kλεινόταν στον εαυτό της και ήταν όλη την ώρα αφηρημένη. Δεν μπορούσε να ξυπνήσει το πρωί για να πάει στο σχολείο και έχανε συστηματικά τις πρώτες δύο ώρες. H διάθεσή της ήταν κακή. Έδειχνε να μην την ενδιαφέρει τίποτε γύρω της. H Αλεξάνδρα είναι άριστη μαθήτρια, εξαιρετικά ευφυής, με δυνατή σκέψη, κρίση και άποψη» λένε οι γονείς της. «Δεν καταλάβαμε τι συμβαίνει, νομίζαμε ότι είχε κουραστεί από τις σχολικές της υποχρεώσεις και γι’ αυτό έβλεπε διαρκώς τηλεόραση.…..

Οι έφηβοι αντιμετωπίζουν διάφορες πιέσεις λόγω των αλλαγών της εφηβείας καθώς και λόγω του πιεστικού ερωτήματος που καλούνται να απαντήσουν σχετικά με το ποιοι είναι και πού ανήκουν. Παράλληλα, ενδεχομένως η σχέση με τους γονείς τους να γίνει συγκρουσιακή στην προσπάθειά τους να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους. Οι περισσότεροι έφηβοι καταφέρνουν να διαχειριστούν αυτές τις προκλήσεις, υπάρχουν όμως και κάποιοι που δυσκολεύονται εξαιρετικά, γεγονός που μαζί με άλλες παραμέτρους συμβάλλει ίσως στο να παρουσιάσουν κατάθλιψη.
Η κατάθλιψη δεν είναι απλώς κακή διάθεση ή μια περιστασιακή μελαγχολία, είναι ένα σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας που επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής του εφήβου, προκαλώντας του βαθιά αίσθηση απελπισίας, θλίψης ή θυμού. Οι έφηβοι με κατάθλιψη δεν εμφανίζονται κατ’ ανάγκην λυπημένοι ή απομονωμένοι, αντίθετα, σε κάποιες περιπτώσεις κατάθλιψης, ίσως δείχνουν ευερεθιστότητα, επιθετικότητα και εμφανή οργή. Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι το παιδί τους μπορεί να πάσχει από κατάθλιψη και αφήνουν τον χρόνο να περάσει. Νομίζουν ότι είναι κάτι παροδικό ή σύνηθες στο πλαίσιο της εφηβείας.
Θα αναφερθούμε σε δύο σημαντικές κατηγορίες που παρουσιάζονται με μεγαλύτερη συχνότητα στα παιδιά και τους εφήβους: α. στη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή ή κλινική κατάθλιψη και β. στην επίμονη καταθλιπτική διαταραχή (δυσθυμία), σύμφωνα με το «Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο για τις ψυχικές διαταραχές» DSM-5 της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας
Επιπλέον για τη διάγνωση αξιολογούνται τα εξής:
Στη διάρκεια ενός χρόνου, ο έφηβος δεν ήταν ποτέ ελεύθερος των συμπτωμάτων των κριτηρίων Α και Β, για περισσότερους από δύο μήνες τη φορά.
Τα συμπτώματα επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργικότητά του σε διάφορους τομείς (σχολείο, δραστηριότητες κ.λπ.).
Το παιδί δεν έχει παρουσιάσει κάποιο επεισόδιο μανίας ή υπομανίας, ή άλλα συμπτώματα που θα πληρούσαν τα κριτήρια της κυκλοθυμικής διαταραχής.
Τα συμπτώματα δεν προκαλούνται λόγω της χρήσης ουσιών ή κάποιας ιατρικής πάθησης ή κάποιας ψυχωτικής διαταραχής.

Παρότι η επιμένουσα καταθλιπτική διαταραχή (δυσθυμία) δεν θεωρείται εξίσου σοβαρή με τη μείζονα κατάθλιψη, μπορεί να καταστήσει τα παιδιά επιρρεπή σε άλλες διαταραχές της διάθεσης και να επηρεάσει μακροχρόνια τη λειτουργικότητά τους εξαιτίας της διάρκειάς της.

Πού οφείλεται
Η κατάθλιψη είναι μια σύνθετη και πολύπλευρη κατάσταση. Η εμφάνισή της συνδέεται με διάφορους παράγοντες, περιβαλλοντικούς, γενετικούς, βιοχημικούς και αναπτυξιακούς. Επίσης, παίζει ρόλο η προσωπικότητα του εφήβου. Όταν ο ένας από τους γονείς πάσχει από κατάθλιψη, τότε το παιδί του έχει 40% πιθανότητες να παρουσιάσει και αυτό κατάθλιψη κάποια στιγμή μέχρι το τέλος της εφηβείας του.

Άλλοι παράγοντες που μπορούν να παίξουν ρόλο είναι οι εξής:

Η ύπαρξη κάποιας σωματικής ασθένειας, ειδικότερα χρόνιας ή μη ιάσιμης.
Η έναρξη της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής συχνά είναι ύπουλη και μπορεί να παρουσιαστεί σε παιδιά που επί αρκετά χρόνια παρουσίαζαν δυσκολίες, όπως ΔΕΠ-Υ, διαταραχή άγχους αποχωρισμού κ.ά.
Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.

Τι είναι καλό να ξέρετε
Η πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης παρουσιάζεται σε μια ιδιαίτερη κατάσταση αλλαγών ή ενός αποχωρισμού, που επιδεινώνεται από την ανασφάλεια του μέλλοντος.
Tέτοιες καταστάσεις απότομων αλλαγών είναι ο εχθρικός χωρισμός των γονιών, ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας ή ο θάνατος κάποιου αγαπημένου προσώπου στην οικογένεια, τα σημαντικά οικονομικά προβλήματα ή συμβάντα στη ζωή του παιδιού (αν χάσει έναν αγαπημένο του φίλο, αν αλλάξει σπίτι ή σχολείο, αν χωρίσει από το αγόρι ή από το κορίτσι του).
Μετά από τέτοια γεγονότα, θα πρέπει να είστε πιο παρατηρητικοί όσον αφορά τις αντιδράσεις του εφήβου και τον τρόπο που ερμηνεύει τα πράγματα.
Aν οι έφηβοι φέρονται επιθετικά ή βίαια ή κάνουν παράτολμα πράγματα, παρότι δεν εκδηλώνουν θλίψη, ρωτήστε τους ψύχραιμα «γιατί το έκαναν». Tα παιδιά πολλές φορές φωτίζουν αμέσως το πρόβλημα, λέγοντας απλώς «ήμουν στενοχωρημένος». Σε αυτές τις περιπτώσεις, πίσω από τα προβλήματα στη συμπεριφορά ίσως υπάρχει «καλυμμένη κατάθλιψη».
H κατάθλιψη στον έφηβο είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, όπως και στους ενηλίκους. Aρκεί όμως να γίνει αντιληπτό.
Ζητήστε από τον έφηβό σας να συμβουλευτεί έναν ειδικό
Μην αφήνετε τον χρόνο να περάσει. Πιθανώς το πρόβλημα θα επιδεινωθεί ή θα εγκατασταθεί μόνιμα. Σύμφωνα με έρευνες, η κατάθλιψη στην εφηβεία συνδέεται με αρνητικές συνέπειες στη μετέπειτα ζωή των εφήβων και ως ενηλίκων, π.χ. δυσκολίες στις σπουδές και στην εργασία τους, χαμηλότερο εισόδημα, υψηλότερα ποσοστά διαζυγίων, αυτοκτονική διάθεση κ.λπ. (Auerbach et al., 2014 Auerbach et al., 2010 Avenevoli et al., 2008).
Τα κορίτσια είναι πιο επιρρεπή στην κατάθλιψη, πιθανώς επειδή είναι πιο ευάλωτα σε κάποιους παράγοντες κινδύνων όπως το cyberbullying, σύμφωνα και με τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Νοσοκομείου Johns Hopkins.

Απόσπασμα από το βιβλίο μου «Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή!».