Μια από τις σοβαρότερες και θλιβερές επιπτώσεις του διαζυγίου των γονιών είναι η αποξένωση του παιδιού από τον ένα γονιό του. Πρόκειται για μια διαδικασία που εξελίσσεται σταδιακά και συμβαίνει συνήθως στα πλαίσια ιδιαίτερα συγκρουσιακών διαζυγίων.
Σε συζητήσεις με γονείς που χωρίζουν, όλοι υποστηρίζουν ότι θα ήθελαν τα παιδιά τους να έχουν συστηματική επαφή με τον γονιό που απομακρύνεται από το σπίτι.

Στην καθημερινή πρακτική, όμως, φαίνεται σε πολλές περιπτώσεις δύσκολο. Ιδανικό υπέδαφος που ευνοεί την αποξένωση του παιδιού από τον γονιό του είναι ο θυμός, η εχθρότητα και οι συγκρούσεις μεταξύ του ζευγαριού. Όταν μάλιστα αυτές έχουν μάκρος και εμπλέκουν και το παιδί στη διαδικασία, τότε η κατάσταση γίνεται «επικίνδυνη» για την ψυχική του υγεία, ιδίως όταν ο ένας από τους γονείς στρέφει εναντίον του άλλου το παιδί τους.

Σταδιακά το παιδί αποξενώνεται από τον γονιό και σε ακραίες περιπτώσεις έντονων συγκρούσεων εμφανίζεται το σύνδρομο της γονικής αποξένωσης, το οποίο από μερικούς θεωρείται μορφή συναισθηματικής κακοποίησης του παιδιού… 

Βεβαίως υπάρχουν περιπτώσεις όπου η αποξένωση του παιδιού επέρχεται με τη σταδιακή απομάκρυνση του γονιού που δεν έχει την επιμέλεια, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει διαμάχη, όπως επίσης υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο γονιός ακόμα και πριν από τον χωρισμό δεν ήταν ποτέ κοντά στο παιδί του.

Πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με την αποξένωση του παιδιού από τον γονιό του και τις σοβαρές επιπτώσεις στον ψυχισμό του. Ένας πολύ γνωστός ερευνητής, ο Gardner, χρησιμοποίησε πρώτος τον όρο «σύνδρομο γονικής αποξένωσης» (Parental Alienation Syndrome, 1985, 1986, 1998), εξηγώντας ότι είναι μια κατάσταση που συμβαίνει στα πλαίσια έντονα συγκρουσιακών διαζυγίων, κατά την οποία το παιδί με επιμονή και σε συνεχή βάση κριτικάρει και εκφράζεται προσβλητικά για τον ένα γονιό συνήθως αδικαιολόγητα ή με υπερβολικό τρόπο, και οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, περιλαμβανομένης της «κατήχησης» από τον άλλο γονιό στα πλαίσια της διεκδίκησης της επιμέλειας.

Ο Gardner διαχωρίζει το σύνδρομο γονικής αποξένωσης από τη γονική αποξένωση ως γενικό όρο, όπου υπάρχουν αίτια όπως γονεϊκή παραμέληση, κακοποίηση (σωματική, συναισθηματική, σεξουα€λική), εγκατάλειψη ή και αποξένωση εξαιτίας της γονικής συμπεριφοράς. Αυτό το φαινόμενο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και έχει αποτελέσει πεδίο επιστημονικού ενδιαφέροντος τα τελευταία 30 περίπου χρόνια από πολλούς μελετητές (Darnall, Turkat, Clark-Stewart, Bone, Nicolas, Harvey).

Από πολλούς επαγγελματίες ψυχικής υγείας εκφράζονται αμφιβολίες για την ύπαρξή του, εφόσον δεν περιλαμβάνεται στο διαγνωστικό εγχειρίδιο των ψυχικών διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM V).  Ο γονιός που κατηγορείται μπορεί μάλιστα με τη σειρά του να αντεπιτεθεί, προσπαθώντας και ο ίδιος να απομακρύνει το παιδί από τον άλλο γονιό. Έτσι, ο γονιός που πριν αποξένωνε μπορεί να μετατραπεί σε θύμα.

Επειδή οι ρόλοι συγχέονται, είναι δυσδιάκριτο το ποιος γονιός αποξενώνει και ποιος στοχοποιείται. Δυστυχώς αυτό που επιτυγχάνεται είναι η αποκοπή και η απομάκρυνση του παιδιού από τον ένα γονιό του, δηλαδή από το ένα του μισό, γεγονός που το καταδικάζει σε μια «ψυχική αναπηρία». Συχνά οι γονείς αυτοί χρησιμοποιούν ποικίλους, συνήθως υπερβολικούς ή και αστήρικτους ισχυρισμούς, όπως για παράδειγμα ότι το παιδί υφίσταται σωματική ή συναισθηματική ή σεξουαλική κακοποίηση από τον άλλο γονιό ή ότι ο γονιός πάσχει από ψυχιατρική διαταραχή, αλκοολισμό ή είναι χρήστης ουσιών.

Δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσουμε την αποξένωση του παιδιού από τον γονιό, αρκεί να παρατηρήσουμε τη συμπεριφορά του και τη σχέση του με αυτόν.

Aπό το βιβλίο της Α. Καππάτου “Οι γονείς χωρίζουν”. Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μίνωας.