Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο

Οι φοβίες είναι πολύ συχνές. Λίγοι άνθρωποι δεν έχουν υποφέρει από αυτές κάποια στιγμή της ζωής τους.

Φοβία ονομάζουμε τον παράλογο, ισχυρό φόβο που νιώθει ο έφηβος για καταστάσεις, αντικείμενα, πρόσωπα ή ζώα και που έχει σαν αποτέλεσμα να αποφεύγει με υπερβολές ό,τι τον φοβίζει. Ο έφηβος αναγνωρίζει ότι ο φόβος του είναι υπέρμετρος και αδικαιολόγητος, όμως δεν μπορεί να τον ελέγξει.

Αποτελούν μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του παιδιού και εξαφανίζονται συχνά στη συνέχεια, αλλά μπορεί να επανεμφανιστούν και να πάρουν νέες μορφές, πολύ πιο σημαντικές, στην εφηβεία. Προκειμένου να έχετε ένα μέτρο σύγκρισης, καλό είναι να γνωρίζετε ότι περίπου ο ένας στους 5 εφήβους παρουσιάζει ένα είδος φοβίας. Όμως μόνον ο ένας στους εκατό εκδηλώνει ιδιαίτερα έντονο πρόβλημα που απαιτεί άμεση βοήθεια από ειδικό.

Οι φοβίες μπορεί να είναι πολλών ειδών. Οι πιο γνωστές είναι αυτές που επικεντρώνονται σε κάτι, όπως λχ. στα μικρά ζώα, τις αράχνες, το αίμα, τις ασθένειες, ή πολύ μεγαλύτερες, όπως ο φόβος της τρέλας, ο φόβος των επαφών με νέα πρόσωπα, η αγοραφοβία κλπ.

Οι έφηβοι ανάλογα με την ηλικία και την προσωπικότητά τους όταν έρχονται σε επαφή με το φοβογόνο αντικείμενο ή με τη συνθήκη που πυροδοτεί τη φοβία, αντιδρούν με διάφορους τρόπους: με ταχυπαλμία, τρεμούλα, ιδρώνουν, δυσκολεύονται να αναπνεύσουν, νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο κλπ. Πολλές φορές η φοβία τους εκδηλώνεται με πονοκεφάλους ή πονόκοιλους.

Συνήθεις φοβίες

Η κοινωνική φοβία χαρακτηρίζεται από τον υπερβολικό φόβο που κατακλύζει το άτομο όταν πρέπει να μιλήσει μπροστά σε άλλους, όταν τον ρωτήσουν κάτι στη τάξη, όταν τον συστήσουν, όταν τον πειράξουν, όταν κοιτά κάποιον στα μάτια, όταν συναντά άτομα με εξουσία κλπ.

Ο έφηβος φοβάται ότι οι άλλοι θα τον κριτικάρουν και θα τον αξιολογήσουν αρνητικά. Συνήθως αποφεύγει κάθε κοινωνική κατάσταση που θα του προκαλέσει άγχος και κλείνεται στον εαυτό του.

Επίσης σχετικά συνήθης σε σύγκριση με άλλες είναι η αγοραφοβία, κατά την οποία παρατηρούνται αγχώδεις εκδηλώσεις όταν ο έφηβος εκτίθεται σε μέρη ή καταστάσεις που του φαίνεται δύσκολο να ξεφύγει, όπως σε ανοιχτούς χώρους όπου θεωρεί ότι είναι αβοήθητος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αποφεύγει να κυκλοφορεί μόνος του και να βρίσκεται μακριά από τους γονείς του που του παρέχουν ασφάλεια.

Μια άλλη φοβία που συναντάμε στους έφηβους είναι η δυσμορφοφοβία κατά την οποία οι έφηβοι παρουσιάζουν έντονες αντιδράσεις άγχους γιατί θεωρούν ότι είναι παραμορφωμένοι, ή ότι έχουν δυσμορφία σε ένα μέλος του σώματός τους, με αποτέλεσμα να κλείνονται στον εαυτό τους, να αποφεύγουν να βγαίνουν έξω, γίνονται καχύποπτοι με τους άλλους, κλπ.

Αντιμετώπιση

Οι φοβίες, αντιμετωπίζονται με διάφορους τρόπους αλλά συνήθως με συνδυασμό θεραπειών.

Είναι σημαντικό ο έφηβος να μην αποφεύγει εκείνο που φοβάται, αλλά όχι με πίεση και εξαναγκασμό και δίχως τη βοήθεια ειδικού. Όπως αποδεικνύεται από έρευνες, οι φοβίες αντιμετωπίζονται με πολύ καλά αποτελέσματα με τη γνωσιακή θεραπεία.

Ο έφηβος εκτίθεται στο φόβο του κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες και έτσι νιώθοντας ασφαλής, μαθαίνει να βρίσκει άλλους τρόπους αντίδρασης σε ό,τι τον φοβίζει ή τον αγχώνει.

Σιγά-σιγά ο φόβος του μειώνεται, και μπορεί να ελέγχει το άγχος ακόμα και όταν είναι μόνος. Ο έφηβος μαθαίνει να ξεχωρίζει τις ρεαλιστικές σκέψεις από τις μη ρεαλιστικές και αποκτά έναν έλεγχο στις σκέψεις που τον βασανίζουν Καμιά φορά χρειάζονται και αντικαταθλιπτικά ή αγχολυτικά φάρμακα.

Τι μπορείτε να κάνετε:

-Μιλήστε του και προτρέψτε τον να εκφράσει ό,τι αισθάνεται

-Ζητείστε άμεσα βοήθεια από ειδικό ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο

-Τονώστε την εμπιστοσύνη του στον εαυτό του και διαβεβαιώστε τον ότι θα ξεπεράσει το πρόβλημα με τη βοήθεια σας

– Ίσως πρέπει να εκπαιδευτείτε κι εσείς όχι μόνον για να αντιδράτε σωστά στις ανησυχίες του παιδιού αλλά πιθανόν και στις δικές σας. Πολλές φορές πίσω από ένα παιδί που παρουσιάζει φοβίες κρύβεται ένας γονιός με παρόμοιες δυσκολίες

-Ζητήστε του, σε συνεργασία με τον ειδικό που το παρακολουθεί, να «εξασκηθεί» σαν να κάνει πρόβα σε συνθήκες που το αγχώνουν.

-Προτρέψτε το να έχει φίλους και μάλιστα, αν τους εμπιστεύεται, να τους μιλήσει για τις δυσκολίες του. Θα βοηθούσε στις δύσκολες στιγμές να το στηρίζουν ψυχολογικά

-Μάθετε στο παιδί να βάζει όρια και να στηρίζει τις επιθυμίες του. Επίσης βοηθούν σε πολλαπλά επίπεδα οι αθλητικές δραστηριότητες.