Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο;
Το πέρασμα στον χειμώνα επηρεάζει τη διάθεση και των παιδιών, κάνοντας αυτά να νιώθουν «πεσμένα» και τους γονείς προβληματισμένους. Πώς θα μπορούσαν να τα βοηθήσουν;
Παιδιά και έφηβοι δε μένουν αλώβητοι από την εποχική συναισθηματική διαταραχή αν και τα ποσοστά είναι χαμηλότερα από αυτά που συναντάμε στους ενήλικες. Η διαταραχή είναι πιο συχνή στους εφήβους και στους νεαρούς ενήλικες και λιγότερο συχνή στα μικρότερα παιδιά. Δεν είναι απίθανο όμως, τις περιόδους που η ηλιοφάνεια δεν είναι τόσο έντονη όσο το καλοκαίρι, και αυτά να παρουσιάζουν τάσεις απομόνωσης, να γίνονται ευερέθιστα και να μην έχουν όση ενέργεια τα έχουμε συνηθίσει να έχουν.
Η εποχική συναισθηματική διαταραχή είναι μία μορφή κατάθλιψης που φαίνεται ότι εξαρτάται από την εναλλαγή των εποχών και παρότι το τοπίο γύρω της δεν έχει διαλευκανθεί πλήρως, φαίνεται ότι η έλλειψη ηλιακού φωτός την πυροδοτεί γι’ αυτό εξάλλου και «ανθεί» τον χειμώνα και σε περιοχές με περιορισμένη ηλιοφάνεια όπως οι πολύ βόρειες χώρες.
Τα χαμηλά επίπεδα φωτός επηρεάζουν τη μελατονίνη και τη σεροτονίνη που εμπλέκονται με την ενέργεια, τη διάθεσή μας και την ποιότητα του ύπνου μας οδηγώντας τελικά στην εμφάνιση συμπτωμάτων όπως:
-απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που έως πρόσφατα μας ευχαριστούσαν
– προβλήματα στον ύπνο (τα παιδιά κοιμούνται πολύ ή πολύ λίγο ή διακοπτόμενα)
– προβλήματα με το φαγητό (ανορεξία ή αντίθετα πολυφαγία κ.ά.)
– κόπωση
– ψυχοσωματικά συμπτώματα (στομαχόπονος, ζαλάδες κ.λπ.)
– απαισιόδοξες σκέψεις
Προκειμένου να διαγνωστεί η εποχική κατάθλιψη θα πρέπει τα συμπτώματα να κρατάνε για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και να έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον δύο χρόνια μία συγκεκριμένη εποχή (π.χ. δύο χειμώνες). Είναι επίσης απαραίτητο να μη συντρέχουν άλλοι λόγοι που ίσως πιέζουν το παιδί και προκαλούν αυτά τα συμπτώματα. Αν π.χ. ένα παιδί κάθε χειμώνα «ζορίζεται» επειδή εκείνη την περίοδο τυχαίνει κάποιο άλλο στρεσογόνο ή στενάχωρο γεγονός π.χ. να δίνει εξετάσεις εξαμήνου ή επειδή ένας γονιός του πρέπει να φεύγει για δουλειά μακριά, τότε τα συμπτώματα ίσως αποδίδονται εκεί και όχι στην εποχικότητα οπότε η περίπτωσή του θα πρέπει να αξιολογηθεί διαφορετικά.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς
Προσπαθήστε να ξεχωρίσετε τι συμβαίνει
Επειδή τα παιδιά-ειδικά όσο πλησιάζουν στην εφηβεία- συχνά πυκνά γίνονται ευέξαπτα, νευρικά, ή έχουν εναλλαγές στη διάθεσή τους, είναι πιθανό οι γονείς να μην ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά τους ως δείγμα κατάθλιψης. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε διπλά προσεκτικοί και να δίνουμε σημασία ακόμα και σε λεπτομέρειες. Π.χ. μπορεί κι άλλες φορές τα παιδιά σας να έδειχναν απογοητευμένα όμως ποτέ δεν έλεγαν όχι σε μια βραδιά πίτσας. Αν βλέπετε διαφορές σε αρκετά από τα πράγματα που συνήθιζαν ή τους άρεσαν ιδιαίτερα αλλά όχι πια, ίσως πρέπει να προβληματιστείτε περαιτέρω. Θυμηθείτε ότι αυτό θα πρέπει να συμβαίνει για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και δεν είναι κάτι μεμονωμένο ή περιστασιακό.
Μιλήστε με τον παιδίατρό σας
Προτού καταλήξετε στο συμπέρασμα ότι το παιδί ίσως έχει εποχική κατάθλιψη, απευθυνθείτε πρώτα στον γιατρό σας για να αποκλείσετε κάποια άλλη αιτία όπως ένα πρόβλημα υγείας. Οι αλλαγές στη διάθεση ή την όρεξη ίσως δηλώνουν κάποιο πρόβλημα με τον θυρεοειδή του παιδιού ή αν κάνει συχνά εμετούς, κάτι μπορεί να συμβαίνει με το γαστρεντερικό του σύστημα.
Απευθυνθείτε σε ειδικό
Αν μετά και από την επίσκεψη στον γιατρό σας, υποπτεύεστε ότι η συμπεριφορά του παιδιού σας παρεκκλίνει από το σύνηθες, καλό είναι να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας χωρίς καθυστέρηση καθώς είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να σας καθοδηγήσει σωστά. Ρωτήστε με ποιους τρόπους μπορείτε να σταθείτε στο παιδί αλλά και πως μπορείτε να φροντίσετε τον εαυτό σας για να είστε σε θέση να αντεπεξέλθετε και σε αυτή την πρόκληση. Και φυσικά θα σας ενημερώσει για το πλάνο αντιμετώπισης της κατάστασης. Συμπεριφορική θεραπεία, θεραπεία με τεχνητό φως, σε κάποιες περιπτώσεις φαρμακευτική αγωγή είναι κάποιες από τις επιλογές.
Κρατήστε μια φυσιολογική καθημερινότητα
Η τήρηση των ωραρίων ύπνου, φαγητού και προσωπικής υγιεινής, η ισορροπημένη διατροφή, η άσκηση, η πρόβλεψη για ελεύθερο χρόνο, θέτουν ένα υγιές πλαίσιο και περιχαρακώνουν τη σωματική και την ψυχική μας υγεία και ισορροπία. Ειδικά τα παιδιά έχουν τεράστια ανάγκη μια ισορροπημένης ρουτίνας γιατί τα κάνει να αισθάνονται πιο ασφαλή και τα βοηθάει να νιώθουν ότι βρίσκονται σε ένα σταθερό περιβάλλον.
Μη γίνεστε πιεστικοί
Ναι μεν είναι καλό να κινητοποιείτε τα παιδιά να κάνουν πράγματα, να βλέπουν τους φίλους τους, να αθλούνται, να μελετάνε, να όμως μην το παρακάνετε. Αν δείτε ότι δεν μπορούν να συγκεντρωθούν στο διάβασμά τους, πείτε τους να τελειώσουν έστω ένα από τα τρία πράγματα που μπορεί να έχουν να κάνουν ή βοηθήστε τα εσείς για να τα κάνουν όλα, όμως μην τους φωνάξετε, μην τους πείτε ότι πρέπει να μελετήσουν, μην τα γεμίσετε με επιπλέον άγχος και ενοχές. Με το ίδιο σκεπτικό, μην τα πιέζετε να σας πουν πως νιώθουν και μη θυμώνετε αν π.χ. δε θέλουν να πάνε μια βόλτα. Προτείνετέ τους να βγούνε με τους φίλους τους ή να πάτε μαζί κάπου όμως μην δείξετε απογοητευμένοι ή θυμωμένοι αν δεν το κάνουν. Πείτε τους ότι καταλαβαίνετε και ότι πιστεύετε ότι μια βόλτα θα τους έκανε καλό και ότι μπορούν να βγουν όποτε έχουν τη διάθεση. Γενικά, φανείτε υπομονετικοί και διαθέσιμοι. Πείτε τους ότι είστε πάντα εκεί αν θέλουν να σας μιλήσουν και ότι θα τα βοηθήσετε όσο έχουν ανάγκη αυτή τη δύσκολη περίοδο.
Ένα βήμα τη φορά
Μπορεί να βιάζεστε να ξεπεράσετε αυτόν τον σκόπελο μια ώρα αρχύτερα όμως αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Θέστε λοιπόν ρεαλιστικούς στόχους. Π.χ. μην περιμένετε το παιδί να γυμνάζεται κάθε μέρα επειδή η άσκηση είναι σύμμαχός μας κατά της κατάθλιψης. Βάλτε στόχο τις 2-3 φορές την εβδομάδα που είναι πιο εύκολο να το καταφέρει.
Αφήστε το παιδί να γνωρίζει τι του συμβαίνει
Ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητα του παιδιού, καλό είναι να μην του κρύβετε πληροφορίες για την κατάσταση που καλείται να βιώσει ούτε να του «χρυσώνετε το χάπι». Αφήστε το να καταλάβει τι του συμβαίνει, να μάθει πως μπορεί να το αντιμετωπίσει, να δει ότι μπορεί τώρα να του φαίνεται δύσκολο όμως υπάρχουν λύσεις κι εσείς θα είστε πάντα εκεί.
Αναθέστε του πρωτοβουλίες
Ζητήστε του να αναλάβει μια δουλειά στο σπίτι, να σας βοηθήσει σε μια εργασία και γενικά να νιώσει χρήσιμο και με σκοπό. Η παρουσία κινήτρων μας κάνει πιο δυνατούς απέναντι στην κατάθλιψη.
Μην του λέτε ότι δεν έχει τίποτα
Πάνω απ’ όλα, πρέπει να δείξετε κατανόηση για τα συναισθήματα του παιδιού σας. Μην του λέτε ότι άλλοι περνάνε χειρότερα, ότι είναι αχάριστο, ότι μεγαλοποιεί τα πράγματα… Αν υποτιμάτε αυτό που ζει, το κάνετε να νιώθει ανασφάλεια και του στερείτε το καταφύγιό του.
Μείνετε δίπλα του
Βρείτε χρόνο για να είστε μαζί, κάντε πράγματα που σας ευχαριστούν οικογενειακώς, δημιουργήστε ήρεμη και ζεστή ατμόσφαιρα στο σπίτι… Η υποστήριξή σας είναι η δύναμή του και πρέπει να του τη δώσετε απλόχερα!