Βία ανηλίκων: Δύο ειδικοί μιλούν στο TheOpinion για τα αίτια και την έξαρση του φαινομένου 15/09/2023
Μιλούν στο TheOpinion η ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου και η ψυχολόγος Δέσποινα Δριβάκου
Μαρία Αραμπατζή Μαρία Αραμπατζή
Συνεχώς αυξανόμενη τάση παρουσιάζουν τα περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων στην Ελλάδα.
Ανήλικος έπιασε από το λαιμό 11χρονο για να του κλέψει τα λεφτά στην Κρήτη, ανήλικος έπεσε θύμα ξυλοδαρμού στην οδό Άλκη Καμπανού, 15χρονη στη Θεσσαλονίκη συνελήφθη για τον ξυλοδαρμό 14χρονου, 16χρονος κατηγορείται ότι βίασε 15χρονη στην Κρήτη, είναι μόνο ένα μικρό δείγμα που δείχνει την διάσταση που έχει πάρει η «μαγκιά» των ανηλίκων τα τελευταία χρόνια.
Στην Ελλάδα τα περιστατικά βίας και οι λέξεις όπως bullying, με θύτες και θύματα ανηλίκους άρχισαν να παίρνουν μεγάλες διαστάσεις μετά την υπόθεση δολοφονίας του μικρού Άλεξ από ομάδα ανηλίκων στη Βέροια το 2006.
Από τότε οι περιπτώσεις αυτές αυξήθηκαν σταδιακά , με «τσουνάμι» τέτοιων περιστατικών να εμφανίζεται κυρίως από την περίοδο της πανδημίας και μετά, με τη βία και τη μεθοδολογία της πλέον, να είναι πιο σκληρή και έντονη, όπως αναφέρει στο TheOpinion η ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου.
Η αύξηση των περιστατικών βίας μεταξύ ανηλίκων μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους λόγους για αυτό ακριβώς η εξήγησή της είναι σύνθετη και πολυπαραγοντική. Ωστόσο οι φτωχές ή και ανύπαρκτες οικογενειακές σχέσεις φαίνεται ότι αποτελούν καθοριστικό παράγοντα στην εμφάνιση αυτών των συμπεριφορών από κάποιους εφήβους.
«Όταν το παιδί προέρχεται από οικογένεια δυσλειτουργική με εντάσεις , έλλειψη διαθεσιμότητας των γονέων , δυσκολία στην επικοινωνία , σοβαρά οικονομικά προβλήματα απουσία του ενός γονιού από την οικογένεια , ενδεχομένως να επιδράσουν καθοριστικά στην ψυχολογία του εφήβου που ψάχνει να διαμορφώσει την προσωπική του ταυτότητα», τονίζει η κ. Καππάτου.
Επίσης παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς κατά την παιδική ηλικία που υποτιμήθηκαν αλλά και η έλλειψη κοινής γραμμής διαπαιδαγώγησης αλλά και σταθερής οριοθέτησης από τους γονείς μαζί με τα ατομικά χαρακτηριστικά κάθε παιδιού συχνά συντελούν στην ανάπτυξη της βίαιης συμπεριφοράς ενός εφήβου..
« ο έφηβος αισθάνεται μοναξιά , ανασφάλεια , δυσκολεύεται να βρει τα πατήματά του και αναζητά στην παρέα των φίλων συμμάχους στο ταξίδι της εφηβείας που θα τον καταλάβουν και θα γίνει αποδεκτός . Είναι πιθανό λοιπόν να οδηγηθεί σε συμπεριφορές βίας προκειμένου να αισθανθεί ότι γεμίζει το ψυχικό κενό και να εισπράξει την επιβεβαίωση που έχει τόσο ανάγκη από την παρέα των φίλων», συνέχισε η ίδια.
Η υγειονομική κρίση επίσης, έπαιξε τεράστιο ρόλο στην αύξηση των περιστατικών, διότι απέκοψε τα παιδιά από πολλές δραστηριότητες περιορίζοντας τους την συναναστροφή με συνομηλίκους και ωθώντας τους στην κατάχρηση ηλεκτρονικών παιχνιδιών κατά κύριο λόγο με χρήση βίας δημιουργώντας τους την ψευδαίσθηση ότι είναι κάτι επιτρεπτό και συνηθισμένο και δεν υπάρχει κάποια συνέπεια .
Ακόμη και οι πλημμύρες και οι φωτιές που μας συγκλόνισαν όλους το τελευταίο διάστημα αποτελούν παράγοντες ανασφάλειας που ο έφηβος δεν μπορεί να κατανοήσει και να μεταβολίσει εφόσον δεν έχει την δυνατότητα να μοιραστεί τους προβληματισμούς του και μπορεί να μετατραπούν σε οργή θυμό και επιθετικότητα προς το κόσμο των μεγάλων.
Όπως λέει στο The Opinion η κ. Καππάτου «Όταν τα παιδιά γίνονται θεατές τέτοιων οδυνηρών καταστάσεων που κινδύνευσαν τα ίδια , οι γονείς ή άλλοι οικείοι τους που χάνουν την ρουτίνα τους , τα σπίτια τους και τις σταθερές τους , αυτό αφήνει ισχυρό ψυχικό αποτύπωμα που δεν ξεπερνιέται εύκολα … ».
Σύμφωνα με την ψυχολόγο τα περιστατικά ακραίας βίας που γινόμαστε ακροατές καθημερινά τον τελευταίο καιρό έχουν πρωταγωνιστές παιδιά κυρίως μέσης εφηβείας, 14-15 ετών, καθώς πρόκειται για την περίοδο που τα παιδιά προσπαθούν να βρουν τα πατήματά τους στο κόσμο των ενηλίκων και αναζητούν απεγνωσμένα να αισθανθούν αποδοχή .
Ωστόσο, η ψυχολόγος Δέσποινα Δριβάκου αναφέρει στο TheOpinion ότι «η βία μεταξύ παιδιών μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορες ηλικίες. Συνήθως, η περίοδος της παιδικής ηλικίας και η προεφηβεία είναι συχνότερες για τέτοιες συμπεριφορές. Όμως είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η βία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και δεν περιορίζεται μόνο σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες».
Βία ανηλίκων και Social media
Αρκετά συνηθισμένο είναι και το φαινόμενο τα παιδιά να καταγράφουν τις έκνομες πράξεις τους σε βίντεο και να τις αναρτούν σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το TikTok. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της 15χρονης μαθήτριας στη Θεσσαλονίκη, η οποία, αν και δεν ανήρτησε βίντεο από την στιγμή που ξυλοκοπούσε τον 14χρονο, με τεράστιο θράσος λίγο μετά την σύλληψή της ανήρτησε βίντεο με σοκαριστικές απειλές προς αυτόν.
«Μέσα από αυτά τα βίντεο εισπράττουν λαικ και συνεπώς ανεβαίνουν στα μάτια των συνομηλίκων τους, ενισχύοντας πρόσκαιρα την χαμηλή τους αυτοεκτίμηση μιας και δεν έχουν άλλους τρόπους να εισπράξουν αυτή την επιβεβαίωση», λέει η κ. Καππάτου.
Παράλληλα η κ. Δριβάκου αναφέρει ότι «Ορισμένα παιδιά και έφηβοι μπορεί να ανεβάζουν βίντεο από επιθέσεις που κάνουν για να αναγνωριστούν, να επιδείξουν την εξουσία τους ή να κατακτήσουν δημοτικότητα μέσω των social media. Η πίεση από ομότιμους μπορεί να ωθήσει κάποια παιδιά να ενεργήσουν βίαια και να το καταγράψουν για να αποδείξουν την ταυτότητά τους εντός της ομάδας τους ώστε να αποκτήσουν θέση στην ομάδα. Ενώ ορισμένα παιδιά επηρεάζονται από τις αναφορές στα μέσα ενημέρωσης και προσπαθούν να αντιγράψουν συμπεριφορές που βλέπουν εκεί».
Τους εξιτάρουν οι επιπτώσεις
Η αίσθηση κινδύνου για τις νομικές επιπτώσεις που μπορεί να έχουν δεν στέκεται ποτέ εμπόδια στους ανήλικους που προβαίνουν σε βίαιες πράξεις. Αντίθετα ίσως να συμβάλει κιόλας στην εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς.
«Με τις βίαιες πράξεις οι έφηβοι αμφισβητούν την εξουσία, αισθάνονται ότι είναι δυνατοί έχουν λόγο και λαμβάνονται υπόψη από τους συνομηλίκους έστω με βίαιο τρόπο. Ωστόσο δεν φτάνουν από την μια στιγμή να ενεργούν με παραβατικό τρόπο αυτό συμβαίνει σταδιακό. Όταν υποστούν τις νομικές συνέπειες της παραβατικής τους συμπεριφοράς πιθανά να κατανοήσουν το λάθος τους όμως χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη και καθοδήγηση τα ίδια αλλά και οι γονείς τους σε βάθος χρόνου», επισήμανε η Αλεξάνδρα Καππάτου.
Ο ρόλος των γονιών
Σε κάθε περίπτωση η συναισθηματική εμπλοκή των γονιών στη ζωή του παιδιού τους μπορεί να αποτρέψει το να οδηγηθούν τα παιδιά στην εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς. Οι γονείς χρειάζεται να διατηρούν σταθερά ανοιχτή επικοινωνία με τα παιδιά τους , να τα ενισχύουν , να τα ενθαρρύνουν , να δείχνουν σεβασμό στα συναισθήματά τους κά. Να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους για τους κινδύνους των social media, τη σημασία της ηθικής συμπεριφοράς και των συνεπειών των πράξεών τους στο διαδίκτυο όπως και στην κοινότητα. Κυρίως όμως να τους παρέχουν συναισθηματική στήριξη, ώστε να αισθάνονται ασφαλή και αποδεκτά ώστε να μη χρειάζεται να αναζητούν αναγνώριση μέσω αρνητικών συμπεριφορών και αμφιλεγόμενης ποιότητας προτύπων. Να σκέφτονται ότι αποτελούν παράδειγμα για εκείνα, καθώς συχνά οι συμπεριφορές των παιδιών αντικατοπτρίζουν τη συμπεριφορά που παρατηρούν στους ενήλικες γύρω τους μέσω της μίμησης.
«Οι γονείς πρέπει να είναι ενεργοί στην εκπαίδευση και στην παρακολούθηση των παιδιών τους σχετικά με τη χρήση των social media και την αποφυγή της βίας. Είναι σημαντικό να δημιουργήσουν ένα ανοιχτό και υποστηρικτικό περιβάλλον όπου τα παιδιά νιώθουν ότι μπορούν να συζητήσουν τις ανησυχίες τους και να λαμβάνουν συμβουλές για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων στον κυβερνοχώρο», είπε η κ. Δριβάκου.