Της Ζηνοβίας Κυριαζοπούλου
Με τη συνεργασία της Αλεξάνδρας Καππάτου Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος – Συγγραφέας
Ποια είναι η θέση του στη σύγχρονη οικογένεια; Πόσο συμμετέχει στην ανατροφή και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών του;
Έχει ενοχές για το ρόλο του;
Οι έρευνες αποκαλύπτουν τις νέες τάσεις και παρουσιάζουν πώς είναι, τελικά, ο πατέρας στην οικογένεια που επιθυμεί να δημιουργήσει σήμερα…Η πατρότητα είναι σε μεταβατικό στάδιο», περιγράφει ο Τζον Γκόλμαν στο βιβλίο «Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών». Για αρκετές γενιές στο παρελθόν, ο πατέρας είχε πάψει να αποτελεί την πρωταρχική πηγή υγείας και ευημερίας των παιδιών του, για να μεταβληθεί -σε πολλές περιπτώσεις- σε κάτι επιφανειακό.
Οι ιστορικοί τοποθετούν την αφετηρία αυτής της αλλαγής διακόσια χρόνια πριν, με την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης, όταν οι άντρες άρχισαν να περνούν τις μέρες μακριά από τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Χρειάστηκε, όμως, να φτάσουμε στη δεκαετία του 1960 για να δεχτεί η πατριαρχική οικογένεια ένα ισχυρότατο πλήγμα από τις εξελίξεις στην οικονομία και το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα.
«Κατά έναν ειρωνικό τρόπο, η αποποίηση των πατρικών ευθυνών συντελείται σε μια στιγμή που δίνονται πολλές νέες ευκαιρίες για προσωπική και γεμάτη οικειότητα ανάμειξη των αντρών στη ζωή των παιδιών τους, τις οποίες δυστυχώς αξιοποιούν λίγοι», συνεχίζει ο Γκόλμαν. Έχει δίκαιο, οι μελέτες δείχνουν ότι οι σημερινοί πατέρες -ειδικά σε οικογένειες στις οποίες και οι δύο σύζυγοι έχουν επαγγελματική δραστηριότητα- φροντίζουν περισσότερο τα παιδιά τους από ό,τι στις προηγούμενες γενιές. Ο πατέρας σήμερα συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία της γέννησης του παιδιού του, ζητά γονικές άδειες και ευέλικτο ωράριο εργασίας, μειώνει τις ώρες εργασίας του προκειμένου να αφιερώσει χρόνο στην οικογένειά του. Επίσης, διεκδικεί τα δικά του δικαιώματα.
Στη χώρα μας, όπου ήδη διαπιστώνεται υπογεννητικότητα, πρέπει να αποφασίσουμε ότι δεν έχουμε περιθώρια να αγνοούμε την πραγματικότητα. Είναι εύκολο να κατανοήσουμε ότι χρειάζονται και οι δύο για να έχει υπόσταση η οικογένεια. Η ψυχολόγος κ Αλεξάνδρα Καππάτου μάς μιλάει για την πατρότητα στις μέρες μας:
Πόσο άλλαξε το «μοντέλο» του πατέρα την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα;
Τα τελευταία 10-15 χρόνια έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά ο τρόπος που ο άντρας αντιλαμβάνεται, αλλά και ασκεί, τον πατρικό του ρόλο. Η είσοδος της γυναίκας στην παραγωγή, η διεκδίκηση ισότιμων ευκαιριών στη μόρφωση, αλλά και στην καριέρα, επέβαλαν αλλαγές στο οικογενειακό πλαίσιο, όπου η ανάγκη συμμετοχής του πατέρα στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών του έγινε επιτακτική. Ο σύγχρονος άντρας φαίνεται ότι είναι απαλλαγμένος από τα στερεότυπα του ρόλου του παρελθόντος και δείχνει να έχει κατανοήσει πόσο σημαντική είναι η συμβολή του στον επιμερισμό των ευθυνών της ανατροφής, αλλά και της διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Το «μοντέλο» της οικογένειας τείνει να γίνει συνεργατικό και οι δύο σύζυγοι έχουν ισότιμη θέση και διακριτούς ρόλους. Σύμφωνα με έρευνα σε μεγαλουπόλεις της Ελλάδας που συντόνισε το Κέντρο Ερευνών για θέματα ισότητας, το 66,7% των Ελλήνων αισθάνονται ότι είναι καλύτεροι μπαμπάδες από τους δικούς τους και προχωρούν ένα βήμα παραπέρα στην ανατροφή των παιδιών.
Ο ρόλος του άντρα έχει γίνει πιο βοηθητικός σήμερα;
Μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει αύξηση στο ποσοστό των αντρών που συμμετέχουν στις εργασίες του σπιτιού και στη φροντίδα του παιδιού. Ο βαθμός της εμπλοκής τους, όμως, εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, όπως το ωράριο εργασίας τους, οι ώρες απουσίας της μητέρας από το σπίτι κλπ. Παρά την αναμφίβολη πρόοδο που έχει σημειωθεί, ο ρόλος τους παραμένει βοηθητικός (π.χ. αναλαμβάνουν τις μετακινήσεις των παιδιών στις εξωσχολικές δραστηριότητες, τις πληρωμές λογαριασμών, το σουπερμάρκετ κλπ). Ενδεικτικά της νοοτροπίας που υπάρχει είναι τα αποτελέσματα έρευνας που διενεργήθηκε το 2004, κατά την οποία στην ερώτηση: «Ποιος πρέπει να αλλάζει τις πάνες του βρέφους;» το 50,8% των Ελλήνων, έναντι 30,8% των υπόλοιπων Ευρωπαίων, απάντησε: «Οι μητέρες».
Πόσο επηρεάζεται η σχέση του ζευγαριού από την έλευση του παιδιού;
Πολλά ζευγάρια πιστεύουν πως ο ερχομός του παιδιού θα τους φέρει πιο κοντά, ωστόσο διαπιστώνουν ότι η ποιότητα της σχέσης τους επηρεάζεται. Το παιδί γίνεται πρωταγωνιστής της καθημερινότητάς τους. Συχνά, λοιπόν, οι γονείς βάζουν πίσω τις ανάγκες τους, με συνέπεια να παραγκωνίζεται η σχέση τους. Αν, μάλιστα, δεν υπάρχει βοήθεια από κάποιο άτομο εμπιστοσύνης, δυστυχώς η κούρασή τους συσσωρεύεται, μειώνεται η ικανοποίηση που ντλούν από τη σχέση, ενώ αυξάνονται οι εντάσεις. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το ζευγάρι χρειάζεται χεδόν ένα εξάμηνο προκειμένου να μπει στην ανονική του ρουτίνα. Ωστόσο, μελέτη που έγινε την Ολλανδία (2008) έδειξε ότι ακόμα κι όταν το αιδί είναι πια 4 ετών, η σεξουαλική επιθυμία και κανοποίηση του ζευγαριού είναι το ίδιο χαμηλές ε εκείνες που καταγράφονται όταν το βρέφος είναι μηνών. Επίσης, αυξάνονται τα προβλήματα στην πικοινωνία τους, ενώ μειώνονται οι εκδηλώσεις ρυφερότητας, όπως αγκαλιές και φιλιά. Γι’ αυτό, ονίζουμε στους νέους γονείς ότι είναι σημαντικό α διαφυλάσσουν τη σχέση τους και να θυμούνται τι δεν είναι μόνο γονείς αλλά και σύντροφοι.
Όταν μια γυναίκα αποκτά παιδί, άντρας αισθάνεται κάποιου είδους αποκλεισμό από τη σχέση;
Η εμπειρία της μητρότητας δημιουργεί στη γυναίκα πρωτόγνωρα συναισθήματα χαράς και ευθύνης. Η φροντίδα του βρέφους της κυριαρχεί στην καθημερινότητά της, με αποτέλεσμα ο πατέρας κάποιες φορές να νιώθει «δεύτερος», αποκλεισμένος ή και παρατηρητής σε αυτή την αναπτυσσόμενη, ιδιαίτερη σχέση. Παράλληλα, η μητέρα βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής του περιβάλλοντος, όλοι ενδιαφέρονται για την υγεία της, για το πώς τα καταφέρνει με το βρέφος, κανένας όμως δεν μοιάζει να πιστεύει ότι ανάλογο ενδιαφέρον μπορεί να χρειάζεται και ο πατέρας. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, διαπιστώθηκε ότι, όταν ο πατέρας συμμετέχει στην εγκυμοσύνη στηρίζοντας τη σύντροφό του, είναι παρών στη γέννηση του παιδιού του και το παίρνει στα χέρια του, τότε αναπτύσσονται πολύ εύκολα τα πατρικά του συναισθήματα. Επιπλέον, η παρουσία του αυτή ενισχύει το συναίσθημα ικανοποίησης της μητέρας και η φροντίδα του βρέφους γίνεται κοινός σκοπός.
Όταν δημιουργείται οικογένεια, το σεξ μειώνεται. Πώς αντιδρά συνήθως ο άντρας σε αυτό;
Είναι γεγονός ότι το σεξ λιγοστεύει μετά τη γέννηση ενός παιδιού. Οι άντρες είναι ίσως οι πρώτοι που αντιλαμβάνονται αυτή την αλλαγή. Στην αρχή, ούτε οι ίδιοι αισθάνονται αυτή την ανάγκη, γιατί νιώθουν «κοντά» με τη σύντροφό τους και βιώνουν και οι ίδιοι την κούραση της φροντίδας του μωρού τους. Στη συνέχεια, όμως, ενδεχομένως να αντιδράσουν με παράπονα, να νιώθουν απόρριψη και ίσως απόγνωση. Άλλοτε αποδέχονται παθητικά αυτό που συμβαίνει και απομακρύνονται συναισθηματικά. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για αναζήτηση ερωτικού συντρόφου εκτός σχέσης.
Το «πατρικό φίλτρο»
Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, έχει παρατηρηθεί ότι κατά το διάστημα της κύησης της συντρόφου
τους συμβαίνουν κάποιες ψυχολογικές αλλαγές στους άντρες. Έχουν μεγάλους φόβους και έντονες
συγκινήσεις σχετικά με την εγκυμοσύνη και το δικό τους ρόλο, ώστε νιώθουν την ανάγκη να παρέχουν
στη σύντροφό τους απλόχερη συμπαράσταση και ανταποκρίνονται στις ανάγκες της για συναισθημα-
τική στήριξη. Διαβάζουν μαζί για το μωρό που θα γεννηθεί και λένε χαρακτηριστικά: «Είμαστε στον
τάδε μήνα» ή «Γεννάμε τότε…». Επίσης, έχει φανεί ότι, όπως οι μητέρες, και οι πατέρες πλημμυρίζουν
από την ορμόνη της αγάπης (ωκυτοκίνη) όταν βλέπουν το μωρό τους για πρώτη φορά.
Έχουν βιολογικό ρολόι οι άντρες;
Παρατηρείται ότι αρκετοί άνδρες μετά τα 35 αισθάνονται την ανάγκη να αποκτήσουν παιδί. Αυτή η ανάγκη τονίζεται και από το περιβάλλον, κυρίως αν οι στενοί φίλοι έχουν βιώσει αντίστοιχη εμπειρία. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η ύπαρξη τόσο μιας καλής επαγγελματικής κατάστασης όσο και μιας συναισθηματικά πλήρους σχέσης. Δυστυχώς, οι σημερινές οικονομικές συνθήκες λειτουργούν αποτρεπτικά στα νέα ζευγάρια για την απόκτηση παιδιού, μιας και το μέλλον φαντάζει δυσοίωνο και απειλητικό.
Αλλάζει συναισθηματικά ο άντρας όταν γίνεται πατέρας;
Οι περισσότεροι άντρες θεωρούν την πατρότητα βασικό σκοπό της ζωής και προσπαθούν να ανταποκριθούν σε αυτή την αποστολή προσφέροντας συναισθηματική και πρακτική υποστήριξη στη σύντροφό τους και στο παιδί τους. Δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε τα συναισθήματα κάποιων που ανησυχούν μήπως οι ρυθμοί της εργασίας τους και η ελευθερία των κινήσεών τους θα αλλάξουν δραστικά με τον ερχομό του παιδιού. Τέλος, υπάρχουν περιπτώσεις που «βλέπουν σαν βουνό» αυτή την ευθύνη, και στην προσπάθειά τους να προστατέψουν τον εαυτό τους αποστασιοποιούνται.
Αισθάνονται οι άντρες ανταγωνιστικά με το παιδί τους;
Υπάρχουν περιπτώσεις που ένας πατέρας νιώθει ανταγωνιστικά εξαιτίας του στενού δεσμού της μητέρας με το βρέφος, κυρίως όμως όταν η σύζυγός του δεν ασχολείται με τον ίδιο. Τότε είναι δυσαρεστημένος και αρνητικός. Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να ανατραπεί, αν ο ίδιος συμμετείχε στη φροντίδα του βρέφους υποστηρίζοντας ψυχικά τη σύντροφό του. Από την πλευρά της, η μητέρα οφείλει να επιτρέπει και να προτρέπει το σύντροφό της να μοιράζονται την καθημερινή φροντίδα του παιδιού τους.
Ποια είναι τα βασικά συστατικά μιας επιτυχημένης οικογενειακής σχέσης;
Δεν υπάρχει ειδική συνταγή επιτυχίας. Όταν το ζευγάρι έχει επικοινωνία, σέβεται ο ένας τον άλλον, αποφασίζει από κοινού, λειτουργεί συμπληρωματικά, μοιράζεται τις ευθύνες των παιδιών του και ασχολείται με αυτά, τότε υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες ώστε να προχωρήσει καλά αυτή η σχέση.
Πώς θα παρακινήσουμε έναν άντρα να ασχοληθεί περισσότερο με το παιδί του;
Η επιθυμία των δύο μελών του ζευγαριού να αποκτήσουν παιδί, αλλά και η συνεννόηση για τις ευθύνες που ο καθένας θα έχει στο μεγάλωμά του, είναι καθοριστικής σημασίας. Η επικοινωνία, η συνεργασία και η ποιότητα της συζυγικής σχέσης αποτελούν κυρίαρχους παράγοντες σε αυτή την κατεύθυνση. Άρα, η συμμετοχή του πατέρα στο μεγάλωμα ενός παιδιού δεν χρειάζεται προτροπή. Υπάρχουν μητέρες οι οποίες παραπονιούνται για το σύντροφό τους ότι δήθεν δεν συμμετέχει στο μεγάλωμα του παιδιού τους. Αν παρατηρήσει, όμως, κάποιος, θα διαπιστώσει ότι οι ίδιες είναι που δεν επιτρέπουν ουσιαστικά το μοίρασμα της ευθύνης του παιδιού. Από την αρχή, λοιπόν, πρέπει να γίνονται οι συζητήσεις για το μερίδιο φροντίδας κάθε γονιού, και όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, αυτά επαναπροσδιορίζονται με βάση τις ανάγκες τους.
Οι γονείς του ζευγαριού συχνά βοηθούν αρκετά με τον ερχομό του παιδιού.
Μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη σχέση του ζευγαριού;
Οι γονείς του ζευγαριού είναι οι πρώτοι στους οποίους το ζευγάρι καταφεύγει για βοήθεια. Είναι εκείνοι που προθυμοποιούνται να κρατήσουν το εγγονάκι τους για να διευκολύνουν τα παιδιά τους. Ωστόσο, παρά τις καλές προθέσεις, ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά το οικογενειακό ισοζύγιο, όταν προσπαθούν να πάρουν μερίδιο του ρόλου των γονιών, επεμβαίνοντας, επιπλήττοντας ή κριτικάροντας το παιδί τους, π.χ. για τη φροντίδα του μωρού, το όνομά του κλπ. Για την αποφυγή τέτοιων παρεξηγήσεων, πρέπει να είναι σαφής ο υποστηρικτικός τους ρόλος, να αποφεύγουν τα παράπονα ή τις παρατηρήσεις στα παιδιά τους και να δεχτούν ότι την κύρια ευθύνη την έχουν οι δύο γονείς.
Οι μπαμπάδες βιώνουν ενοχικά την πολύωρη απουσία τους από το σπίτι;
Δυστυχώς, σε πολλές οικογένειες, ο πατέρας υποχρεώνεται λόγω της εργασίας τουνα απουσιάζει πολλές ώρες. Ο χρόνος που αφιερώνει στα παιδιά του είναι λίγος. Αυτό του δημιουργεί ενοχές και τον πιέζει. Τα πράγματα γίνονται δυσκολότερα όταν και η σύζυγος απουσιάζει λόγω της εργασίας της πολύ από το σπίτι. Μελέτη δείχνει ότι το 87,8% των πατέρων αναφέρουν ότι, όταν εργάζονται, στο μυαλό τους βρίσκονται τα παιδιά τους. Εδώ και χρόνια έχει φανεί ότι στην επικοινωνία με τα παιδιά μετρά κυρίως η ποιότητα και όχι τόσο η ποσότητα. Αν, δηλαδή, το λίγο χρόνο που ο πατέρας διαθέτει καθημερινά, τον αφιερώνει στο κάθε παιδί του χωριστά, τότε φαίνεται ότι ευνοεί ται η σχέση του μαζί τους. Να υπογραμμίσουμε ότι είναι εσφαλμένο να πιστεύουν οι μπαμπάδες ότι η μητρική παρουσία μπορεί να υποκαταστήσει το δικό τους ιδιαίτερο ρόλο στη ζωή των παιδιών τους.
Ποιος είναι, τελικά, ο καλός πατέρας;
Ο καλός πατέρας είναι εκείνος που έχει συνειδητοποιήσει την αξία του ρόλου του στη ζωή των παιδιών του. Βάζει σε προτεραιότητα την οικογένειά του και αφιερώνει χρόνο στα παιδιά του. Η αποστολή του είναι σημαντική, μιας και εκείνος είναι που με τη δύναμη και την εξουσία του ρόλου του θα μυήσει τα παιδιά του στα «μυστικά» του έξω κόσμου. Αυτός θα τα βοηθήσει να αποκόψουν τον ομφάλιο λώρο που τα ενώνει με τη μητέρα και θα τα βοηθήσει να κοινωνικοποιηθούν και να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους.
mommy
Ιούνιος 2011