Της Μαρίτας Κωνσταντίνου
Ελάτε να πάμε ένα ταξίδι στη χώρα του ονείρου… Εκεί που τα παιδιά πηγαίνουν όταν κλείνουν τα μάτια τους και παραδίνονται μετά από μια γεμάτη ημέρα, που μπορεί να περιλαμβάνει σχολείο, δραστηριότητες, χαρούμενες στιγμές, παιχνίδια, αλλά και πολλά άγχη και προβλήματα.
Πολλοί ψυχολόγοι ανά τις δεκαετίες, ακόμα και αυτοί οι Freud και Jung έχουν μιλήσει για την σημασία των ονείρων στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Πολλοί γονείς ίσως να μην φαντάζονται λοιπόν ότι αυτή η τόσο περίπλοκη ιστορία των ονείρων για τους μεγάλους αγγίζει και τα παιδιά τους και μάλιστα από πολύ μικρά. Το γνωρίζατε για παράδειγμα ότι ακόμα και τα βρέφη βλέπουν όνειρα; Ένα μωρό που μασάει ευχαριστημένο την πιπίλα του, μπορεί, ας πούμε, να ονειρεύεται ότι τρώει και φαίνεται μακάριο και χαρούμενο.
Η αλήθεια είναι ότι όσο δύσκολη υπόθεση είναι αυτή του ύπνου για τους γονείς, άλλο τόσο δαιδαλώδης είναι αυτή των ονείρων ή και των εφιαλτών, καθώς μέσα από αυτά αντικατοπτρίζεται κάθε φορά ο ψυχισμός των παιδιών, τα άγχη τους, οι ανασφάλειες και τα ”τρωτά” τους σημεία.
Όπως μας λέει η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος-συγγραφέας Αλεξάνδρα Καππάτου ‘‘ Τα όνειρα είναι καταλύτης για την ψυχική υγεία των παιδιών, καθώς λειτουργούν ως ”καθρέπτης” για όσα συμβαίνουν σε αυτά στην διάρκεια της ημέρας: Είχε για παράδειγμα το παιδί μια προστριβή με τους γονείς του ;
Αυτό μπορεί κάλλιστα να ”περάσει” στον ύπνο του και να γίνει ένας πιθανός εφιάλτης. Από την άλλη πλευρά, μια ωραία εμπειρία, μια πλήρης χαρούμενων στιγμών ημέρα μπορεί να κάνει το παιδί να πλημμυρίσει από όμορφα όνειρα κατά την διάρκεια της νύχτας, να γεμίσουν το μυαλό του με αισιόδοξες εικόνες που θα το κάνουν να αισθανθεί ακόμα πιο χαρούμενο και ήρεμο όταν ξυπνήσει”.
Ο ύπνος είναι ένα πολύ σοβαρό κομμάτι του ”μεγαλώματος” του παιδιού, πέρα από την διαπαιδαγώγησή του μέσα στην ημέρα, καθώς συνιστά ένα σημαντικό κομμάτι για την καλή ψυχική του ισορροπία. ”Στα όνειρα ή και αντίστοιχα στους εφιάλτες των παιδιών βρίσκουμε τα ακατέργαστα συναισθήματά τους για πρόσωπα, καταστάσεις, εμπειρίες και βιώματα που ζουν στην διάρκεια της ημέρας και ίσως δεν γνωρίζουν πως να τα διαχειριστούν” υπογραμμίζει η κ. Καππάτου.
Όπως, δε, οι γονείς βιώνουν καθημερινά τις δυσκολίες που έχει ένα παιδί να κοιμηθεί και να κοιμηθεί σωστά, με ηρεμία δηλαδή και χωρίς οχλήσεις, άλλο τόσο η επιστήμη έρχεται να μας αποδείξει με στοιχεία ότι θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε σοβαρά αυτό το κομμάτι της ημέρας του: Είναι χαρακτηριστικό ότι το 40% των παιδιών της προσχολικής και 27% της σχολικής ηλικίας έχουν δυσκολίες στον ύπνο, κάτι που ”βγαίνει” και στα όνειρα ή στους εφιάλτες τους.
Όσο πιο ανήσυχη, προβληματική και βαριά η ημέρα του παιδιού, τόσο πιο δύσκολος, ανήσυχος και γεμάτος ανησυχία θα είναι ο ύπνος του, κάτι που θα ”περνά” και μέσα στα όνειρά του.
”Γιαυτό είναι πολύ βασικό το παιδί να πηγαίνει για ύπνο χαλαρό, ήρεμο και απροβλημάτιστο” σημειώνει η κ. Καππάτου, προσθέτοντας ότι το αγχωμένο παιδί είναι αυτό που έχει και τις περισσότερες πιθανότητες για έναν ύπνο γεμάτο εφιάλτες και αρνητικά συναισθήματα: Το άγχος από το σχολείο και το φόρτο που αυτό προκαλεί, οι τσακωμοί των γονιών, ένα πιθανό διαζύγιο, ο ερχομός ενός δεύτερου αδελφού, γενικότερα καταστάσεις που δημιουργούν συνθήκες ανησυχίας μπορεί και να αποτελέσουν το έναυσμα για έναν ανήσυχο ύπνο, με ένταση και εφιάλτες’’.
Ειδικά για τα μικρά παιδιά, οι εφιάλτες είναι ιδιαίτερα συχνά φαινόμενο, καθώς περίπου το 30-50% των παιδιών έχουν βιώσει ένα επεισόδιο εφιάλτη, ενώ ένα ποσοστό παιδιών από 7 ως 15% αντιμετωπίζουν εφιάλτες που επανέρχονται αρκετά συχνά.
Αν θα θέλαμε, δε, να προσδιορίσουμε χρονικά τους εφιάλτες στη ζωή ενός παιδιού, θα λέγαμε ότι συνήθως εμφανίζονται μετά την ηλικία των 2 ετών,και μάλιστα στο δεύτερο μισό του ύπνου. Πολύ συχνά συνοδεύονται με φωνές και κλάμα, ενώ είναι τόσο έντονοι που την επόμενη ημέρα το παιδί μπορεί να θυμηθεί και να διηγηθεί το όνειρό του στους γονείς του.
Κι αν οι εφιάλτες αντικατοπτρίζουν όσα άσχημα βίωσε το παιδί μέσα στην ημέρα, επιστημονικές έρευνες έρχονται να ενοχοποιήσουν και παιδικά προγράμματα ως ‘’πόλους’’ ανησυχίας και κατά συνέπεια πρόκλησης άσχημων ονείρων στα νήπια.
Για παράδειγμα, μια πολύ συνηθισμένη αιτία εφιάλτη είναι η ακρόαση ή η θέαση κάτι τρομακτικού κατά την διάρκεια της ημέρας, ιδιαίτερα αν αυτό συνέβη λίγο πριν την ώρα του ύπνου.
Η επιστημονική έρευνα του Ινστιτούτου Παιδικών Ερευνών του Seattle, κατά την οποία καταγράφηκαν οι επιδράσεις των καρτούν σε παιδιά νηπιακής ηλικίας, κατέδειξε ότι τα παιδικά προγράμματα που πολλοί γονείς χρησιμοποιούν κάποιες φορές και ως… νταντάδες μπορεί να λειτουργήσουν αρνητικά γιαυτά.
Ακόμα και αν εμπεριέχουν έστω και ελάχιστο ποσοστό βίας (από τον Spiderman και τον Batman, μέχρι τις επιθέσεις των καρτούν τύπου Bugs Bunny), αυξάνουν τις πιθανότητες ύπαρξης εφιαλτών.
Υπάρχει όμως και η καλή πλευρά: Η αγάπη των γονιών, ένα όμορφο Σαββατοκύριακο με πολύ παιχνίδι και ξεγνοιασιά, μια βόλτα στο λούνα παρκ, ακόμα και ένα ιδιαίτερο δώρο που έκαναν σε ένα παιδί μπορεί να γίνουν οι αιτίες για έναν ύπνο ήρεμο και χαλαρό, όπου θα ξαναζήσει όλα όσα βίωσε μέσα στην διάρκεια της ημέρας.
Για τον λόγο αυτό ακριβώς τα καλά ή άσχημα όνειρα λειτουργούν ως ‘’βαρόμετρο’’ στην ψυχοσύνθεση του παιδιού και ίσως κρούουν ένα πρώτο ‘’καμπανάκι’’ στους γονείς: ‘’Είναι σαν να είναι ο τρόπος του παιδιού να λέει: Εδώ είμαι, προσέξτε με, έχω αυτή την ανησυχία, βιώνω αυτό το πρόβλημα.
Αυτό που ζω περνάει και στον ύπνο μου και σας δίνει σήμα κινδύνου’’ προσθέτει η κ. Καππάτου και επισημαίνει ότι είναι πολλοί γονείς που έχουν καταφύγει σε ψυχολόγους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα κακού ύπνου των παιδιών τους.
Ένας κόσμος γεμάτος όμορφα όνειρα, όμως, προϋποθέτει και προσπάθεια από την μαμά και τον μπαμπά. Είναι αυτοί που εκτός από ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον, χωρίς εντάσεις, φωνές και προβλήματα, θα πρέπει να διαμορφώσουν ένα μικρό ‘’τελετουργικό’’ κάθε βράδυ προκειμένου να συντελέσουν από την πλευρά τους στον όσο πιο ήρεμο ύπνο των παιδιών τους που θα τους βοηθήσει να ‘’χτίζουν’’ σωστά την υπόλοιπη μέρα τους:
Είναι καταρχήν πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα σταθερό πρόγραμμα στην ώρα κατάκλισης του παιδιού, όσο και έγερσης, χωρίς πολύ μεγάλες αποκλίσεις, που θα το ταράζουν και θα το κουράζουν.
Την ίδια στιγμή, είναι απαραίτητη μια ευχάριστη ‘’ρουτίνα’’ που θα οδηγεί στην ώρα του ύπνου, μια συνήθεια δηλαδή που θα επαναλαμβάνεται καθημερινά και θα περιλαμβάνει ένα μπάνιο, ένα παραμύθι, φιλιά και αγκαλιές που θα του δημιουργούν ασφάλεια.
Εξάλλου, είναι βασικό να έχει δημιουργηθεί και ένα όμορφο περιβάλλον για το παιδί που θα το προδιαθέτει για έναν ήσυχο και χαλαρό ύπνο, γεμάτο ευχάριστα όνειρα: Τα αγαπημένα του παιχνίδια, τα κουκλάκια του, ίσως απαλή μουσική που θα το ηρεμεί, όλα αυτά είναι στοιχεία που συμβάλλουν ακόμα περισσότερο στο να κοιμηθεί και να ονειρευτεί όλα αυτά που το έκαναν χαρούμενο μέσα στην ημέρα που πέρασε.
Ανασταλτικός, δε, παράγοντας για ήσυχο ύπνο είναι η τηλεόραση, ειδικά όταν το παιδί παρακολουθεί λίγο πριν κοιμηθεί. Όσο λιγότερη ή και καθόλου θέαση και η αντικατάστασή της από μια ωραία ιστορία θα κάνει τον ύπνο του ακόμα πιο ανάλαφρο.
Δεν είναι εύκολη η υπόθεση τα όνειρα των παιδιών τελικά, πόσο μάλλον όταν συνδυάζεται με την δύσκολη καθημερινότητά τους που περιλαμβάνει σχολείο και φόρτο μαθημάτων, σχέσεις που δοκιμάζονται με φίλους και οικογένεια, άγχη κάθε είδους που μεταφέρονται και στον ύπνο τους. Είναι όμως στο χέρι των γονιών να την κάνουν όσο πιο ανώδυνη γίνεται, να την ‘’ζωγραφίσουν’’ με τα πιο όμορφα χρώματα και να απολαμβάνουν κάθε στιγμή όσο στην διάρκεια της ημέρας, όσο και σε αυτή της νύχτας.
Ταλκ 12 Οκτωβρίου 2016 – Τεύχος 55
