Η επιστήμη της ψυχολογίας μας έχει δείξει ότι η επιβολή σωματικής τιμωρίας, οι συνεχείς φωνές και οι φασαρίες δεν λειτουργούν παιδαγωγικά στο παιδί και δεν επιφέρουν ποτέ το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το διδάσκουν μόνο τι δεν πρέπει να κάνει, γιατί θυμώνει η μαμά ή ο μπαμπάς, όχι όμως τους ουσιαστικούς λόγους για τους οποίους πρέπει ν’ ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες.
Επίσης, είναι ένα μέσο για να εκτονώσουν οι γονείς το θυμό τους ή τον εκνευρισμό τους, ο οποίος προέρχεται από άλλα προβλήματα που, ενδεχομένως, τους απασχολούν. Η σωματική τιμωρία είναι απαράδεκτη μορφή επιβολής βίας και εξουσίας στο παιδί, η οποία προκαλεί την επιθετικότητα και διδάσκει ότι με τη βία επιλύουμε τις διαφορές μας. Τιμωρητικές φράσεις, όπως «αν το ξανακάνεις δεν θα σ’ αγαπώ πια» ή «είσαι κακό παιδί» δεν πρέπει να εκστομίζονται ποτέ.
Σωματική βία ή τιμωρία, εκτός από το ξύλο, είναι και το χαστούκι, το τράβηγμα των μαλλιών ή των αυτιών κ.λπ.
Η σωματική τιμωρία είναι παράνομη στα σχολεία, κάτι που επικροτούν σχεδόν σύσσωμοι οι γονείς. Εντούτοις οι ίδιοι καταφεύγουν συχνά ή σποραδικά σ’ αυτήν.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της σωματικής τιμωρίας στο παιδί
Όλες οι έρευνες των τελευταίων σαράντα ετών δείχνουν διεθνώς ότι τα παιδιά που ανατρέφονται με συχνές σωματικές τιμωρίες παρουσιάζουν μια σειρά από σοβαρά προβλήματα τόσο στην παιδική τους ηλικία όσο και στην ενήλικη ζωή τους.
Ως παιδιά γίνονται πιο επιθετικά προς τους αδύναμους – εκεί δηλαδή που μπορούν. Στην εφηβεία λειτουργούν επιθετικά και προς τους γονείς, επαναστατούν πιο εύκολα και μερικές φορές καταφεύγουν σε χρήση ναρκωτικών ουσιών, αλκοόλ και καπνού.
Επίσης έχουν μειωμένη αυτοεκτίμηση και ως ενήλικοι ενδέχεται να αναπαράγουν στο/στη σύζυγο ή στα παιδιά τους το μοντέλο της σωματικής τιμωρίας, που έχουν διδαχθεί από τους γονείς τους. Παράλληλα, παρουσιάζουν υψηλότερους δείκτες κατάθλιψης, άγχους και δηλώνουν σε πολύ υψηλό ποσοστό δυστυχισμένοι από τη ζωή τους.
Λειτουργήστε με σύνεση
• Βεβαιωθείτε ότι αυτά που ζητάτε από το παιδί σας είναι συμβατά με την ηλικία, την ωριμότητά του, καθώς και το αναπτυξιακό στάδιο που διανύει.
• Αναλογιστείτε τι επιδιώκετε να καταφέρετε με το παιδί σας: Να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και να γίνει υπεύθυνο ή να είναι ήσυχο και συνετό μόνο από φόβο;
• Συνεργαστείτε και οι δύο γονείς, ώστε ν’ ακολουθείτε την ίδια τακτική στην ανατροφή του, χωρίς αυτό να σημαίνει ασφαλώς ότι δεν διαφοροποιείστε σε κάποια δευτερεύοντα ζητήματα.
• Λειτουργείτε προληπτικά. Φροντίστε οι χώροι στο σπίτι να είναι αρκετά ασφαλείς, ώστε να μην χρειάζεται να το παρακολουθείτε αδιάκοπα ή να του λέτε συνεχώς «μη» επειδή είναι εκτεθειμένες οι πρίζες, τα γυαλικά, τα απορρυπαντικά.
• Να προνοείτε για καταστάσεις που σίγουρα θα το εκνευρίσουν, όπως αν πρέπει να μείνει πολλή ώρα σε ένα χώρο, όπως σε ένα φιλικό σπίτι, σε ένα εστιατόριο ή σε μια συνάντηση – έχετε μαζί σας μερικά αγαπημένα του παιχνίδια ή βρείτε άλλο τρόπο απασχόλησης, ώστε να αποφύγετε τις κακοτοπιές.
• Καλλιεργήστε τη θετική συμπεριφορά, επαινώντας το παιδί όταν συμπεριφέρεται σωστά.
• Χρησιμοποιείτε τον όρο «συνέπειες» και ξεκαθαρίζετε στα παιδιά ποιες θα είναι αυτές αν παραβούν κάποιους κανόνες – φυσικά, όχι με τη μορφή απειλής.
• Όταν αισθάνεστε οργή, πείτε μέσα σας «ακόμα κι αν δείρω το παιδί, θα το συνετίσω μόνο για λίγο, εκείνο θα επαναλάβει τη συμπεριφορά του, και τότε η κατάσταση θα κλιμακωθεί χειρότερα.
Εγώ θα είμαι θύτης, θα νιώθω ενοχές κι εκείνο θα αισθάνεται ταπεινωμένο. Ο ενήλικος στην οικογένεια είμαι εγώ, άρα πρέπει να λειτουργήσω με σύνεση. Η λογική λέει ότι το ξύλο με εκτονώνει αλλά δεν φέρνει κανένα αποτέλεσμα. Θα το συνετίσω με άλλο τρόπο. Θα χειριστώ το θέμα αργότερα, με ψυχραιμία».
• Αν σας εκνευρίσει με κάποια ενέργειά του, ζητήστε από το παιδί να πάει στο δωμάτιό του ή να καθίσει στην πολυθρόνα για πέντε λεπτά να σκεφτεί τι έκανε και πείτε του ότι θα συζητήσετε αμέσως μετά.
• Αν χτυπήσατε το παιδί, πείτε στον εαυτό σας ότι αυτό που κάνατε ήταν σφάλμα σοβαρό και δεσμευτείτε να μην το ξανακάνετε.
Θυμηθείτε ότι…
• Η διαπαιδαγώγηση, που έχει ως κεντρικό άξονα την απειλή της σωματικής τιμωρίας, φέρνει μόνον παροδικά αποτελέσματα. Το παιδί δεν εσωτερικεύει τους ηθικούς κανόνες που προσπαθούν να επιβάλλουν οι γονείς.
• Πολλοί γονείς εγκαταλείπουν την «εύκολη λύση» της σωματικής τιμωρίας, αλλά μεταφέρουν την επιθετικότητα και την αγανάκτησή τους με διαφορετικό, όμως εξίσου κακοποιητικό, τρόπο στο παιδί: το μειώνουν λεκτικά, το απαξιώνουν.
• Μιλάτε στο παιδί πάντα με επιχειρήματα και κάνετε διάλογο.
• Το παιδί προτιμά να κάνει πράγματα που αρέσουν στους γονείς του. Επιζητά να το επαινείτε και να το ενισχύετε. Αυτό είναι ένα μυστικό που πάντα πρέπει να έχετε κατά νου.
Από το Βιβλίο της Α. Καππάτου “Οι γονείς κάνουν τη διαφορά”. Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μίνωας.